Cambios

Actualizando para coincidir con nueva versión de la página fuente
<languages></languages>
Atlas Etnografiko hau egiteko oinarritzat erabilitako galdetegi orokorrak, egoera-alda­ketako ohikuneak etxeko ohiturei dagokien atalaren barruan sartu ditu. Beraz, etxeko tal­dearen barruan eta auzoetan aztertu ditugu bizitzaren lehenengo aldiko ohikune hauek. Gaur egun hain zabal dabilen bizitzaren zati­keta hirukoitzari eutsiz, ohikuneok lehenengo adinaren edo hazte-aroaren barruan daude. Aro hori, sasoiko mutil edo neska izatean amaitu ohi da.{{ #pageLangs: es | eu }}
Mende honen hasieran Arnold Van Gennep etnologo frantziarrak ''rites de passage ''esamol­dea sortu zuenAtlas Etnografiko hau egiteko oinarritzat erabilitako galdetegi orokorrak, adin maila batetik besterako igaroaldia adierazteko. ''Egoera-aldaketako errito ''edo ''egoera-aldaketako ohikuneak ''esamoldea urta­roak aldatzean gertatzen diren ohikunei esa­ten zaie etxeko ohiturei dagokien atalaren barruan sartu ditu. Beraz, etxeko taldearen barruan eta auzoetan aztertu ditugu bizitzaren lehenengo aldiko ohikune hauek. Gaur egun hain zabal dabilen bizitzaren zatiketa hirukoitzari eutsiz, ohikuneok lehenengo adinaren edo gizartehazte-aroaren barruan daude. Aro hori, politika sasoiko mutil edo erlijio-maila berri batera igarotzean izaten diren ospakizu­neineska izatean amaitu ohi da.
Gure kasuanMende honen hasieran Arnold Van Gennep etnologo frantziarrak ''rites de passage ''esamoldea sortu zuen, adin-maila desberdinetako iga­roaldiak janzten dituzten erritoak aztertu ditu­gubatetik besterako igaroaldia adierazteko. Berauek mailaka agertuko zaizkigu eta euron sekuentziak bizitzaren prozesua osatu­ko du helduarora arte: jaioberriak''Egoera-aldaketako errito ''edo ''egoera-aldaketako ohikuneak ''esamoldea urtaroak aldatzean gertatzen diren ohikunei esaten zaie edo gizarte, haurtza­roa, nerabezaroa, gaztaroa, ezkongaiaroa eta ezkontaroapolitika edo erlijio-maila berri batera igarotzean izaten diren ospakizunei.
=== Nacimiento y bautismo ===Gure kasuan, adin-maila desberdinetako igaroaldiak janzten dituzten erritoak aztertu ditugu. Berauek mailaka agertuko zaizkigu eta euron sekuentziak bizitzaren prozesua osatuko du helduarora arte: jaioberriak, haurtzaroa, nerabezaroa, gaztaroa, ezkongaiaroa eta ezkontaroa.
Hasta mediados de siglo las mujeres parían en casa con ayuda de la partera, de las mujeres de la familia y de las vecinas. El parto, ''erditzea, ''era por tanto un acontecimiento doméstico en el que intervenían exclusivamente perso­nas del sexo femenino.=== Jaiotza eta bataioa ===
A lo largo del siglo se ha asistido a una importante transformación en lo que se refie­re a las personas que ayudaban a nacer a una criatura. La tradicional parteraMende honen erdi aldera arte, emakumeek etxean bertan ekartzen zituzten seme-alabak mundura, ''emaginaherriko emaginaren, ''que actuaba según sus conocimientos empíricos —enfajaba al nacer y amortajaba al morir— ha sido paulatinamente sustituida por profesio­nales especializados en estas tareas que asisten a la madre en centros sanitariossenitarteko emakumeen eta auzokideen laguntzaz. Erditzea etxeko gertaera zen eta emakumeek baino ez zuten bertan parte hartzen.
Los niños eran bautizados en tiempos pasa­dos al poco de nacer yMende honetan aldaketa handia egon da umeari jaiotzen lagundu izan dioten pertsonei dagokienez. Ezagutza enpirikoetan oinarriturik lan egiten zuen ohiko emaginaren ordez, en casos, el mismo día de su nacimiento. Esta práctica religiosa res­ponde a la creencia comúnmente aceptada en Vasconia de que mediante el bautismo la cria­tura se hace cristiana y queda limpia del pecado original. El bautismo en su puesta en acto aparece estrechamente vinculado al nacimien­to; era la propia partera la que en numerosos lugares vestía a la criatura para el bautismo cubriéndole con una prenda ritual blanca lla­mada en Navarra "el faldón de cristianar". Ella misma le llevaba en brazos hasta la fuente bau­tismalapurka-apurka, ''Montea. ''Tal y como se recoge en la loca­lidad vizcaina de Carranza esta función corres­pondía a aquélla que "lo había cogido" al venir al mundoosasun zentroetan amari laguntzen dioten profesional espezializatuak agertuz joan dira.
Este nuevo nacimiento en las aguas bautis­males conlleva también una especial protec­ción personal mediante los padrinos de pilaLehen, umeak jaio eta gutxira bataiatzen zituzten, denominados en euskera ''aita pontekoa y ama pontekoabatzuetan jaiotza egunean bertan. Euskal Herrian onarpen zabalekoa den erlijiozko ohitura horren oinarrian sineste hauxe dago: umea bataioaren bitartez kristau egin eta jatorrizko pekatutik garbi geratzen da. Bataioaren ohikunea bera jaiotzari lotu-loturik agertzen da; leku askotan emaginak berak janzten zuen haurra bataiorako, ''padres Nafarroako zenbait eskualdetan "faldón de fuente bautismalcristianar" (kristautzeko faldoia) izena ematen zioten erritozko jantzi batekin, eta besoetan eramaten zuten pontera. Su res­ponsabilidad más significativa en el rito sacra­mental era la expresión de la fe mediante la correcta recitación del CredoBizkaiko Karrantza bailaran jaso denez, zeregin hori mundura jaiotzean umea hartzen zuenari zegokion.
El papel del padrino o de la madrina fue antaño muy importanteBataiarrian edo pontean berriztaturiko jaiotzak aita pontekoaren eta amapontekoen babesa ere badakar. Así lo denota su dere­cho a elegir el nombre para el ahijado o la ahi­jadaEuren betebeharrik behinena fedea agertzea izango da, ''besoetakoaKredoa hutsik egin barik esanez.''
Durante siglos ha sido el calendario cristia­no con el santo del díaGarai batean, ''eguneko aita edo amapontekoaren zeregina garrantzi handikoa zen, beroriek, izan ere, besoetakoari izena, ''la prin­cipal fuente de inspiración de los nombres. Esta práctica se mantuvo hasta el primer cuar­to del siglo XX e incluso hasta fechas más recientesemateko eskubidea izaten zuten eta.
