Cambios

Indice Medicina popular en vasconia/eu

3668 bytes añadidos, 07:23 5 jul 2019
sin resumen de edición
 
<languages></languages>
== I. [[SALUD_Y_MENTALIDAD_POPULAR/eu|OSASUNA ETA HERRI PENTSAMENDUA]] ==
=== [[#El_cuerpo|Gorputza]] ===
*==== [[#El_cabello_ilea|Ilea]]====
**Ilearen kolorea
**Ilea eta gaixotasuna
*==== [[#El_color_de_los_ojos_begien_kolorea|Begien kolorea]]====
**Begien koloreei egotzitako ezaugarriak
**Begien kolorea eta gaixotasuna
*==== [[#La_forma_de_las_cejas._Bekainak_betileak|Bekainen forma. Bekainak, betileak]]====
*==== [[#Signos_corporales_de_salud_osasun_ezaugarriak|Gorputzaren osasun-ezaugarriak]]====
**Gorputz gizena
**Beste osasun ezaugarri batzuk
*==== [[#Temperamentos_jenioak_izakerak|Tenperamentuak, jenioak, izaerak]]====
**Tenperamentu motak
**Euskarazko izenak
=== [[#Influencia_ambiental|Ingurugiroaren eragina]] ===
*==== [[#El_clima|Klima]]====
**Gaueko airea
**Haizeak
*==== [[#Los_cambios_estacionales_y_las_fases_de_la_luna|Urtaro-aldaketak eta ilargiaren faseak]]====
*==== [[#Mejora_del_aire_de_la_habitacion_del_enfermo|Gaixoaren gelako airea hobetzea]]====
**Azukrea, alkohola eta intsentsua erretzea
**Belarrak erre eta egostea. Erramua erre
*==== [[#La_vestimenta._Jantzi_osasungarriak_eta_kaltegarriak|Jantziak. Jantzi osasungarriak eta kaltegarriak]]====
*==== [[#La_alimentacion._Jan-edan_onak_eta_txarrak|Elikadura. Janari-edari onak eta txarrak]]====
**Alimentos sanos e insanosJanari-edari onak eta txarrak **Alimentos perjudiciales considerados antes sanosLehen ontzat jotako janari-edari txarrak **Alimentos y bebidas que reconfortan el cuerpoGorputza indartzen duten janariak eta edariak **Alimentos y bebidas refrescantesJanari-edari freskagarriak **La ingestión de los alimentosJanari-edariak irenstea **Virtudes curativas del aguaUraren ahalmen sendagarriak
=== [[#Denominacion_de_las_enfermedades|Denominación de las enfermedadesGaixotasunen izenak]] ===
*==== [[#Enfermedades_contagiosas_kutsuko_gaitzak|Enfermedades contagiosas, kutsuko gaitzakGaixotasun kutsakorrak]]====
*==== [[#Epidemias_izurriak|Epidemias, izurriakIzurriak]]====
*==== [[#Cuarentenas_y_aislamiento_de_los_enfermos|Cuarentenas y aislamiento de los enfermosBerrogeialdiak eta gaixoen bakartzea ]]====
=== [[#Transiciones_contemporaneas|Transiciones contemporáneasTrantsizio garaikideak]] ===
*==== [[#Postergacion_de_los_remedios_caseros|Postergación de los remedios caserosEtxeko sendagai‏en atzerapena ]]====
*==== [[#Higiene_domestica_y_alimentaria|Higiene doméstica y alimentariaEtxeko higienea eta elikadura-higienea]]====
*==== [[#Seguridad_Social|Seguridad SocialGizarte Segurantza]]====
*==== [[#Medicina_preventiva|Medicina preventivaMedikuntza prebentiboa]]====
&emsp;
== II. [[SINTOMAS_Y_REMEDIOS_GENERALES/eu|SÍNTOMAS Y REMEDIOS GENERALESSINTOMAK ETA SENDAGAI OROKORRAK]] ==
=== [[#La_fiebre_o_calentura_sukarra|La fiebre o calentura, sukarraSukarra edo kalentura]] ===
*==== [[#Denominaciones|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Enfermedades_a_las_que_afecta_la_fiebre|Enfermedades a las que afecta la fiebreSukarrarekin zerikusia duten gaixotasunak]]====
**Fiebre en las enfermedades infantilesSukarra umeen gaixotasunetan
*==== [[#Clases_de_fiebre|Clases de fiebreSukar motak]]====
**Fiebres tifoideas, sukar ustelaSukar ustelak **Fiebres de MaltaMaltako sukarrak
*==== [[#Remedios_contra_fiebres_gripales_u_ordinarias|Remedios contra fiebres gripales u ordinariasGripearen sukarren eta sukar arrunten aurkako sendagaiak]]====
