127 728
ediciones
Cambios
sin resumen de edición
<languages></languages>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div style="margin-left:0cm;"></div>
Heriotzari eta mamuei buruzko herri kontakizunetan agertzen den gairik errepikatu eta unibertsalenetako bat mamuena da, bizitza honetan, gorputz berarekin edo beste itxura batekin, presente egiten diren eta beren oinazearen berri ematen duten hildakoen arimena<ref>Euskal Herrian bildutako mamuei buruzko kontakizunetan jasotako motiboen unibertsaltasuna agerian uzten du gure kontakizunetako elementu asko motibo folklorikoen errepertorioetan jasotakoekin bat etortzeak. Testuan, lan hau erabiliko dugu: Stith THOMPSON. ''Motif-lndex of FolkLiterature''. Bloomington & London: 1966, 2. arg.</ref>.
Euskal Herrian aspaldidanik jasotzen dira mamuei buruzko erreferentziak. Jose Miguel Barandiaranen ustez, hildakoekiko sinesmena mantendu da munduaren kontzepzio animista bat onartu den neurrian. Astroen, lurraren, meteoroen eta beste fenomeno natural batzuen jeinua azaltzen duten kontakizun etiologikoak alde batera utzita, herri-jaiduren eta sinesmen garaikideen berri ere ematen da bide horretatik, Ama Birjinaren irudi batzuk elkarren ahizpatzat jotzen dituztenenak, adibidez. Hilarrien inguruan eraikitako antzinako sinesmenak hildakoekin lotura duten kondairetan oinarrituta azaltzen dira sarritan<div style="margin-leftref>José Miguel de BARANDIARAN. ''Estelas funerarias del País Vasco''. Donostia:0cm;">1970, 63. or.</divref> . Barandiaranek dio, halaber, mamuen ezaugarri batzuek (itzal edo espektro itxura eta abar) antzinako Erroman arimei buruz zuten kontzepzioaren eragina izateko itxura daukatela.
Munduaren kontzepzio animistek gaur egungo deskribapen etnografikoetan duten iraupen hori iraganean, zalantzarik gabe, aberatsagoa eta koloretsuagoa izandako oihal baten txatala baino ez da. Horregatik, eta belaunaldi berriek hilobiaz haraindiko bisitari horiekiko sinesmena galtzen duten neurrian, sarritan zaila izango da mamuei buruzko kontakizunen eta beste deskribapen kondairazko edo mitologiko batzuen arteko muga bereiztea.
Horren ondorio da, neurri batean, agerpen horiei buruz herri kontakizunetan askotariko iritziak izatea. Mailaketa horren mutur batean mamu bat agertu eta hildakoarekin aparteko ezer gertatu ez balitz bezala hitz egitea normaltasun osoz onartzen duen lekukoa dago; beste mutur batean, mamuaren gaiztotasunak eta perbertsioak beldur larria eta are lekukoaren heriotza ekartzen dutela dioten hipotesiak.
Barandiaran jabetu zen kontu askotan bat zetozela mamuei buruzko kontakizunak eta familiaren etxeko gaueko bisitariei buruzko istorioak, jeinu txiki kasu askotan onberak (''saindi-maindiak'', ''etxajaunak'' eta abar), nahigabea agertzen dutenak beheko suaren txingarrak itzaliz gero edo afarian erabilitako baxera garbitu eta jaso gabe egonez gero. Errautsen eta beheko suaren hausberoaren pilaketari edo sukaldearen txukuntasunari buruzko errituetako asko hilen etxerako itzulerarekin lotzen dira gaur egun. Hilak, gainera, tximiniatik sartu ohi dira etxean.
Aldi berean, eta beste kontakizun mitologikoetan gertatzen den bezala, horien ohiko markoak, hala nola basoa, bideak eta ibilbideen arteko bidegurutzeak, arimen gaueko adierazpenen gune ere izaten dira.