127 728
ediciones
Cambios
sin resumen de edición
Aipaturiko erkidetasuna norbait gaixo jartzen zenean ere nabaritu zitekeen, zeren, auzoko jendea gaixoarengana abiatzen zen bere presentzia gaixoarentzat lagungarri izan zedin. Egoera honetan, gaixoaren gelan elkarturik, errezatzen hasten ziran (normalean gaba guztian errosarioa errezatzen zuten).
Puntu honetan ikusi beharko genuke gaixoaren larrialdia zein egoeratan kokatzen den. Honen larrial- dia larrialdia mingarria izan ezkero, bai apaizari baita «praktikanteari» (sendagilearen ordezkoa) deitzen zitzaien. «Praktikantearen» lana gaixoaren mina nolabait otzantzea litzateke eta apaizaren presentzia hiltzorialdian dagoen gaixoarentzat lagungarri bihurtzen omen da (Inazio Munduate Zeberio, gaur egun Ezkioko apaiza).
Gaixoaren egoera jasangarriagoa bihur zedin, ongarria zirudien baita, berari hitza ematea, egoera latz horretan lasaitzeko. Era berdinean, gaixoak eduki zezakeen mina nolabait arintzea mesedegarri zitekeen.
Ezkion andak beste ekintza batzuetarako ere erabili dituzte, Martin Telleria Bastarrikak baieztatu zidanez. Horietako bat, mugitu ezin ziran gaixoak (eta gainera urruti bizi izan ezkero) garraiatzeko.
Umeentzako erabiltzen zituzten hilkutxak zuriak izaten ziran (egun berdinak erabiltzen dituzte). Helduentzako marroiak edo beltzak erabili izan dituzte. Hilkutxak egiteko erabiltzen zuten egurra pinua genuen. Franzisko Etxeberria Aranburuk (Ezkio) aipatu zidanez, lehen Oru baserriko Jose M.a ª Gorrotxategik egiten omen zituen hildakoentzako zerraldoak. Aipaturiko pertsona arotza genuen. Lehen hilkutxen ertzetan edo kantoietan zinta beltzak ezartzen omen zituzten.
Gaur egun era askotako egurra erabiltzen dute zerraldoak egiteko orduan -pinua, intxaurrondoa, gaztainondoa, e.a.- eta aukera prezioaren arabera doa. Egun Ezkioko herrian eta inguruko herrixketan hildakoentzat behar diren zerraldoen ardura, Zumarragako ‹<Uribesalgo» aroztegiak darama. Zerraldoaren gainean gurutze bat dihoa.
'''II. 265. ETXE BATEKO HILOBIAN LURPERATZEKO ESKUBIDEA NORTZUEK DAUKATE? '''
Etxekoek, aipatu didatenez. Baina kontutan izan behar dugu jarlekuak ez zirela erabiltzen aspaldidaniko mendeetan.
Normalki elizfuntzioetara joan diren gehienak. Apaiza, elizmutilak, ahaideak eta auzotarrak.
Nolabait, baietz esan dezakegu, guztiek parte hartzen dutela. Bakoitzak zerraldoa hilobiratzerakoan bertako lur apurtxo bat zerraldoaren gainera botatzen du.
'''II. 269268. HILETA ONDOREN NORTZUK ETXEJAUNAREN JARLEKUA ETA ZEIN HILOBIA BERAREN MAIZTERREK ERE ERABILTZEN AL DUTE?'''
'''II. 270. HILETXEAN SARTU AURRETIK ARGI EDO SU BATEN AURREAN OTOITZIK EGITEN AL DUTE? '''
Ez, horrelakorik ere ez dute ezagutu.
'''II. 271. HILETXEAN DIRELARIK JANALDIREN BAT EGITEN AL DUTE? NOLA DEITZEN ZAIO? ZEIN JAKI MOETA EMATEN DA? M_AHAIKIDEAK NORTZUK IZAN OHI DIRA? '''
Bai, egiten zuten. Baina nere berriemaileek diotenez janaldi hau Ezkioko Argandegi tabernan ematen omen zuten.
Normalki bi plater. Lehenbizikoa: zopea, paella edo garbantzuak eta ondoren bakalaua edo zerradak piparrarekin... Haragia jaten zuten kasu hauetan.
Etxekoak, ahaideak eta etxeko gertuenekoak joaten ziren.
'''II. 272. ETXEAN ETA ETXETARREK ZEINTZUK DOLU ADIERAZGARRI ETA EZAUGARRI ERAMA- TEN ERAMATEN DITUZTE? ZENBAT DENBORAN? ELIZAKO JARLEKUAN ARGIZARIA ERRETZEN DEN DENBORAN? '''
Lehen batzuk aipatu ditugu. Normalki lehen behintzat beltzez jantzita ibiltzen ziren epe batean.
Normalki urtea bete arte izaten zen, baina kasu gehienetan emakumeak beltzez jantzita joaten ziren bere bizitza guztian, beti norbaiten dolua adierazi beharra zegoelako. Batzuetan ez zuten izaten jantzi beltza kentzeko denborarik ere.
Normalean urtebete edukitzen zen jarlekuan argizaria erretzen.
'''ONDORIOAK '''
Gure ikerketa amaitu ondoren eta jasotako datari paperean nolabait egite berezia eman nahiean, ohartu nahiz heriotzaren fenomenoari bi mundu zeharo ezberdinak dagozkiola.
Egun, hildakoarekin ez dira man tentzen lotura hain herstuak, alderantziz, posible bada bere oroimena ahanztera goaz.
<p style="text-align: right;">''??Ioseba Zendoia Aranzadik eginiko txostena''</p>
{{#bookTitle:Ritos Funerarios en Vasconia | Ritos_funerarios_en_vasconia}}