**Aplicar paños y tomar bañosOihal bustiak jartzea eta bainuak hartzea **Infusiones y sangríasInfusioak eta odol-ateratzeak **Ingestión de líquidos y alimentosLikidoak eta janariak irenstea **Otros remediosBeste sendagai batzuk
*==== [[#Remedios_contra_las_fiebres_de_Malta_y_las_fiebres_tifoideas|Remedios contra las fiebres de Malta y las fiebres tifoideasMaltako sukarren eta sukar ustelen aurkako sendagaiak]]====
=== [[#Transpiracion|TranspiraciónTranspirazioa]] ===
*==== [[#Enfermedades_en_las_que_se_recurre_a_activar_la_transpiracion|Enfermedades en las que se recurre a activar la transpiraciónTranspirazioa aktibatzea eskatzen duten gaixotasunak]]====
*==== [[#Medios_para_activar_la_transpiracion|Medios para activar la transpiraciónTranspirazioa aktibatzeko moduak]]====
**Sudar y guardar camaIzerdia botatzea eta ohean egotea **Leche caliente con mielEsne beroa eztiarekin **Preparados con vinoArdoarekin egindako edabeak
=== [[#Friegas_igurzketak|Friegas, igurzketakIgurzketak]] ===
*==== [[#Procedimientos_y_objetos_con_los_que_se_fricciona|Procedimientos y objetos con los que se friccionaIgurzketak egiteko erabiltzen diren prozedurak eta objektuak]]====
*==== [[#Liquidos_u_otros_elementos_utilizados_en_las_friegas|Líquidos u otros elementos utilizados en las friegasIgurzketetan erabilitako likidoak eta bestelako elementuak]]====
**Friegas con alcoholesIgurzketak alkoholarekin **Friegas con yodoIgurzketak iodoarekin **Friegas con vinagreIgurzketak ozpinarekin **Friegas con grasasIgurzketak gantzekin **Friegas con ortigasIgurzketak asunekin **Friegas con emplastosIgurzketak enplastuekin **Friegas con productos farmacéuticosIgurzketak produktu farmazeutikoekin
*==== [[#Enfermedades_contra_las_que_se_usan_las_fricciones|Enfermedades contra las que se usan las friccionesIgurzketen bidez sendatzen ahalegintzen diren gaixotasunak]]====
&emsp;
== III. [[CURANDERISMO/eu|CURANDERISMOSASIMEDIKUNTZA]] ==
=== [[#Curanderismo|CuranderismoSasimedikuntza]] ===
*==== [[#Curanderos_sasimedikuak|Curanderos, sasimedikuakSasimedikuak]]====
**Curanderos localesSasimediku lokalak **Curanderos de huesos, hezurHezur-konpontzaileak**Curanderos de enfermedades diversasAskotariko gaixotasunen sasimedikuak
*==== [[#Personas_que_ejercen_practicas_curativas|Personas que ejercen prácticas curativasSendatze-praktikak egiten dituzten pertsonak]]====
**Figuras asistencialesLaguntzaile-figurak
=== [[#Medicinas_que_se_guardan_en_casa|Medicinas que se guardan en casaEtxean gordetzen diren botikak]] ===
*==== [[#Plantas_medicinales_cultivadas|Plantas medicinales cultivadasSendabelar landatuak]]====
*==== [[#Yerbas_medicinales_recogidas_en_el_campo_o_en_el_monte|Yerbas medicinales recogidas en el campo o en el monteLandan edo mendian jasotako sendabelarrak]]====
&emsp;
= CABEZA BURUA =
== IV. [[MALES_DE_CABEZA/eu|MALES DE CABEZABURUKO GAIXOTASUNAK]] ==
=== [[#Dolores_de_cabeza_buruko_mina|Dolores de cabeza, buruko minaBuruko minak]] ===
*==== [[#Denominaciones_y_tipos|Denominaciones y tiposIzenak eta motak]]====
*==== [[#Causas_de_los_dolores_de_cabeza|Causas de los dolores de cabezaBuruko minen kausak]]====
*==== [[#Remedios_contra_los_dolores_de_cabeza|Remedios contra los dolores de cabezaBuruko minen aurkako sendagaiak]]====
**Reposo en camaAtsedena ohean **Aplicación de cataplasmasEnplastuen aplikazioa **InfusionesInfusioak **VahosLurrunak **Descongestión de la cabezaBuruko kongestioa kentzea **Remedios variosZenbait sendagai **Remedios mágicosSendagai magikoak **MedicamentosBotikak
=== [[#Vertigo_y_mareo_zorabioa|Vértigo y mareo, Bertigoa eta zorabioa]] ===
*==== [[#Vertigo|VértigoBertigoa]]====
