Diferencia entre revisiones de «Arriola mariola»

De Atlas Etnográfico de Vasconia
Saltar a: navegación, buscar
Línea 42: Línea 42:
 
:''segere, megere, kirun, parun, pek,''
 
:''segere, megere, kirun, parun, pek,''
 
:''(gaztain bera) (gaztain gora) txipietan, txopeai,''
 
:''(gaztain bera) (gaztain gora) txipietan, txopeai,''
         [tan, fuera
+
:       [tan, fuera
 
:''putz, iretako, ai, putz, ik...''<ref>APD. Cuad. 3, ficha 271.</ref>.
 
:''putz, iretako, ai, putz, ik...''<ref>APD. Cuad. 3, ficha 271.</ref>.
  

Revisión del 08:07 6 jun 2018

Arriola mariola
atxala kamala
titia torna
uzerzelin kandela
kontua zerre petin
pinuakin perutxo
damutxo txikita fin. (Elgoibar-G)
Arriola miola
dotxala kamia,
pipía, torna
zintzili, zotz!  (Elosua-G)

Las dos siguientes fueron recogidas por Manuel Lekuona:

Arríyola-bríyola,
étxala kámala;
bíto-bitória,
bringun brangun,
plíxt!
Arriyola-briyola, / echa la cama la; / victo-victoria / tambaleo-tambaleo, / plixt! (Apagón).
Arriola-marríola kín-kuan-kín:
Pórtan zéla?-Pórtan mín.
Arríxamalet-marrixamalet,
ségeren-mégeren,
kírum-kárum, pék! [1]

Aingeru Irigaray recoge una fórmula prácticamente igual que se empleaba para un juego denominado «Itsu kapelu», similar a la gallinita ciega:

Arriola madriola kin kuan kin;
portan zela portan mín;
arrexinalet;
segeren, megeren,
kirun, karun, pek[2].

El P. Donostia recogió en Sunbilla (N) una versión más extensa para el juego llamado «Bale baleka»:

Arrio, lamarrio, kin kuan, kin,
porta, zera, porta, mín,
segere, megere, kirun, parun, pek,
(gaztain bera) (gaztain gora) txipietan, txopeai,
       [tan, fuera
putz, iretako, ai, putz, ik...[3].

Esta versión también es conocida en Iparralde, he aquí dos muestras:

* Harla-marla
kin, koan, kin,
bortan zela,
bortan mín,
segera-megera,
kirun, karun,
pek!
* Harriola-marriola,
orratza zorrotza,
xixta gaitza,
hari txarra,
tira-bira,
zirrin-zarran,
eta zart!

Vinson, recogió en Laburdi a finales del siglo pasado una serie de fórmulas de eliminación, algunas'de las cuales han llegado hasta nuestros días tal como han quedado transcritas en este mismo capítulo. Las dos siguientes fueron recogidas por él en Ainhoa (Ip):* Harriola, marriola, etchola, kamala, betria, gliga,

* Harriola, marriola,
etchola, kamala,
betria, gliga,
truncha, muncha,
errota, kafia,
linyera, kostera!
* Kañi kañibeta,
zillarra papillonetan,
zillarerebon,
harriketa,
miñoneta,
enterrabona,
ponalapona,
erregeren gana,
chirimirikarka,
chiquit edo pomp! [4]

Las anteriores no son las únicas fórmulas recogidas en Iparralde con un inicio tan eufónico. Seguidamente se exponen otras:* Arianda-marianda, sukalde zaharra, kedar beltza,

* Arianda-marianda,
sukalde zaharra,
kedar beltza,
biper,
gatza,
talo-malo,
esne bero
beltza zilo!
* Ferrela-merrela,
goporra-mokorra,
xikitun,
xakatun,
fuera.
* Xedera-medera
gohora,
behera,
harat,
hunat,
zoko-moko,
paso,
bota,
punpa,
jo!

El juego del frontón, con la pelota que salta en todos los rincones de la plaza o del trinquete parece haber sido el tema de esta fórmula. Además es posible que su origen se localice en el Pays de Cize, dada la presencia de la palabra gohora que, gracias a sus tres sílabas, se acopla armoniosamente a behera[5].


 
  1. LEKUONA, «La Poesía Popular Vasca», cit., p 138.
  2. APAT-ECHEBARNE, Noticias y viejos textos, op. cit., pp. 168-169.
  3. APD. Cuad. 3, ficha 271.
  4. VINSON, Le folk-lore du Pays Basque, op. cit., p. 203.
  5. DUNY PÉTRÉ, «Xirula Mirula...» cit., p. 105.