Tanto el nacimiento como el bautismo eran acontecimientos cuya resonancia festiva se cir­cunscribía al ámbito doméstico; si bien eran los niños del vecindario quienes con más entu­siasmo celebraban este acontecimiento espe­rando a la salida del templo a que los genero­sos padrinos les arrojaran frutos secosOrokorrean, dulces y monedas, ''arrebuchashaurrari izena jartzerakoan kristau egutegiko eguneko izena izan da inspirazio iturririk nagusiena XX. mendearen lehenengo laurdenera arte, boloaketa oraintsu arte ere bai.''
En la sociedad tradicional el nuevo naci­miento se celebrabaBai jaiotza, más que el día del bau­tismobai bataioa bera ere, al finalizar el puerperio de la madreetxeko gertaerak izaten ziren. Esta debía permanecer recluidaHala ere, sin salir de casa, durante un periodo que concluía con el rito de entrada en la iglesia, ''elizan sartzeaauzoko mutiko eta neskatoak izaten ziren jazoera horien aurrean alaitasunik handiena agertzen zutenak. ''Paralelamente tenía lugar en la casa un ágape festivo, ''martopilak, ''con el que la parida solía corresponder a las mujeres que le habían ayu­dado en el parto y a las que le habían visitado en el sobreparto llevándole obsequiosElizako atarian itxaroten egoten ziren eta aitapontekoak eta amapontekoak fruitu lehorrak, ''ermake­riakgozokiak eta txanponak jaurtitzen zizkieten (boloak).''
Numerosas creencias relacionadas con el nacimiento dan a entender la inquietud y las precauciones con que se esperaba este aconte­cimiento: había que satisfacer los deseos de la gestante y estar atentos a la aparición de seña­les en su rostroLehengo gizartean, jaiotza berriaren ospakizuna amaren erditze osteko aldia amaitzean egiten zen. La forma del vientre de la madre venía a indicar el sexo que tendría la nueva criatura y para adivinarlo se recurría a las fases lunaresAmak etxetik irten gabe egon behar izaten zuen. Para lograr un parto feliz se solicitaba la mediación de los santosEgonaldi hori elizan sartzea izeneko ohikunearekin eta jai giroko otordu batez bukatzen zen, entre los que tuvo gran predicamento San Ramón Nonato cuya imagen fue estampa de cama en muchas casasmartopilak. También se practicaron preven­ciones ante-bautismales como no besar al recién nacido hasta que no hubiera recibido las aguas bautismales y, sobre todo, colocarle pequeños amuletos, ''kutunakHorixe izaten zen erditzen laguntzen zutenei, ''o símbolos reli­giosos para protegerle de los peligroseta erditu ostean opariekin (ermakeriak) ikustera joandakoei eskerrak emateko modua.
=== Infancia ===Jaiotzaren inguruko sineste ugarik umea jaio aurretik bizi izaten zen irrikaren eta artegatasunaren berri ematen digute. Horrela, bada, umedunaren gogo jakin batzuk bete behar izaten ziren, sabelaren itxurak jaio behar zuen umearen sexua zehazten zuela uste zuten; era berean, kontuan hartzekoak izaten ziren amaren aurpegian ager zitezkeen seinaleak, haurdunaldiaren bilakaera eta ilargiaren aldiak. Erditze ona izateko santuen bitartekaritza eskatzen zitzaion, nork bere debozioko santuari. Ezagunenetarikoa San Ramon Nonato zen, etxe askotako ohaburuko irudia izan ere. Era berean, bataiatu aurretik neurri batzuk hartzen ziren, esaterako, bataiatu arte jaioberriari musurik ez ematea, eta batez ere kutunak edo irudi erlijiosoak jartzea.
Durante la primera infancia el niño perma­nece unido a la madre; es el niño de mantas, ''haur besoetakoa, ''al que alimenta dándole pecho, ''bularra eman. ''El periodo de la lactancia solía durar tradicionalmente hasta los dos años y podía alargarse más en la creencia de que esta prestación maternal impedía un nuevo embarazo.=== Haurtzaroa ===
Con el fin de aliviar la carga de la crianza cooperan con la madre las otras mujeres de la familia yHaurtzaroan, frecuentementehasiera-hasieratik, una niñera jovenci­taumea amari lotuta egongo da; haur besoetakoa da eta amak bularra emanez elikatuko du. Edoskitzaroak bi urte iraun ohi zuen, ''seintzainaeta gehiago luza zitekeen egoera horrek haurdunaldi berriak saihesten zituela uste zuten eta. Umedun geratuz gero, ''venida de la vecindad que se ini­ciaba así en las tareas propias de la mujer. Las casas adineradas tenían criadas y añas de ofi­ciobular ematea eten egiten zuen amak emakume haurdunaren esnea ona ez zelakoan.
Será la primera denticiónHazteak zekarren zama arintzeko amarekin batera senitarteko beste emakumeek parte hartzen zuten eta, ''lehenengo txantxu­rraksarritan, ''la que marcará la transición hacia una nueva etapaauzoko seintzain gazte batek. Cambiarán los hábitos alimenta­rios del niño y comenzarán sus iniciaciones en el andarHorrela, en el hablaremakumeari zegozkion zereginetan hasteko aukera izaten zuen. Sus primeros pasos autó­nomos así como la articulación de sus prime­ras palabras serán motivo de fiesta y de alegría en casa; todas las iniciaciones y progresos del niño obligan a jugar a sus cuidadores y esta etapa continuará en tanto le duren los dientes de lecheDirudunenen etxeetan neskameak eta inudeak izaten zituzten.
[[File:6.1_Ceremonie_des _relevailles_Toile_de_Enrique_Melida_1872_Musee_Bonnat_BayonneLehenengo txantxurrak, haurraren lehen haginak, sasoi berri baten hasiera adierazten zuten.png|frame|''Cérémonie des relevaillesUmearen elikatzeko ohiturak aldatu egiten ziren eta ibiltzen eta berba egiten hasten zen.'' Toile de Enrique Mélida, 1872Bakarrik emandako urratsak eta esandako lehenengo berbak pozaren eta alaitasunaren iturri izaten ziren etxekoen artean. Fuente: Musée BonnatHaurraren hastapen eta aurrerabide guztiek jagoleak jolasera bultzatzen zituzten. BayonneSasoi honek esne-haginak eduki bitartean irauten zuen.]]
La caída de éstos tendrá lugar a los seis o siete años y marca el inicio de una nueva cate­goría de edad que se conoció como la del "uso de razón"; la actividad propia [[File:6.1_Ceremonie_des _relevailles_Toile_de_Enrique_Melida_1872_Musee_Bonnat_Bayonne.jpg|center|600px|''Cérémonie des relevailles.'' Toile de esta etapa será el juego socializadoEnrique Mélida, 1872. Era a partir de esa edad cuando se imponía de modo natural la separación de sexos en la mayoría de los jue­gosFuente: Musée Bonnat. La actividad lúdica se complementa con una actividad escolar que en el transcurso de los años vino a ser gradualmente más intensaBayonne.]]
