127 728
ediciones
Cambios
sin resumen de edición
<languages></languages>
== Etxe kontzeptuaren mugaketa zehaztapena eta izenak ==
Barandiaranek, XX. mendearen bigarren hamarkadaren amaieran, idatzi zuen landa-etxea erakunde bat izan dela, elementu hauek osatutakoa: eraikina, lursailak, bizilagunak eta tradizioa, hau da, unean uneko belaunaldia aurrekoekin lotzen zuen harremanen ehundura.
=== Ekialderanzko orientazioa, eguzki-begian ===
Saran (L) landa-etxeak bere funtzio tradizionalei erantzuten die, hala bere kokapenean nola egituran. Fatxada nagusia ekialdera begira dago. Haize nagusiek mendebaldetik jotzen dute; haize guztietara zabalik dauden zuhaitzak ekialderantz okertzen dira nabarmen, eta fatxada mendebaldar edo atzelariek leiho gutxi eta hutsarte txikikoak dituzte. Lapurdiko etxeek, oro har, bizkarra ematen diote Atlantikotik sartutako euriari; horregatik fatxada hego-ekialderantz begira egon ohi da, eguzkiaren lehen izpien eragin mesedegarria jasotzeko<ref>Alain, LASSE. “L’architecture labourdine” in ''Etxea ou la mai- son maison basque''. Donibane Lohizune :1980.94. or.</ref>.
=== Hegoalderanzko orientazioa ===
Atal honetarako, Gaubea (A) herriari buruzko informazioa hartu dugu adibidetzat. Ate nagusia hegoalderantz orientatuta dago, sukaldeak iparralderantz, sarraskiak lehortzeko, tximiniako ke-irteerarako eta elikagaiak tranpaduretan kontserbatzeko. Herri gehienek trazatu lineala dutenez, etxeak errepidearen bi aldeetan eraikitzen ziren, iparreko aldean gehiago hegokoan baino.
== Etxeak eta lurzoruak lurrak populaketa sakabanatuan eta mistoan ==
Landa-eremuan, joera zabalduena da etxea erdigunean edo soroetatik eta laborantzako lurretatik gertu egotea, bazkalekuak pixka bat urrunago, eta mendiak, komunalak zein partikularrak, urrutiago. Etxeak bata bestetik urrunduta egon daitezke, espazio edo lursail batzuk tarteko direla bananduta, edo elkarren ondoan multzokatuta.
=== Larraina ===
Arabako hainbat herritan, etxe ondoan larraina, eta baratzea eta ''la rain'' deritzona aurki daitezke. Larraina da, antzina, gari-jotzea egiteko erabiltzen zen lekua. Herri batzuetan banaketa fogeraleko egurra metatzeko ere erabiltzen zen, baita laborantza-lan batzuetarako ere, hala nola aziendarentzako erremolatxa metatzeko (Agurain, Berganzo-A).
Baratzea barazkiak eta berdurak mimoz lantzen diren lursaila da; baditu fruta-arbola preziatuak ere, loreak, landareak, eta garbitutako arropa lehortu dadin zabaltzeko ere erabiltzen da. Baratzean egon ohi da etxeko putzua ere.
=== Baratzea edo ortua ===
Bizkaian, Gipuzkoan, Nafarroan eta Baskonia kontinentalean, etxe batzuek baratze txiki bat dute ondoan edo atzealdean, ''baratzea ''deitutakoa, edo ''ortua'' Bizkaiko euskalkian. Baratzea ureztatze-saila baldin bada, berduretara, barazkietara emana izaten da, ''ortuariak ''deritzenetara, eta frutetara; eskuarki, etxeko kontsumorakoak izaten dira, mimo handiagoz zainduak, eta horren ardura ''etxekoandreak'' hartzen zuen. Fruta-arbolak ere izaten dira leku horretan.
{{DISPLAYTITLE: III. ETXEEN IZENAK, ORIENTAZIOA ETA KOKAPENA}} {{#bookTitle:Etxea eta Familia Euskal Herrian|Casa_y_familia_en_vasconia/eu}}