*==== [[#Vertigo_de_altura|Vértigo de alturaAltuerako bertigoa]]====
*==== [[#Mareo|MareoZorabioa]]====
**Remedios contra el mareoZorabioaren aurkako sendagaiak **Mareo producido por braserosSutontziek eragindako zorabioa **Mareo producido por viajesBidaiek eragindako zorabioa
=== [[#Embriaguez_mozkorra|Embriaguez, mozkorraMozkorraldia]] ===
=== [[#Nostalgia_bizi-tristura_herrimina|Nostalgia, bizi-tristura, herrimina]] ===
*==== [[#Origen_de_la_nostalgia|Origen de la nostalgiaNostalgiaren jatorria]]====
*==== [[#Remedios_para_combatir_la_nostalgia|Remedios para combatir la nostalgiaNostalgiaren aurkako sendagaiak]]====
=== [[#Alienacion._Burutik_egon|AlienaciónAlienazioa. Burutik egon]] ===
*==== [[#Denominaciones_y_expresiones|Denominaciones y expresionesIzenak eta esaerak]]====
*==== [[#Causas_de_la_locura|Causas de la locuraEromenaren kausak]]====
**Sufrimiento y depresiónSufrimendua eta depresioa **Esfuerzo mental y golpes en la cabezaBuru-ahalegina eta kolpeak buruan **Herencia y consanguinidadHerentzia eta odolkidetasuna. Odoletik**Fisiología reproductora femeninaEmakumeen ugaltze-fisiologia **La luna y el viento surIlargia eta hego-haizea **Edad avanzada y otras causasAdin handia eta beste kausa batzuk
=== [[#Remedios_para_las_enfermedades_de_los_nervios|Remedios para las enfermedades de los nerviosNerbioetako gaixotasunentzako sendagaiak]] ===
=== [[#Baile_de_San_Vito_dardara_ikara|Baile de San VitoVitoren dantza, dardara, ikara]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones1|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Causas_del_baile_de_San_Vito|Causas del baile de San VitoVitoren dantzaren kausak]]====
*==== [[#Remedios_contra_el_baile_de_San_Vito|Remedios contra el baile de San VitoVitoren dantzaren aurkako sendagaiak]]====
=== [[#Epilepsia_erortzeko_mina|Epilepsia, erortzeko mina]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones2|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Causas_de_la_epilepsia|Causas de la epilepsiaEpilepsiaren kausak]]====
*==== [[#Manifestaciones_de_la_epilepsia|Manifestaciones de la epilepsiaEpilepsiaren sintomak]]====
*==== [[#Remedios_contra_la_epilepsia|Remedios contra la epilepsiaEpilepsiaren aurkako sendagaiak]]====
&emsp;
== V. [[MALES_DE_DIENTES_HAGINEKO_MINA/eu|MALES DE DIENTES, HAGINEKO MINAHORTZ-HAGINETAKO GAIXOTASUNAK]] ==
=== [[#Remedios_para_las_caries_e_infecciones_dentales|Remedios para las caries e infecciones dentalesTxantxarren eta hortz-haginetako infekzioen aurkako sendagaiak]] ===
*==== [[#Enjuagues_y_cataplasmas|Enjuagues y cataplasmasIrakuzketak eta enplastuak]]====
*==== [[#Sahumerios_y_vahos|Sahumerios y vahosLurrindatzeak eta lurrunak]]====
*==== [[#Aplicacion_de_calor|Aplicación de calorBeroa aplikatzea]]====
*==== [[#Aplicacion_de_frio|Aplicación de fríoHotza aplikatzea]]====
*==== [[#Remedios_para_los_flemones_y_otras_inflamaciones|Remedios para los flemones y otras inflamacionesFlemoien eta bestelako hantura batzuen aurkako sendagaiak]]====
*==== [[#Remedios_con_ajos|Remedios con ajosBaratxuriekin egindako sendagaiak]]====
*==== [[#Otras_practicas|Otras prácticasBeste praktika batzuk]]====
*==== [[#Practicas_creenciales|Prácticas creencialesSinesmenean oinarritutako praktikak]]====
=== [[#Extraccion_de_dientes_y_muelas|Extracción de dientes y muelasHortzen eta haginen erauzketa]] ===
*==== [[#Extracciones_domesticas|Extracciones domésticasEtxean egindako erauzketak]]====
*==== [[#Extracciones_por_personas_entendidas_haginateratzaileak|Extracciones por personas entendidasAdituek, haginateratzaileakhagin-ateratzaileek, egindako erauzketak]]====