En este momento de la niñez se ha situado desde primeros de siglo la Primera Comu­niónHaginak sei edo zazpi urterekin jausten ziren eta horrekin batera zentzuduna izeneko adin-maila berria hasten zen. Sasoi honi zegokion jarduera nagusia taldekako jokoa izaten zen. Adin horretatik aurrera jokorik gehienetan sexuen arteko banaketa ezartzen zen. Jolas jardueraren osagarri, ''Lehenengo Jaunartzea, ''que en épocas an­teriores se había enclavado a los doce o trece años de edad, al finalizar el periodo de la niñezurteek aurrera egin ahala areagotuz zihoan eskola jarduera agertuko zaigu.
La indumentaria para acceder a este rito ha tenido características oscilantesHaurtzaroko une horretan mende honen hasieratik Lehenengo Jaunartzea edo Komunioa ospatzen izan da. Desde la ter­cera década del siglo se fueron generalizando en las niñas vestidos y velos blancos largosLehenago, a manera de novias y flamantes trajes de mari­neros o almirantes en los niños. En los años sesenta y setenta las autoridades parroquiales trataron de poner freno a lo que se interpre­taba como un dispendio en el vestir; se comen­zó a hacer la primera comunión con túnicas iguales para todos o con ropa de calle. La experiencia tuvo poco éxito; han vuelto los trajes blancos o cada familia actúa con plena libertadhamabi edo hamahiru urterekin, haurtzaroa bukatzean, izaten zen.
[[File:6Ohikune honetan parte hartzeko janzkera aldatuz joan da.3_Bautizo_Oleo_de_Enrique_Nieto_Ulibarri_1912_Diputacion_Foral_de_BizkaiaMendearen hirugarren hamarkadatik aurrera nesken artean andregaien gisako soineko eta belo zuriak zabaldu dira; mutilen artean, berriz, marinel eta almiranteen jantzi dotoreak.png|frame|''Bautizo''Hirurogei eta hirurogeita hamarreko hamarkadetan eliz agintariak janzkerari loturiko gehiegizko gastu hori geldiarazten saiatu ziren. Oleo de Enrique Nieto UlibarriJaunartzea tunika jantzita, guztientzat berdina, 1912edo kale-arroparekin egiten hasi zen. Fuente: Diputación Foral de BizkaiaEsperientzia horrek ez zuen arrakasta handirik izan, eta berriro ere soineko zuriak agertu dira edo familia bakoitzak askatasun osoz jokatzen du.]]
Desde tiempos antiguos y hasta los años setenta la Confirmación, [[File:6.3_Bautizo_Oleo_de_Enrique_Nieto_Ulibarri_1912_Diputacion_Foral_de_Bizkaia.jpg|center|600px|''Sendotza, Bautizo''se recibía a edad indeterminada. Por tratarse Oleo de un sacra­mento cuya impartición estaba reservada al obispoEnrique Nieto Ulibarri, éste lo administraba cuando acudía a la localidad en visita pastoral, acontecimiento que ocurría muy espaciadamente1912. Nuestras encuestas recogen este acto cuando todavía concentraba a niños y a jóvenes, a recién naci­dos y a adultosFuente: Diputación Foral de Bizkaia.]]
Tras el Concilio Vaticano II se ha querido imprimir otro carácter a la ConfirmaciónGarai zaharretatik eta hirurogeita hamarreko hamarkadara arte ez zegoen Sendotza edo Konfirmazioa hartzeko adin jakinik. Apezpikuak baino ezin zuenez sakramentu hori ezarri, estableciéndose como edad idónea para reci­birla los dieciséisherrietara aldian-dieciocho años y exigiéndose una preparación previaaldian egiten ohi zituen bisitaldiak aprobetxatuz hartzen zuten gazteek sakramentu hori. Gure inkestetan, haurrak eta gazteak, jaioberriak eta helduak, seria y prolongada. Esto hace que el número de confirmandos sea mucho menor que el de los bautizados y que el de los niños que acceden a la primera comunión. Si la actual práctica se consolida la Confirmación adquirirá socialmente la significación de un rito implantado en el paso de la adolescencia a la juventudnahastuta denak batera ere agertu dira sendotzaren sakramentua hartzeko.
=== Juventud ===Vatikanoko II. Kontzilioaren ondoren, Sendotzari beste ezaugarri batzuk eman nahi izan zaizkio eta 16-18 urteko gazteen sasoia jo da egokientzat sakramentua hartzeko, aldez au rretik prestakuntza sakona, serioa eta luzeari ekinez. Horregatik dira gutxiago Sendotza aitortu dutenak bataiatutakoen edo Lehenengo Jaunartzea hartutakoen ikusian. Gaur egungo joera indartzen bada, nerabezarotik gaztarorako aldaketan ezarritako ohikunetzat hartuko du gizarteak.
La adolescencia viene marcada por el aban­dono gradual de los juegos infantiles y el paso a la edad juvenil que se alcanza plenamente a los dieciséis o diecisiete años de edad. En esta categoría de edad permanecerán en tanto no "tomen estado".=== Gaztaroa ===
La transición a la edad juvenil comportaba antaño cambios en la indumentaria y en el tocadoNerabezaroan neskato-mutikoek haurtzaroko jolasak apurka-apurka alde batera utzi eta hamasei-hamazazpi urteko neska-mutil egin arte haziz joango dira. Hasta la mitad de la centuria, a esa edad, los muchachos se ponían pantalón largo y las muchachas abandonaban sus trenzas infantiles para lucir melena. En las clases bur­guesas la "puesta de largo" de la hija era obje­to de una fiesta socialGaztaroari dagokion adin-tarte horretantxe egongo dira harik eta ''sasoiko ''neska-mutil egin arte.
Ya mozos, los chicos abandonaban la escue­la y se incorporaban al mundo del trabajo como aprendices de un oficio o como criadosGaztaroan sartzean janzkera eta orrazkera bera ere aldatu egin ohi zuten gazteek. Las muchachas aprendían las tareas domésti­casMende honen erdira arte sasoi honetantxe hasten ziren mutilak praka luzeak janzten eta neskak neskatotako txirikorden ordez ile luzea uzten. A partir de la década de los años sesenta el tiempo dedicado a los aprendizajes y a los estudios se ha prolongado de manera general tanto en chicos como en chicas; por ello actualmente los años que completan la edad juvenil coinciden con los dedicados al estudio de carreras y profesionesAberatsen etxeetan alabak ''soineko luzea ''jazten zuen eguna entzute handiko jaialdi batekin ospatzen zuten.
En la zona mediterránea de la Vasconia los jóvenes se han asociado tradicionalmente en mocerías locales que pautaban las actividades propias de su edadSasoi honetan eskola utzi eta lanean hazten ziren mutilak, morroi edo lanbideren batean ikasle. Neskak etxeko zereginei erantzuten ikasten zuten. Su principal ámbito de actuación era la organización del baile y la preparación de las fiestas del puebloHirurogeiko hamarkadatik hona ikasten ematen duten aldia erabat luzatu da orokorrean bai neska bai mutilentzat. Las pos­tulaciones y los festejos de la mocería se exten­dían a lo largo del año pero sobresalían en San Juan de junio y en Santa AguedaHorregatik, a quien veneraban como patrona. También en el campo religioso tuvo arraigo el asociacionis­mo entre los jóvenes. Las jóvenes pertenecían mayoritariamente a la congregación de "las Hijas de María" y los chicos a la de "los Luises" donde permanecían hasta casarsegaur egun karrera edo lanbidea ikasten ematen duten aldia jotzen dugu gaztaroaren amaieratzat.
