Honek arrautza ekarri

De Atlas Etnográfico de Vasconia
Revisión del 09:00 23 nov 2018 de Admin (discusión | contribuciones) (Texto reemplazado: «Mª» por «M.ª»)
Saltar a: navegación, buscar

Este mismo juego se ha practicado en euskera con fórmulas similares a las castellanas.

En Zeanuri (B):

Onek arrautzia ekarri
onek imini
onek gatza emon
onek probau
eta onek dana akabau.
Éste trajo un huevo / éste lo puso / éste le echó sal / éste lo probó / y éste lo acabó todo.

En Oleta (Aramaio-A):

Ekarri neban arraultze,
ipiñi neban sartana,
bota neutzan gatza,
batek probautzen,
eta besteak jan eban.
Traje un huevo, / puse la sartén, / le eché sal, / uno lo probó, / y éste otro se lo comió.

En Etxaguen (Aramaio-A):

Txikitxuek arraultzie ekarri,
bestiek zartagiñe ipiñi,
bestiek gatza bota,
bestiek pixkat probau
lodi-lodiak dana jan.
El pequeñito trajo el huevo, / el siguiente puso la sartén, / el siguiente le echó sal, / el siguiente lo probó un poquito / y el gordo-gordo se lo comió todo.

En el último verso puede también sustituirse «lodi-lodiak» por «bestiak», el siguiente.

En Beasain (G):

Onek arrautzea erosi zon
onek prejitzen jarri zon
onek gatza bota zion
onek probatu egin zon
eta potolo potolo onek
dana dana jan zon.
Éste compró un huevo / éste lo puso a freir / éste le echó sal / éste lo probó un poquito / y éste gordito / se lo comió todito.

En Elosua (G) donde también se jugaba con los dedos de los pies del niño se dice:

Onek arrautza ekarri du,
onek sutan ipiñi du,[1]
onek probatu egin du,
onek gatza eman dio,
eta potxolo txiki-onek...
dan-dana jan du.
Éste ha traído un huevo, / éste lo ha puesto en elfuego, / éste lo ha probado, / éste le echó sal, / yeste gordito pequeño... / todo, todo lo ha comido.

En Eibar (G), indicando con la mano derecha los dedos de la izquierda, empezando por el meñique, se recita:

Txiki onek arrautzak ekarri
onek sua egin
onek arrautzak prijitu
onek pixka-pixkat probau
aundi trakets onek dana jan.
Éste pequeño trajo los huevos / éste hizo el fuego / éste frió los huevos / éste probó un poquitín / éste grandote torpote comió todo[2].

En Goizueta (N):

Honek xoxa bildu
honek sua egin
honek arraultza prejitu
honek pixkat jan
honek dana dana.
Éste recogió las ramas / éste hizo el fuego / éste frió el huevo / éste lo comió un poco / éste se lo comió entero entero.

En Telleriarte y Zerain (G) se cantaban las dos versiones siguientes:

Onek abitik arrautzea ekarri
onek sutan ipiñi
onek gatza eman
onek probatu
ta onek dana jan.
Éste trajo el huevo del nido / éste lo puso en el fuego / éste le echó sal / éste lo probó / y este otro se lo comió.
Onek abitik arrautza ekarri
bigarrenak sartanian ipiñi
irugarrenak gatza bota
laugarrenak probau
bosgarrenak dena jan.
Éste trajo el huevo del nido / el segundo lo puso en la sartén / el tercero le echó sal / el cuarto lo probó / el quinto lo comió todo.

También de Zerain:

Onek arrautza ekarri/erosi
onek erre/prejitu
onek gatza eman
onek probatu
eta onek... dena jan.
Éste trajo un huevo (éste compró un huevo) / éste lo asó (éste lo frió) / éste le echó la sal / éste lo probó / y éste... se lo comió entero.

En Abadiano (B):

Onek Durangotik gauzak ekarri
onek prestau
onek gatza eiñ
onek probau
eta onek dana jan.
Éste trajo cosas de Durango / éste las preparó / éste les echó la sal / éste las probó / y éste se lo comió todo.

Azkue[3] recogió las dos versiones siguientes. En la primera, procedente de Gipuzkoa, el recuento se comienza por el dedo meñique y en la segunda, recogida en Derio (B) por el pulgar. Esta última presenta una connotación maliciosa.

Onek arrautza txiki bat ekarri zuan,
onek erreten ipini zuan,
onek gatza eman zion,
onek pixka bat probatu zuan,
pikaro zatar onek dana yan zuan.
Éste trajo un huevo pequeño, / éste lo puso a asar, / éste le echó sal, / éste probó un poquito, / éste pícaro astroso lo comió todo.
Onek aman arrautzáa ostu
onek erreten imini
onek apur bat yan
onek dana yan
onek aman esan.
Éste le ha robado el huevo a la madre / éste lo ha puesto a asar / éste ha comido un poco / éste ha comido todo / éste se lo ha dicho a la madre.

El P. Donostia[4] recogió esta otra versión:

Onek arrautza billatu,
onek sutan paratu,
onek gatza eman,
onek pixka probatu,
onek dana jan.
Éste encontró un huevo, / éste lo puso en el fuego, / éste le puso la sal, / éste lo probó un poco, / éste se lo comió todo.


 
  1. Sutan ipiñi du alude al antiguo modo de asar huevos al rescoldo. Vide La Alimentación Doméstica en Vasconia.
  2. Manuel de LEKUONA. «Cantares populares» in AEF, X (1930) p. 57.
  3. Resurrección M.ª de AZKUE. Euskalerriaren Yakintza. Tomo IV. Madrid, 1947, p. 297.
  4. José Antonio de DONOSTIA. «Canciones infantiles populares vascas», in Obra literaria. Conferencias. 00. CC. Tomo IV. San Sebastián, 1985, p. 393.