&emsp;
== VI. [[ENFERMEDADES_DE_LOS_OJOS/eu|ENFERMEDADES DE LOS OJOSBEGIETAKO GAIXOTASUNAK]] ==
=== [[#Afecciones_oculares_begiko_minak|Afecciones oculares, begiko Begiko minak]] ===
*==== [[#Catarro_de_ojos_begiko_katarroa|Catarro de ojos, begiko Begietako katarroa]]====
*==== [[#Rija_malko-jarioa|Rija, malkoMalko-jarioa]]====
*==== [[#Inflamaciones_de_ojos_begietako_puztasuna|Inflamaciones de ojos, begietako puztasunaBegietako hantura]]====
*==== [[#Ojos_legañosos_makarrak_piztak|Ojos legañosos, makarrak, Makarrak eta piztak]]====
*==== [[#Ojos_irritados_begi_gorriak_y_derrames_oculares|Ojos irritadosBegi narritatuak, begi gorriak, y derrames oculareseta begietako isuriak]]====
=== [[#Orzuelo_bekatxoa_begitxindorra|Orzuelo, bekatxoaBekatxoa, begitxindorra]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones3|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Causas|CausasKausak]]====
*==== [[#Remedios|RemediosSendagaiak]]====
**Aplicación de una llave de hierroBurdinazko giltza bat aplikatzea**Aplicar una alianza de oroUrrezko eraztun bat aplikatzea
=== [[#Extraccion_de_cuerpos_extraños|Extracción de cuerpos extrañosGorputz arrotzen erauzketa]] ===
*==== [[#Objetos_metalicos_o_petreos|Objetos metálicos o pétreosMetalezko edo harrizko objektuak]]====
*==== [[#Frotar_y_montar_los_parpados|Frotar y montar los párpadosBetazalak igurztea eta gainean jartzea]]====
*==== [[#Utilizacion_del_agua|Utilización del aguaUra erabiltzea]]====
*==== [[#Mantener_el_ojo_cerrado|Mantener el ojo cerradoBegiari itxita eustea]]====
*==== [[#Uso_de_objetos_auxiliares|Uso de objetos auxiliaresObjektu laguntzaileak erabiltzea]]====
*==== [[Practicas_creenciales#Practicas_creenciales1|Prácticas creencialesSinesmenean oinarritutako praktikak]]====
=== [[#Estrabismo._Bizco_begi_okerra|EstrabismoEstrabismoa. Bizco, begi Begi okerra]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones4|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[Causas#Causas1|CausasKausak]]====
*==== [[#Correccion_del_estrabismo|Corrección del estrabismoEstrabismoa zuzentzea]]====
=== [[#Ceguera._Itsua|CegueraItsutasuna. Itsua]] ===
&emsp;
== VII. [[ENFERMEDADES_DE_LOS_OIDOS/eu|ENFERMEDADES DE LOS OÍDOSBELARRIETAKO GAIXOTASUNAK]] ==
=== [[#Dolores_de_oidos_belarriko_mina|Dolores de oídos, belarriko Belarriko mina]] ===
*==== [[#Aceite_de_oliva|Aceite de olivaOliba olioa]]====
*==== [[#Tapones_de_cera|Tapones de ceraArgizarizko tapoiak]]====
*==== [[#Leche_de_mujer._Belarriko_mamorroaren_egarria_kendu|Leche de mujerEmakume-esnea. Belarriko mamorroaren egarria kendukentzea]]====
*==== [[#Remedios_con_vegetales._Belarri-belarra|Remedios con vegetalesLandareekin egindako sendagaiak. Belarri-belarra]]====
*==== [[#Aplicacion_de_calor_y_otros_remedios|Aplicación de calor y otros remediosBeroa aplikatzea eta beste sendagai batzuk]]====
=== [[#Zumbidos_o_silbidos_belarriko_durundia|Zumbidos o silbidosBurrunbak edo txistuak, belarriko durundia]] ===
=== [[#Sordera_gortasuna|Sordera, gortasunaGorreria]] ===
&emsp;
= PIEL LARRUAZALA =
== VIII. [[LESIONES_E_IRRITACIONES_DE_LA_PIEL/eu|LESIONES E IRRITACIONES DE LA PIELLARRUAZALEKO LESIOAK ETA NARRITADURAK]] ==
<br/><span style=== [[LESIONES_DE_LA_PIEL|LESIONES DE LA PIEL]] ==="font-size:120%;">'''LARRUAZALEKO LESIOAK:'''</span>
=== [[#Escoriacion_urratua_y_heridas_superficiales|Escoriación, urratua, y heridas superficialesUrradura eta azaleko zauriak]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones53|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Remedios_empiricos|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