Mediada la edad juvenilHegoaldean joera handia egon zen gazteak herrietan taldeka biltzeko, los mozos se veían obligados a cumplir el servicio militarbereziki beraien multzoari zuzendutako ekintzak eratzeko. Batez ere dantzaldiak eta herriko jaiak antolatzearen ardura hartzen zuten. Gazteek eratutako jaialdiak eta eskaerak batez ere San Juanetan (Donianetan) ekainean, ''solda­dutzaeta Santa Ageda egunean, ''ausentándose de su entorno natural durante un largo periodo de tiempoeuren zaindaria, lo que marcaba una nueva etapa en su vidaegiten zituzten. Neskak "Mariaren Alabak" taldekoak izaten ziren gehienbat eta mutilak "Luistarrak", harik eta ezkondu arte.
La sociedad juvenil se caracteriza por la iniciación en la relación amorosa: las rondas y los galanteosOraindik gazte zirela, las fiestas y el baile van a ser ocasio­nes de encuentro para jóvenes de ambos sexosmutilek soldadutza egitera joan behar izaten zuten, ordura arte betiko bizileku izandakotik urruti, denbora luze samarrerako gainera. Bizitzako beste aro baterako aldaketa ekarriko zien soldadugora joan behar horrek.
En las primeras décadas del sigloGaztaroaren beste ezaugarrietako bat izango da maitasun kontuetan hastearena: errondak eta neska-mutilen arteko lehen harremanak, las activi­dades de la vida diaria, las tareas colectivas y la conclusión de los trabajos estacionales ofrecí­an algunas oportunidades de encuentro entre jóvenes; también la salida de las funciones reli­giosas era punto de reunión. Pero el lugar más importante para que se vieran y se relaciona­ran entre ellos era el baile dominical que se convertía así en el momento más apropiado para el galanteo. Allá acudían los jóvenes ves­tidos elegantemente al igual que a las fiestas de otros pueblos y a las romeríasjaiak eta dantzaldiak bi sexuetako gazteek elkar bat egiteko gune apropos izango dira.
Desde mediados de siglo estas circunstancias se han ido modificando y las posibilidades de encuentro entre chicos y chicas se han incre­mentadoMende honen hasierako hamarkadetan eguneroko zereginek, taldean egiten zituzten lanek eta urtaro bakoitzaren amaierako zereginek elkar ikusteko aukera ematen zieten gateei; elizako ospakizunen irteera ere une aproposa zen horretarako. Los centros de estudio mixtos y la incorporación de la mujer al trabajo asalaria­do facilita en gran medida la relación entre jóvenes de ambos sexosBaina bat egiteko, erlazionatzeko eta harremanak hasteko unerik aproposena igandeetako dantzaldia zen. El baile siguió siendo el lugar de reunión más frecuenteHara joan ohi ziren gazte guztiak jantzirik dotoreenekin, pero la mayor disponibilidad de tiempo libre ha incrementado el ocio compartidoauzoko herrietako jaietara eta erromeriatara joaten ziren modu-moduan.
Los bares y las discotecas son hoy en día los puntos de confluencia de jóvenesMendearen erdialdetik hona ohitura hori aldatuz joan da eta elkar ikusteko aukera erabat ugaritu da. Sin embar­go se ha producido una marcada traslación en el horario: se ha ido de la tarde-noche de tiem­pos pasados a la noche-madrugadaNeska eta mutil batera dabiltzan eskolak, emakumeak soldatapeko lanetan behar egiten hastea eta abar mesedegarri izan dira bi sexuen arteko harremanak ugaritzeko. En los fines de semana se prolonga frecuentemente la fiesta nocturna hasta bien entrado el día siguienteHalere, dantzaldiak izan dira oraindik bilgune nagusia. La noche dedicada a la diversión recibe el nombre de ''gaupasaGerora, aisialdiari eskainitako tartea handitzean, neska-mutilek batera egoteko aukera gero eta zabalagoa izan dute.''
=== Noviazgo ===Gaur egun tabernak eta diskotekak dira gazteen bilgune. Ordutegia ere atzeratu egin da: lehen arratsalde-iluntzeetan biltzen ziren eta orain gau-goizaldeetan. Asteburuetan ia ohikoa da gaueko jaigiroa eguzkiak argi egiten hasi arte luzatzea. Gaua parrandan emateari ''gaupasa ''esaten zaio.
En tiempos pasados las ocasiones de encuen­tro entre chicos y chicas eran el paseo domini­cal, el baile y las romerías. La oportunidad de que una pareja estuviera sola era escasa. Hoy día la iniciativa para principiar una relación puede partir tanto del chico como de la chica; antaño el primer paso lo daba siempre el chico bien directamente o bien recurriendo a cir­cunloquios que incluían a veces insinuaciones sobre el interés en conocer las habilidades culi­narias de ella. También se recurría en casos a los buenos oficios de un amigo, de un familiar o de un "profesional", ''ezkontzagina, ''que facilitaba este tipo de encuentros. Desde el momen­to en que una pareja empezaba a "salir sola" la relación entre ellos se daba por formalizada ante sus familias y la vecindad. De ordinario esta relación culminaba en casamiento, siendo excepcional la ruptura de relaciones.=== Ezkongaiak ===
Debido al mayor aislamiento de las pobla­ciones y a la escasa movilidad de sus morado­res fueron más frecuentes que hoy los enlaces entre jóvenes vecinos del mismo pueblo o de localidades próximasAspaldi igandeko paseoaldi, dantzaldi eta erromeriatan baino ez zuten izaten neska-mutilek elkar ikusteko aukera. Ez zuten beste unerik bakarrik egon ahal izateko. Gaur egun maitasun harreman bati hasiera emateko burubidea bai mutilarena bai neskarena izan daiteke. Lehen, ostera, lehenengo urratsa mutilak eman ohi zuen, zuzen-zuzenean jakinaraziz neskari edo haren inguruan ibiliz, sukalde-kontuetarako zuen trebeziaz jakinmina erakutsiz esate baterako. Lagunengana ere jotzen zuten, edo senitarteko edo zeregin horretan adituak zirenengana ere bai, ezkontzaginarengana hain zuzen, neskak mutilekin elkartzeko trebeak benetan. Bikotea kalean ''bakarrik ''ibiltzen hasten zenean, beraien arteko harremana sendoa zela ulertzen zuten bai bataren eta bestearen senideek, bai auzokoek. Ohiko joera bikoteak ezkontzea zen, gauza berezia izan ohi baitzen harreman horiek bertan behera geratzea.
La fijación de la fecha en que iban a hacerse las proclamas o amonestaciones en las respec­tivas parroquias de los novios —lo que en Alava se conoce como "echar del púlpito"—Herriak gaur egun baino askoz isolatuago zeudenez eta herritarrak eurak ere gutxi tzen zirenez batetik bestera, señalaba que la boda era inminente. El tiempo que duraba el periodo de proclamas, ''deiune aldia, ''estaba dedicado por ambas familias a los pre­parativos de bodaherri bereko edo alboerrietako bikoteen arteko ezkontzak ziren ugarienak.
