127 728
ediciones
Cambios
sin resumen de edición
<languages></languages>
== Hilzoria Hiltamua ==
Gaixotasun batean heriotzaren aurretik izaten den egoera da hilzoriahiltamua; agonia ere deitzen zaio, jatorriz borroka esan nahi duen hitza. Bizitzaren eta heriotzaren arteko trantsizioko aldi hau funtsezkotzat jotzen da, pertsonaren estatus-aldaketaren azken erritua baita, zendu kategoria ematen diona. Praktika eta ardura asko daude hilzoriaren garaianhiltamuan, hain zuzen ere hilzorian dagoenak zoria lagun duela ekin diezaion azken bidaiari.
Ataka horretan dagoen pertsonak zainketa eta ardura bereziak jasotzen ditu. Haren ohearen ondoan biltzen dira familiako kideak, eta egoera arintzeko behar duen laguntza ematen diote; ahaide eta hurrekoen bisitak ere jasotzen ditu. Ohikoa izan da horrelako egoeretan apaiz baten laguntza izatea, harengandik Biatikoa eta Oliadura (azken sakramentuak) jasotzeko. Laguntza espiritual horiek beste otoitz batzuekin osatzen dira, hala nola Arimaren Gomendioa eta Bedeinkapen Apostolikoa; azken horrek barkamen osoa ematen zion gaixoari.
=== Hilzoriaren Hiltamuan sartzen denaren adierazle fisikoak ===
Larri dagoen gaixo baten egoerak okerrera egiten duenean, haren ezaugarri fisiko batzuei eta jokabidearen alderdi batzuei erreparatzen zaie, hilzoriaren eta, horrenbestez, heriotzaren gertutasunaren adierazle gisa.
Gaixoa hilzorian agonian dagoela adierazten duen sintomarik ohikoenetako bat arnasaren erritmoaren aldaketa da: Hilzorian hilzorian dagoenak arnasa etena du, ''arnas motxa'' (Elosua-G), nekeza eta makala, ''arnasestua'' (Elosua-G, Goizueta-N) eta hatsankakoa. Batzuetan, zurrungak duenaren antzeko zarata egiten du, Durruma Donemiliagan (A) ''ronquijo'' deitzen diotena. Zerainen (G) ''petxuen edo bularran karkalarea atera'' esaera erabiltzen dute.
=== Agoniakoa Hiltamuko kanpaia, agonia-kanpaia ===
Gaixo bat hilzorian agonian sartzen zenean, ohikoa zen herri batzuetan kanpaiak okasiorako din-dan berezi batez jotzea, ''agoniakoahiltamukoa'' deitua.edota '' agoniakoa''deitua. Ohitura hori galdu egin da eta informatzaile askorentzat ezezaguna da.
=== Hilzorian Hiltamuan dagoenari laguntza laguntzea ===
Gaixoak hilzoria agonia familiakoek lagunduta igarotzen du, eta haiek behar duen laguntza guztia ematen diote. Auzokideak bisitatzera joaten dira, eta opariak ematen dizkiote, eta egoera larritzean familiari laguntzen diote gauez beila egiten.
=== Hilzoriko Hiltamuko otoitzak ===
Eskuarki, gaixoa artatzera joan den apaiza da egoera honi dagozkion erritualeko otoitzak esaten dituena, eta familiako kideek eta gainerakoek erantzun egiten diote. Baina apaiza ez baldin badago, hilzoria bat-batean agertu delako edo asko luzatu delako, orduan gaixoaren hurreko pertsona bat arduratzen da zeregin horretaz.
Oiartzunen (G) Kandelario egunez bedeinkatutako kandela bat pizten zen, edo Aste Santuan monumentua argiztatu zutenetako bat<ref>AEF, III (1923) 76 or.</ref>.
=== Hilzoria Hiltamua luzatzearen kausak ===
Antzina, sinesmen zabaldua zen hilzoria hiltamua luzatzea naturaz gaindiko arrazoien ondorio ondorioa zela. Etsaitutako pertsonek, edo beste bati kalte egindakoek, hilzori luzeak izaten zituzten, harik eta laidotuaren barkamena jaso arte. Jeinu txiki pertsonal batzuk izateak, izen bat baino gehiagokoak, eragin bera izaten zuen haien jabeengan, harik eta haietaz askatzea lortzen zuten arte.
== Heriotza ==