**Agua y jabónUra eta xaboia **Aceite y mantecaKoipea **HierbasBelarrak **Ajo y huevoBaratxuria eta arrautzak **Polvos y orinaHautsak eta gernua
*==== [[#Remedios_para_las_heridas_enconadas_min_pozoituak|Remedios para las heridas enconadas, min pozoituakZauri latz eta pozoituentzako sendagaiak]]====
**Agua hervida y jabónUr irakina eta xaboia **Cebolla y aceite con yerbasTipula eta olioa belarrekin **Pasmo-belarra y eta ebaki-belarra**MalvaMalba
=== [[#Quemaduras_erreak|Quemaduras, erreakErredurak]] ===
*==== [[Remedios#Remedios1|RemediosSendagaiak]]====
**Agua fríaUr hotza, nieveelurra, edurelur-ura, y caloreta beroa **Jabón, aceite virgen y calXaboia, olio birjina eta gisua**Patata, clara de huevo, otros productosarrautza-zuringoa eta beste produktu batzuk **Excremento de animalAnimalien gorotzak, simaurra**Saúco, cera y aceite / Intsusa, argizaria eta olioa**VegetalesLandareak **Erre-trapuak, paños de quemaduras
*==== [[#Ampollas_puslak_e_infecciones_por_quemaduras|AmpollasBabak, puslak, e infecciones por quemaduraseta erretzearen ondoriozko hanturak]]====
*==== [[#Remedios_farmaceuticos|Remedios farmacéuticosSendagai farmazeutikoak]]====
=== [[#Agrietamiento_de_la_piel._Itzebakiak|Agrietamiento de la pielLarruazaleko pitzadura. Itzebakiak]] ===
*==== [[#Causas_y_denominaciones|Causas y denominacionesKausak eta izenak]]====
*==== [[#Remedios_para_el_agrietamiento|Remedios para el agrietamientoPitzaduraren aurkako sendagaiak]]====
**OrinaGernua **Manteca y ceraKoipea eta argizaria **VegetalesLandareak **CutisLarruazala
=== [[#Callos_maskurrak|CallosKailuak, maskurrak]] ===
*==== [[Causas#Causas2|CausasKausak]]====
*==== [[Denominaciones#Denominaciones6|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos1|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
**PlantasLandareak **Baños de agua y raspadosUr-bainuak eta arraspatzeak
*==== [[#Otros_remedios|Otros remediosBeste sendagai batzuk]]====
*==== [[Remedios_farmaceuticos#Remedios_farmaceuticos1|Remedios farmacéuticosSendagai farmazeutikoak]]====&emsp;
<span style=== [[IRRITACIONES_DE_LA_PIEL|IRRITACIONES DE LA PIEL]] ==="font-size:120%;">'''LARRUAZALEKO NARRITADURAK:'''</span>
=== [[#Eczema_legena|EczemaEkzema, legena]] ===
*==== [[Causas_y_denominaciones#Causas_y_denominaciones1|Causas y denominacionesKausak eta izenak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos2|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
**GrasasKoipeak **PlantasLandareak **InfusionesInfusioak **Aguas curativasUr sendagarriak
*==== [[Otros_remedios#Otros_remedios1|Otros remediosBeste sendagai batzuk]]====
*==== [[#Otras_irritaciones_de_la_piel|Otras irritaciones de la pielLarruazaleko beste narritadura batzuk]]====
&emsp;
== IX. [[INFECCIONES_Y_ENFERMEDADES_CONTAGIOSAS_DE_LA_PIEL/eu|INFECCIONES Y ENFERMEDADES CONTAGIOSAS DE LA PIELLARRUAZALEKO INFEKZIOAK ETA GAIXOTASUN KUTSAKORRAK]] ==
<br/><span style=== [[INFECCIONES_DE_LA_PIEL|INFECCIONES DE LA PIEL]] ==="font-size:120%;">'''LARRUAZALEKO INFEKZIOAK:'''</span>
=== [[#Sabañones_ospelak|Sabañones, ospelakOspelak]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones7|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[Causas#Causas3|CausasKausak]]====
*==== [[Remedios#Remedios2|RemediosSendagaiak]]====
**Cocciones de aguaUraren egosketak. NieveElurra **PlantasLandareak. CenizaErrautsa **DesinfectantesDesinfektatzaileak **Objetos candentesObjektu goriak
=== [[#Diviesos_zaldarrak|DiviesosErlakiztenak, zaldarrak]] ===