En Navarra y AlavaEzkongai bakoitzari zegokion parrokian ezkontzarako deiak, coincidiendo con las lec­turas de la segunda o de la tercera proclamadeiuneak, parientes y vecinos visitaban las casas de los novios para felicitarles; era egiteko egunak zehazteak ematen zuen jakitera ezkontza egun batetik besterakoa izango zela. Arabako zenbait herritan "el día de la enho­rabuena". Costumbre probablemente más antigua es esta otra recogida en Gipuzkoa y Bizkaia; cuando el novio entraba por vez pri­mera en casa de la novia obsequiaba a los familiares de ésta con una bota de vino; se conocía este día como ''bota-eguna ''echar del (expresión que tal vez enmascare la procedencia latina del vocablo ''votum, ''significando "día de la pro­mesa"pulpitotik botatako deiak)esaten zaie. Deiunealdian ezkongaien etxekoak ezkontzarako prestakuntzez arduratzen ziren.
En todo el territorio de Vasconia ha estado extendido el uso de que las familias estrecha­ran lazos en el periodo anterior al casamiento de sus hijosNafarroan eta Araban, bien fuera con motivo de la pedi­da de manobigarren edo hirugarren deiekin batera, del ajuste senideak eta auzokoak neska-mutilen etxeetara hurbiltzen ziren zorionak ematera. "Dia de las condiciones del contrato matrimonial o del intercambio de regalosenhorabuena" (zoriona opatzeko eguna) zen aukeraturiko egun hau. Este mejor conocimiento mutuo era exigido ya que por el nuevo enlace matrimo­nial iban Ohitura zaharragoa izango da, seguruena, Bizkaiko eta Gipuzkoako beste hau: mutila neskalagunaren etxera lehenbiziko aldiz sartzen zen egunean neskaren senideei ardao-bota bat eramaten zien oparitzat; bota-eguna zen (agian ''votum ''hitz latindarretik eratorria, "di'a emparentar entre síde la promesa" edo promes eguna).
El novio (más tardíamente comenzó a hacer lo mismo la novia)Euskal Herri osoan ohitura zabala izan da betidanik ezkontza eguna baino lehen bi familien arteko Iotura estutzea, se despedía formalmente de sus amigos de juventud en una comida; el acto simbolizaba su abandono del estatus de solteroezkontza eskatzeko, ezkontzarako hitzarmena zehazteko edo opariak elkartrukatzeko. Los amigos por su parte acostumbra­ban cantar ante las casas de los novios coplas epitalámicas que en euskera se denominan ''toberak. ''Más extendidas y conocidasEzinbestekoa zen bi familien arteko hurbilketa hori, sin dudaaurpegi-ikustea, son aquellas coplas que se cantaban a los sol­terones y viudos en vísperas de su boda. Pero las letras dedicadas a los jóvenes novios eran de contenido amatorio en tanto que las otras ironizaban sobre su condición de novios tardí­os y sobre su casamiento fuera de tiempoaurrerantzean senitarteko egingo ziren eta.
En el régimen tradicional, cuando el hijo, de uno u otro sexo, que se iba a casar estaba destinado a ponerse al frente de la casa, ''etxe­rakoa, ''los padres de ambos novios, de acuerdo con ellos, convenían las respectivas aportacio­nes al nuevo matrimonio. Amén de otras con­diciones que aseguraran la continuidad de la casa y sus obligaciones para con todos los vin­culados a ella, acordaban los pactos que regi­rían su vida en común y el modelo de cohabi­tación entre los matrimonios joven y viejoMutilak (geroago neskak ere) bazkari batekin ospatzen zuen ezkontzaurreko agurra lagunen artean; horrelaxe erakutsi nahi izaten zuen aurrerantzean ez zela ezkongabe izango. Estos acuerdos han tenido importancia pri­mordial en territorio aforado; se formalizan ante fedatario público y reciben distintas denominaciones según regiones: capitulacio­nes matrimonialesLagunek, mandasbestalde, ''ezkontzako kontra­tuakoplatu egiten zituzten ezkongaiak etxaurreetan, contrat de mariagetoberekin esaterako. Su ''firma revestía cierta solemnidad y se rubricaba a menudo con una comidaAskoz ezagun eta entzutetsuagoak ziren, ''kontratuko bazkariajakina, ''en la que tomaban parte los familiares de ambas partesmutilzahar edo alargunei ezkontza bezperan kantatzen zizkieten kopla barregarriak. El cónyu­ge adventicio aportaba la dote, ''ezkonsaria, ''y en el caso de ser mujer también el ajuar queBikote gazteei zuzendutako bertsoen gai nagusia maitasuna izan ohi zen, a indicación y con supervisión de la madrebaina ezkongaiak zaharragoak izanez gero, la joven había comenzado a componer y reunir desde que era muchachasasoitik kanpo ezkondu izana gai hartu eta kopla irribarretsuak botatzen zituzten.
No eran insólitos los casos en que los padres "arreglasen" el matrimonio de sus hijos sin que la pareja se conocieraTradizioz, semea edo alaba etxera ezkontzeko bazen, bien gurasoek elkar hartzen zuten bakoitzak ezkontza berriari zer emango zion. Etxearen ardura ziurtatu eta etxekoenganako izango zituzten betebeharrak zehazteaz gain, elkarbizitzarako arauak eta bikote gaztearen eta lehendik etxeko bizilagun zirenen arteko harremana berbatzen zuten. Era horretako hitzarmenak berebiziko garrantzia zuten forupeko lurraldeetan; luego jendaurrean ematen zuten fede eta mandak, ezkontzako kontratua edo ''contrat de conveni­do el casamiento ambas familias se reunían en una acto que en Navarra y Alava se denomina "ir a vistas"mariage ''esaten zieten. Kontratu hori sinatzea arazo benetan serioa zen eta bazkariren batekin ospatzen zuten, kontratuko bazkaria, bi aldeetako senideak biltzen zirelarik. Etxera etorriko zen ezkontideak ezkonsaria ekartzen zuen, eta etxera zetorrena neska bazen, arreoa ere ekartzen zuen berarekin batera. Arreo hori, neskaren beraren amaren ardurapean osatzen zuen emaztegaiak neskatotatik.
Salvo entre familias pudientesInoiz gurasoek beraien kontura ere konpon tzen zituzten seme-alaben ezkontzak hauek elkar ezagutu ere egin gabe; ezkontzeko kontratua egin ondoren, antaño era una costumbre desconocida el regalo de pedi­da, el anillo, sortija o presente de cierto valor, ''urreria, ''que se intercambian los novios. No obstante fue costumbre que la novia regalara al novio una prenda de significación simbólica como la camisa que luciría éste el día de la boda. En los días previos al casamiento, la novia, acompañada de su madre o de alguna mujer de la familia acudía bi familiak bildu egiten ziren "ir a los comercios de la capital para adquirir las prendas y joyas, ''galakvistas" (aurpegi-ikustea egitera joan), '''''que '''luciría en la ceremonia nupcialhalaxe esaten zioten Nafarroan eta Araban.
=== Matrimonio y boda ===Familia aberatsetan salbu, ez zuten ohiturarik oparitzat urreria egiteko (eraztunak edo balio handiko gauzak). Halere, bazen ohitura emaztegaiak senargaiari ezkontza egunerako alkandora edo beste jantziren bat oparitzeko. Ezkontza aurreko egunetan, emaztegaia, amarekin edo senitarteko beste emakumeren batekin batera, hiriburura joan ohi zen ezkontzarako jantziak eta galak erostera.
La boda incluye dos actos: la ceremonia de casamiento, ''ezkontza, ''y la fiesta posterior con la que se solemniza, ''ezteiak. ''El primero de los actos carecía antaño del relieve que tiene actualmente. El casamiento tenía lugar en la iglesia en una jornada laborable con pocos invitados y sin que apenas se interrumpiera la actividad laboral. El banquete habido el mismo día del matrimonio o en días posteriores celebraba principalmente la entrada del cónyuge adventicio en el nuevo hogar y la toma de posesión de su condición de nueva ama de casa, ''etxekoandre berria.''=== Ezkontza ===
No ha habido épocas del año preferidas para casarseEzkontzak bi atal zituen: ezkontza bera, salvo las que venían impuestas por el modo de vida y los periodos de trabajo; se evitaban la Cuaresma y el Adviento porque en esos tiempos la Iglesia no permitía las vela­ciones ni las solemnidades nupcialeseliz ospakizuna, eta ezteiak edo ezteguak, haren ondorengo jaia. Si bien no eran necesarias para el matrimonio ni la misa ni el rito de la velación la gente se atenía generalmente al uso eclesiásticoLehenengoak ez zuen gaur egun duen besteko garrantzirik. Elizkizuna lanegunean izan ohi zen, gonbidatu gutxirekin, lana ia eten ere egin gabe. Ezkontza egunean bertan edo handik gutxira bazkaria egiten zuten, etxeko seme edo alabaren ezkontidea etxean hartzea ospatzeko, edo etxera zetorrena andrazkoa izanez gero, etxekoandre berriari ongietorria emateko.
El casamiento era sobre todo una cosa de jóvenesEzkontzeko ez zegoen urtesasoi jakinik; ellos formaban el cortejo nupcial que se desplazaba a pie hasta la iglesia, acompa­ñando a los novios con músicabizimoduak berak edo lanaldiak zehazten zuen hori. Ahal zela ez ziren Garizuman ezkontzen, cohetes y algarabía. Mozas eran quienes engalanaban el temploezta abenduan ere, y amigos y amigas de los desposados cantaban para dar brillantez al actoelizak ez baitzuen onartzen belaziorik ez ezkontzarik egun horietan. Jóvenes amigos de los contrayentesNahiz eta meza eta belazioko ohikunea ezkontzarako ezinbestekoak izan ez, ''ezkonlagunak, ''eran también quienes actuaban de testigos, ''lekuko­ak, ''y firmaban el acta matrimonial. Es la juven­tud la edad para matrimoniarelizaren aholkuak kontuan izan ohi zituzten.
Con el transcurso del tiempo a este grupo juvenil que formaba el cortejo nupcial se fue­ron adhiriendo otros estamentosEzkontza gehienbat neska eta mutil gazteen arteko kontua zen. Primera­mente el grupo doméstico que paulatinamente se fue ampliando a familiares más alejadosGazteria zen ezkongaiekin batera elizarantz abiatzen zena, musika eta suziriekin, eta alaitasun giroan. Luego se impuso el uso de los padrinos que al principio eran los del bautismo; después éstos cedieron su lugar a los padres de los contrayen­tesNeskaren lagunek janzten zuten eliza dotore, eta bi ezkongaien lagunek abestu egin ohi zuten, meza alaitzeko. El número de los invitados se ha incremen­tado considerablemente aunque los jóvenes sigan desempeñando un papel nada desdeña­ble en el acto religioso y posterior celebraciónLekukoak ere ezkonlagunen artean aukeratzen zituzten, ezkontza-agirian beraien sinadura jarriz. Gaztaroa zen ezkontzarako sasoia.
La mañana del casamiento los invitados acu­dían a la casa desde donde se disponían a par­tir a la iglesia y eran obsequiados con un refri­gerioDenborak aurrera egin ahala, ''barauskarriagehienbat gaztez osaturiko ezkonlagunen taldea beste gizatalde batzuekin osatuz joan zen. ''Coexistieron dos formas de cortejo nupcial para acudir a la iglesia. En unaHasteko, sendas comitivas salían de las casas del novio y de la novia y se juntaban en un lugar determinado del recorrido o en el mismo pór­tico de la iglesiaetxeko senideez gain urrunagoko senitartekoak ere beraiekin batera agertzen hasi ziren. En la otraOstean aitabitxi-amabitxiak, se formaba una comitiva única desde la casa de la noviahasieran bateoko berberak izan ohi zirela. En ambos casos el recorrido se hacía antaño por el camino habitual que unía la casa con la igle­siaGerora, ''elizabideaezkongaien gurasoek hartu zuten betebehar hori. ''En algunas localidades si las casas de ambas familias se hallaban distantes, el novio enviaba dos jóvenes, amigos o fami­liaresGonbidatuen kopuruak gora egin du, como mensajeros a casa de la novia. El orden del desfile estaba ritualizadobaina gazteek gaur egun ere leku nabarmena dute bai elizospakizunean bai ondorengo ospakizunean ere.
Hoy día los invitados acuden directamente al templo a pie o en vehículo y a la hora convenida esperan la llegada de los novios que se trasladan en sendos automóvilesEzkontzaren eguneko goiz partean gonbidatuak etxera joaten ziren handik elizarantz abiatzeko. En Vasconia continental la comitiva antes de presentarse en la iglesia pasa primero por la alcaldíaDena dela, elizara joan baino lehen, etxekoek mokadutxo bat edo ''Herriko Etxea.barauskarria ''hartzera gonbidatzen zituzten. Elizara joateko bi jarraigo moeta izan ziren. Batean, segidek senargaiaren eta emaztegaiaren etxeetatik urteten zuten eta ibilbidearen leku batean edo elizaren atarian batzen ziren. Bestean, jarraigo bakar bat egiten zen emaztegaiaren etxetik. Kasu bietan ibilbidea etxetik elizarako ohiko bidetik egiten zen, hau da, elizabidetik. Herri batzuetan, sendien etxeak bata bestetik urrun egonez gero, senargaiak gazte bi, lagunak edo artekoak, bidaltzen zituen emaztegaiaren etxera. Jarraigoaren ordena erritualizatuta zegoen.
También la indumentaria de los novios ha sufrido cambios en el presente siglo aunque los trajes nupciales tuvieron siempre la consi­deración de atuendos de galaGaur egun gonbidatuak zuzenean joaten dira elizara, ibilgailuetan edo oinez, eta zehaztutako orduan kotxe banatan etortzen diren ezkongaiei itxaroten diete. Hasta mediados de la centuria la novia vestía de negro o de oscuro con misal y rosario como complemen­tos. A partir de esa fecha se generalizó el vesti­do blanco y el ramo de flores. También el traje negro del novio ha ido derivando hacia colo­res menos oscurosIpar Euskal Herrian jarraigoa elizara joan aurretik Herriko Etxetik pasatzen da.