*==== [[Causas_y_denominaciones#Causas_y_denominaciones2|Causas y denominacionesKausak eta izenak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos3|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
**CebollaTipula **Fomentos de aguaUr-oihalak **Emplastos y ungüentosEnplastuak eta ukenduak
***CebollaTipula ***Cuajo, gatzagia, y miga de panGatzagia eta ogi-mamia ***Verbena y salvadoBerbena-belarra eta zahia ***Hiedra y aroHuntza eta uztaia ***Osabedarra y uztabedarraOsabelarra eta uztabelarra ***Saúco, intsusaIntsusa ***Tuera y látexIrabelarra eta latexa ***MalvaMalba ***AceiteOlioa, grasa y cerakoipea eta argizaria ***Caracoles y arcillaBarraskiloak eta buztina
=== [[#Golondrinos_txoriak|GolondrinosElaikumeak, txoriak]] ===
=== [[#Inflamaciones_handituak|InflamacionesHanturak, handituak]] ===
*==== [[#Remedios_para_las_inflamaciones|Remedios para las inflamacionesHanturen aurkako sendagaiak]]====
*==== [[#Remedios_para_las_inflamaciones_del_cuello_iruntzpekoak._Crecederas_ixtizurriak|Remedios para las inflamaciones del cuelloLepoko hanturen aurkako sendagaiak, iruntzpekoakirunzpekoak. CrecederasHazizurriak, ixtizurriak]]====
=== [[#Panadizo_elturra|PanadizoErpurukoa, elturra]] ===
*==== [[Causas_y_denominaciones#Causas_y_denominaciones3|Causas y denominacionesKausak eta izenak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos4|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
**Agua calienteUr beroa **CebollaTipula **Emplastos de pan o de harinaOgizko edo irinezko enplastuak **Cataplasmas vegetalesLandare-enplastuak **Ungüentos grasosUkendu koipetsuak
=== [[#Granos_y_acne|Granos y acnéGarauak eta aknea]] ===
*==== [[#Granos_garauak|GranosGarauak, garauakpinportak]]====
**RemediosSendagaiak
*==== [[#Acne|AcnéAknea]]====
**RemediosSendagaiak
=== [[#Herpes_basasua|Herpes, basasua]] ===
*==== [[Causas#Causas4|CausasKausak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos5|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
*==== [[#Remedios_creenciales|Remedios creencialesSinesmenean oinarritutako sendagaiak]]====
*==== [[#Herpes_zona_basandrea|Herpes zona, basandrea]]====
=== [[#Erisipela_isipula|Erisipela, isipula]] ===
*==== [[Causas_y_denominaciones#Causas_y_denominaciones4|Causas y denominacionesKausak eta izenak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos6|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====&emsp;
<span style=== [[ENFERMEDADES_CONTAGIOSAS_DE_LA_PIEL|ENFERMEDADES CONTAGIOSAS DE LA PIEL]] ==="font-size:120%;">'''LARRUAZALEKO GAIXOTASUN KUTSAKORRAK:'''</span>
=== [[#Sarna_hatza|Sarna, hatza]] ===
*==== [[Causas_y_denominaciones#Causas_y_denominaciones5|Causas y denominacionesKausak eta izenak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos7|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
**Manteca y azufreKoipea eta sufrea. Uratsa**Baños de agua y decocciones de plantasLandareen ur-bainuak eta disolbatze urtsuak
*==== [[Remedios_creenciales#Remedios_creenciales1|Remedios creencialesSinesmenean oinarritutako sendagaiak]]====
**Purificación en la hoguera de San JuanJoan suaren bidezko arazketa **Purificación con rocío de San JuanJoan eguneko ihintzaren bidezko arazketa, Doniane-iruntza**Agua de San JuanJoan eguneko ura
=== [[#Tiña_ezkabia|Tiña, ezkabiaEzkabia]] ===
*==== [[Causas#Causas5|CausasKausak]]====
*==== [[Remedios#Remedios3|RemediosSendagaiak]]====
=== [[#Enfermedades_sexuales_purgazioak|Enfermedades sexualesSexu-gaixotasunak, purgazioak]] ===
*==== [[#Consideracion_social_y_forma_de_contraerlas|Consideración social y forma de contraerlasKontsiderazio soziala eta kutsatzeko moduak]]====