En Vasconia peninsular la celebración reli­giosa se ajustaba a las ceremonias preceptua­das por el Manual Toledano en tanto que en Vasconia continental se atenía a lo indicado en el Ritual RomanoEzkongaien janzkeran ere aldaketak egon dira mende honetan; dana dala, ezkontzako jantziak dotoreak izan dira beti. El otorgamiento del consentimiento y la bendición de arras y ani­llosMendearen erdialdera arte, ''diruak emaztegaia beltzez edo kolore ilunez janzten zen eta eraztunak, ''tenían lugar antaño ante las puertas de la iglesia, lugar destinado a las promesas y a los juramentos sagradososagarritzat meza-liburua eta errosarioa zeraman. A partir de los años cincuenta la ceremonia comenzó a celebrarse en el interior del tem­plo, al pie del altar mayorOrdutik aurrera jantzi zuria eta lore-sorta dira erabilienak. Durante la misa los nuevos esposos eran cubiertos con el velo nup­cial que se imponía sobre la cabeza de la novia y los hombros del novio. La gente siempre interpretó este rito como un enyugamiento, ''uztartu. ''En el rito actual del matrimonio, que tiene lugar generalmente dentro de la misaEra berean, cobra mayor relevancia la manifestación del consentimiento mutuo de los contrayentessenargaiak eraman ohi zuen jantzi beltzaren ordez kolore argiagoak erabiltzen dira orain.
Los efectos jurídicos de la nueva sociedad conyugal se expresan en el acta que firman los contrayentes juntamente con el sacerdote y los testigosHego Euskal Herrian, Toledoko ohikunearen arabera egiten zen eliz-ospakizuna, Ipar Euskal Herrian, aldiz, erritual erromatarraren arabera. Lehen elizaren ate aurrean baimena eman eta diru-eraztunak bedeinkatu egiten ziren, hori baitzen promes eta zin sagratuak egiteko izendatuta zegoen tokia. Berrogeita hamarreko hamarkadatik aurrera, ospakizuna eliz barruan egiten hasi zen, aldare nagusiaren aurrean. Mezan senar-emazte berriak ezkontza-estalkiarekin lotzen ziren. Zapi hori emaztegaiaren buruan eta senargaiaren sor baldan jartzen zen. Jendeak beti uste izan du ohikune hori uztarketa dela. Actualmente este documento se firma sobre la mesa del altarEzkontzaren gaurko erritoa batez ere elizan egiten da, antaño en la sacristíaeta garrantzi handiagoa hartu du ezkongaiek elkarri emandako baietzak.
[[File:6.2_Un_mariage_au_village_representation_folklorisante_du_mariage_paysan_breton_Lithographie_de_Gangel_a_Metz_XIXe_siecle_Musee_des_arts_et_traditions_populaires_Paris.png|frame|''Un mariage au village'' (réprésentation folklorisante du mariage paysan breton)Ezkontza-elkarte berriaren ondorio juridikoak senar-emazteek apaizaren eta lekukoen aurrean sinatzen duten aktan adierazten dira. Lithographie de Gangel à MetzGaur egun, XIX<sup>e</sup> siècle. Musée des arts et traditions populaires. Paris. Fuente: Segalenagiri hori aldareko mahaian sinatzen da; lehen, Martine. ''Amours et mariages de l'ancienne France''. París, Berger-Levraultostera, 1981sakristeian.]]
La salida del templo [[File:6.2_Un_mariage_au_village_representation_folklorisante_du_mariage_paysan_breton_Lithographie_de_Gangel_a_Metz_XIXe_siecle_Musee_des_arts_et_traditions_populaires_Paris.jpg|center|600px|''Un mariage au village'' (réprésentation folklorisante du mariage paysan breton). Lithographie de los nuevos esposos es objeto de gran expectación y es recibida con aclamacionesGangel à Metz, felicitaciones yXIX<sup>e</sup> siècle. Musée des arts et traditions populaires. Paris. Fuente: Segalen, en casos, con bailes de honor y disparo Martine. ''Amours et mariages de cohetesl'ancienne France''. En los últimos años se ha introducido la molesta cos­tumbre de lanzar puñados de arroz sobre ellosParís, Berger-Levrault, 1981.]]
El casamiento civil se desarrolla en el edifi­cio del Ayuntamiento o en el Juzgado y su ceremonial se ha ido dignificando gradual­menteSenar-emazte ezkonberriak elizatik ateratzean ikusmin handia izaten da, si bien los informantes de nuestras encuestas subrayan que carece de la solemni­dad del matrimonio celebrado en la iglesiaeta txaloak egin, zoriona opatu, eta, zenbait kasutan, ohorezko dantza eta suziriak izaten dira. En Vasconia peninsular los matrimonios civi­les fueron poco frecuentes pero su número se ha incrementado en los últimos añosAzken urteotan, arroza jaurtitzeko ohitura gogaikarria sartu da.
Hace unas décadasEzkontza zibila Udaletxean edota Epaitegian egiaztatzen da, finalizada la ceremoniaeta apurka-apurka duintasun handiagoa hartuz joan da. Hala ere, la novia solía ofrendar el ramo de flores a la Virgen en la misma iglesia o en una capilla de su devoción; en algunas localidades se implan­tó el uso de depositar el ramo en la tumba familiarinkestari erantzuna eman dioten lekukoen esanetan, eleizan ospatzen diren ezkontzek baino handitasun gutxiago dute. Más reciente es la entrega del ramo a una amiga o su lanzamiento al aire en la cre­encia de que quien lo recoja será la primera en casarseHego Euskal Herrian ezkontza zibil gutxi izan da, baina azken bolada honetan gero eta gehiago egiten dira.
El retrato de boda que perpetúa un aconte­cimiento importante en la vida se generalizó hace muchas décadas; los recién casados solí­an acudir antaño al estudio de un fotógrafo para hacerse la fotografía oficial que luegoDuela hamarkada batzuk, enmarcadabehin zeremonia amaituta zegoenean, se colocaba en la dependencia más señalada de la casa; una copia se enviaba a los familiares que vivían lejosemaztegaiak lore-sorta oparitzen zion Amabirjinari eleizan bertan edo beraren omenezko kaperan. En Vasconia continental la fotografía del grupo de todos los asistentes formaba parte del ceremonial de la bodaZenbait herritan, ostera, lore-sorta familiaren hilobian uzten zen. Lore-sorta lagun bati ematea edota airean goraka botatzea ohitura nahiko berria da, eta azken ohitura honi lotuta badago uste bat, lore-sorta hartzen duena izango dela lehena ezkontzen, hain zuzen.
Cuando los desplazamientos se hacían a pie la comitiva se encaminaba desde la iglesia a la casa o al establecimiento donde se iba a cele­brar el banquete de bodasEzkontzako argazkiak gizabanakoen bizitzako une garrantzitsu hori betikotzen du, eta ohitura moduan duela hamarkada asko hedatu zen. A veces se incor­poraba a este cortejo el carro de bodaEzkonberriak argazkilari baten estudioara joaten ziren argazki ofiziala egitera. Gero, ''eztai­-gurdia, ''con el arreo y el ajuarargazkiari markoa jartzen zitzaion eta etxeko gela garrantzitsuenean esekitzen zen. Etxetik urrun bizi ziren senideei kopia bana bialtzen zitzaien. Más frecuente­mente, sin embargoIpar Euskal Herrian, este transporte del arreo se hacía algunas fechas antes o después del casamientoezkontzara joandako guztien argazkia egitea ezkontzako zeremoniaren atal berezia zen.
[[File:6Joan-etorriak oinez egiten zirenean, jaraigoa elizatik etxera edo eztei-bazkaria egingo zen jatetxera abiatzen zen.4_Boda_en_Begoña_Oleo_de_Francisco_de_Mendieta_1607_Diputacion_Foral_de_BizkaiaBatzuetan, segidari eztai-gurdia batzen zitzaion, arreoarekin eta hatukarekin.png|frame|''Boda en Begoña''. Oleo de Francisco de MendietaDena dela, normalean, 1607. Fuente: Diputación Foral de Bizkaiagauza horiek guztiak ezkontza baino egun batzuk arinago edo geroago eramaten ziren.]]
La exposición del contenido del arreo era antaño un acto ceremonioso; una mujer, y a veces la misma costurera que había interveni­do [[File:6.4_Boda_en_Begoña_Oleo_de_Francisco_de_Mendieta_1607_Diputacion_Foral_de_Bizkaia.jpg|center|600px|''Boda en su confección, era la encargada Begoña''. Oleo de hacer en voz alta, con asentimiento y comen­tarios irónicos Francisco de los presentesMendieta, el recuento pormenorizado de las prendas y de los objetos aportados1607. Este ceremonial junto con el ban­quete Fuente: Diputación Foral de boda o tornaboda formaba parte de los ritos de entrada en el nuevo hogar, ''etxe-sar­tzeaBizkaia.'']]
Como ocurría con todos los acontecimien­tos importantesGarai batean, el banquete de bodasarreoko gauzak ikusgai uzteko ohitura zegoen. Emakume batek, ''eztei­-bazkariabatzuetan jostunak berak, arreoko janzteko eta tresnak aipatzen zituen bertaratutako guztiek entzuteko moduan, ''se celebraba en casaeta horrek guztien baiezpena eta esamesa barregarriak eragiten zituen. En ocasiones el banquete tenía lugar no el día del casamiento sino el domingo siguienteZeremonia hori, al regreso de un corto viaje de bodas. Ese día la nueva esposa tomaba posesión de la sepultura de su nueva familia en la iglesiaeztei-bazkariarekin edo kotraezteiarekin batera, ''eliz hartzea. ''Con ello asu­mía la tarea de dar culto a los antepasados de su nueva casaetxe berrian sartzeko (etxean sartzea) egiten zen ohikuneen arteko bat zen.
Las celebraciones nupcialesJazoera garrantzitsu guztiekin gertatzen zen bezala bazkaria atontzen zuten, podían durar unoeztei-bazkaria, dos y hasta tres díasetxean egiten zena. Batzuetan, ezkontza egunean bertan egin beharrean, eztei-bazkaria hurrengo igandean egiten zen, según fuera el rango y la capacidad económica de la casaeztei-bidaia labur baten ondoren. De víspe­ra se sacrificaban los animales domésticos para obtener las viandas. En la preparación del lugar del banquete y en la elaboración de los platos participaban las mujeres de la casaEgun horretan emazteak familia berriaren eliz hilerria edo jarlekuaren jabetza hartzen zuen, eliz hartzea, eta aurrerantzean, ayu­dadas por vecinas y cocineras profesionalesetxe berriko hildakoei eskeintzak egiteko ardura hartzen zuen etxekoandre gazteak.
A partir de los años cincuenta se ha genera­lizado el uso de celebrar el banquete de bodas fuera de casaEzteiak egun batez edota bi edo hiru egunez luza zitezkeen, en establecimientos dedicados a servir comidasbeti ere, sendiaren mailaren eta diru-baliapideen arabera. Bezperan animaliak hiltzen ziren eztei-bazkarirako jakiak atontzeko. Auzokoen eta sukaldari profesionalen laguntzarekin, etxeko emakumeek prestatzen zituzten jakiak eta jantokia.
Juntamente con el matrimonioBerrogeita hamarreko hamarkadatik aurrera eztei-bazkaria etxetik kanpo egin izan da, también el sacerdocio celibatorio y la profesión religiosa se han considerado popularmente como "esta­dos de vida" en la sociedad tradicional. Las tomas de hábito religioso y las primeras misas comportaban celebraciones similares a las del casamientojatetxeetan hain zuzen.
Habiendo optado por el matrimonioEzkontzaz gain, la des­cendencia fue vista como una bendición que garantizaba la continuidad de la casa y del linajeapaizgoa eta eliz bizitza ere gizarte talde-mailatzat hartu izan dira mundu tradizionalean. Quien se quedaba soltero, o soltera, por tradición continuaba vinculado a la casa y permanecía incorporado a la familia. En el ámbito familiar los solteros han gozado gene­ralmente de estima por parte de sus deudos: socialmente han sido más veces menosprecia­dosEliz jantziak hartzean eta lehenengo mezak ematean ere ezkontzetan egiten ziren ospakizun berberak antolatzen zituzten horregatik.
Los casamientos en edad tardíaEzkontzaren bidea aukeratuz gero, así como los de viudosseme-alabak izatea etxearen eta leinuaren jarraipena ziurtatzen zuen bedeinkapen gisa hartu izaten zen. Ezkondu gabe geratzen zena (mutil7aharra edo neskazaharra), etxera lotuta geratzen ohi zen eta etxekoen artekoa zen. Mutilzahar edo neskazaharrek orokorrean beti izan dute abegi ona senideen partetik, dena dela, familiatik kanpo adarra jotzen zaie ere behin baino gehiagotan. Garai baten, fueron antaño objeto de sonoras cencerradas y escenificaciones burlescasiseka eta barre ugari egiten zitzaien zahar samarrak izanik ezkontzen zirenei, baita bigarrenez senar-emazte egiten ziren alargunei ere. En su día las autoridades civiles y religiosas dicta­ron normas para aminorar las consecuencias sociales de estas crudas costumbresAzkenean, herri eta eliz agintariek arauak ezarri behar izan zituzten ohitura gordin horien ondorioak murrizteko, hoy olvi­dadaseta gaur egun era honetako gehiegikeriak ia erabat galduta daudela esan liteke.{{DISPLAYTITLE: Ritos del nacimiento al matrimonio y su evoluciónEuskal Herriko ohikuneak jaiotzatik ezkontzara eta euron ibilbidea}} {{#bookTitle:Ritos del nacimiento al matrimonio en Vasconia Euskal Herriko Ohikuneak Jaiotzatik Ezkontzara | Ritos_del_nacimiento_al_matrimonio_en_vasconia/eu}}
9794
ediciones