*==== [[Denominaciones#Denominaciones8|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[Remedios#Remedios4|RemediosSendagaiak]]====
*==== [[#Ladillas|LadillasPotrozorriak]]====
=== [[#Apendice_1_Zingirioa_o_panadizo._Ritos_y_formulas_de_curacion|'''Apéndice 1. eranskina:''' Zingirioa o panadizoedo erpurukoa. Ritos y fórmulas de curaciónSendatzeko errituak eta formulak]] ===
=== [[#Apendice_2_Gangailak_o_escrofulas_del_cuello._Ritos_y_formulas_de_curacion|'''Apéndice 2. eranskina:''' Gangailak o escrófulas del cuelloSamako gangailak edo eskrofulak. Ritos y fórmulas de curaciónSendatzeko errituak eta formulak]] ===
&emsp;
== X. [[MARCAS_DE_LA_PIEL._PELO_Y_UÑAS/eu|MARCAS DE LA PIELLARRUAZALEKO MARKAK. PELO Y UÑASILEA ETA AZAZKALAK]] == <br/><span style="font-size:120%;">'''LARRUAZALEKO MARKAK:'''</span>
=== [[MARCAS_DE_LA_PIEL#Verrugas_garatxoak|MARCAS DE LA PIELGaratxoak]] ===
==== [[Verrugas_garatxoak#Denominaciones9|Verrugas, garatxoakIzenak]] ====
*==== [[Denominaciones#Causas6|DenominacionesKausak]]====
*==== [[Causas#Remedios_empiricos8|CausasSendagai enpirikoak]]====
*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]*Landareen latexa **Enplastuak **Zilar nitratoa eta beste produktu batzuk **Zetazko hariarekin lotzea **Menstruazioa eta listua
**Látex de plantas**Emplastos**Nitrato de plata y otros productos**Amarrar con hilo de seda**Menstruación y saliva==== [[#Remedios_creenciales2|Sinesmenean oinarritutako sendagaiak]] ====
*==== [[Remedios_creenciales#Granos_de_sal|Remedios creencialesGatz aleak]]====
*==== [[Granos_de_sal#Abluciones_con_agua_y_ruegos_ante_el_arco_iris|Granos de salIkuzketak urarekin eta erreguak ortzadarraren aurrean]]====
*==== [[Abluciones_con_agua_y_ruegos_ante_el_arco_iris#Ritos_con_plantas_y_frutos|Abluciones con agua y ruegos ante el arco irisErrituak landareekin eta fruituekin]]====
*[[Ritos_con_plantas_y_frutos|Ritos con plantas y frutos]]*Ihiak **Ipuru-baiak **Sagarrak. Urdaia **Baratxuria. Tipulak **Gari aleak, txitxirioak eta harriak **Ezpel eta olibondo hostoak **Bareak, lapak eta zapoak **Txanpon erremusinalariak
**Juncos, ihiak**Bayas de enebro**Manzanas. Tocino**Ajos. Cebollas**Granos de trigo, garbanzos y piedras**Hojas de boj y de olivo**Limacos, lapas y sapos**Monedas limosneras=== [[#Pecas_y_lunares_oreinak|Oreztak eta orinak]] ===
==== [[Pecas_y_lunares_oreinak#Denominaciones10|Pecas y lunares, oreinakIzenak]] ====
*==== [[Denominaciones#Causas7|DenominacionesKausak]]====
*==== [[Causas#Creencias1|CausasSinesmenak]]====
*==== [[Creencias#Remedios5|CreenciasSendagaiak]]====
*==== [[Remedios#Antojos_y_manta|RemediosApetak eta burusia]]====&emsp;
*[[Antojos_y_manta|Antojos y manta]]<span style="font-size:120%;">'''ILEA ETA AZAZKALAK:'''</span>
=== [[PELO_Y_UÑAS#Calvicie_burusoila|PELO Y UÑASBurusoiltasuna]] ===
==== [[Calvicie_burusoila#Creencias_y_denominaciones|Calvicie, burusoilaSinesmenak eta izenak]] ====
*==== [[Creencias_y_denominaciones#Causas_de_la_calvicie|Creencias y denominacionesBurusoiltasunaren kausak]]====
*==== [[Causas_de_la_calvicie#Remedios_para_la_calvicie|Causas de la calvicieBurusoiltasunaren aurkako sendagaiak]]====
*[[Remedios_para_la_calvicie|Remedios para la calvicie]]*Gomendioak eta sinesmenak **Sendagai enpirikoak **Ukenduak
**Recomendaciones y creencias**Remedios empíricos**Ungüentos==== [[#El_dia_de_San_Juan_y_el_agua_de_mayo|San Joan eguna eta maiatzeko ura]] ====
*==== [[El_dia_de_San_Juan_y_el_agua_de_mayo#Caspa|El día de San Juan y el agua de mayoZolda]]====
*=== [[Caspa#Uñas_azazkalak|CaspaAzazkalak]]===
==== [[Uñas_azazkalak#Creencias_sobre_el_corte_de_uñas|Uñas, azazkalakAzazkalen mozketari buruzko sinesmenak]] ====
*==== [[Creencias_sobre_el_corte_de_uñas#Creencias_sobre_los_padrastros_azbizarrak|Creencias sobre el corte de uñasHatz-bizarrei buruzko sinesmenak]]====&emsp;
*[[Creencias_sobre_los_padrastros_azbizarrak|Creencias sobre los padrastros, azbizarrak]]<span style="font-size:120%;">'''TRANSPIRAZIOA:'''</span>
=== [[TRANSPIRACION_DE_LOS_PIES#Transpiracion_de_los_pies|TRANSPIRACIÓN DE LOS PIESOinen transpirazioa]] ===
*==== [[Causas#Causas8|CausasKausak]]====
*==== [[Medidas_cautelares#Medidas_cautelares1|Medidas cautelaresKautelazko neurriak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos9|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
&emsp;
= SANGRE ODOLA =
== XI. [[LA_SANGRE/eu|LA SANGREODOLA]] ==
=== [[#Impurezas_de_la_sangre.__Odola_loditu_Odola_loditu|Impurezas de la sangreOdolaren ezpurutasunak. Odola lodituloditzea]] ===
*==== [[#Causas_de_las_impurezas_de_la_sangre|Causas de las impurezas de la sangreOdolaren ezpurutasunen kausak]]====
*==== [[#Remedios_para_combatir_las_impurezas_de_la_sangre|Remedios para combatir las impurezas de la sangreOdolaren ezpurutasunen aurkako sendagaiak]]====
**Limpieza de la sangreOdolaren garbitasuna **Adelgazamiento de la sangre, odola mehetuOdola mehetzea. Tensión altaTentsio altua **Mejora de la circulación sanguíneaOdolaren zirkulazioaren hobekuntza
=== [[#Las_sangrias|Las sangríasOdol-ateratzeak]] ===
*==== [[#Distintos_tipos_de_sangrias|Distintos tipos de sangríasOdol-ateratze motak]]====
*==== [[#Obtencion_de_las_sanguijuelas_izainak_uzanak|Obtención de las sanguijuelas, izainak, uzanakIzainak atzematea]]====
*==== [[#Enfermedades_tratadas_con_sangrias|Enfermedades tratadas con sangríasOdol-ateratzeekin tratatutako gaixotasunak]]====
*==== [[#Modos_de_aplicar_las_sanguijuelas_y_hacer_sangrias|Modos de aplicar las sanguijuelas y hacer sangríasIzainak aplikatzeko eta odol-ateratzeak egiteko moduak]]====
*==== [[#Epocas_apropiadas_para_las_sangrias|Épocas apropiadas para las sangríasOdol-ateratzeak egiteko garai egokiak]]====
=== [[#Diabetes|DiabetesDiabetesa]] ===
=== [[#Anemia_ahuldura|Anemia, ahulduraahuleria]] ===
=== [[#Hemorragias_nasales_sudurreko_odol-jarioak|Hemorragias nasales, sudurreko Sudurreko odol-jarioak]] ===
*==== [[#Levantar_la_cabeza|Levantar la cabezaBurua altxatzea]]====
*==== [[#Aplicar_frio|Aplicar fríoHotza aplikatzea]]====
*==== [[#Taponar_la_nariz|Taponar la narizSudurra tapoiz ixtea]]====
*==== [[Otros_remedios#Otros_remedios2|Otros remediosBeste sendagai batzuk]]====
=== [[#Hemorroides_odoluzkiak_y_varices|HemorroidesHemorroideak, odoluzkiak, y variceseta barizeak]] ===
*==== [[Causas#Causas9|CausasKausak]]====
*==== [[Remedios#Remedios6|RemediosSendagaiak]]====
*==== [[#Varices|VaricesBarizeak]]====
&emsp;
= ÓRGANOS INTERNOS = == XII. [[ENFERMEDADES_RESPIRATORIAS|ENFERMEDADES RESPIRATORIAS]] =BARRUKO ORGANOAK =
=== XII. [[Constipado_catarroENFERMEDADES_RESPIRATORIAS/eu|Constipado, catarroARNASKETAKO GAIXOTASUNAK]] ===
*=== [[Denominaciones#Constipado_catarro|DenominacionesBurutik beherakoa, katarroa]]===
*==== [[Remedios_generales#Denominaciones11|Remedios generalesIzenak]]====
**Inhalaciones de vahos**Miel con leche o con zumo de limón**Vino cocido**Infusiones**Bañarse los pies==== [[#Remedios_generales|Sendagai orokorrak]] ====
=== [[Estornudo_doministikua_urtzintza|Estornudo, doministikua, urtzintza]] ===**Lurrunak inhalatzea **Esnea eztiarekin edo limoi ura **Ardo egosia **Infusioak **Oinak bainatzea
=== [[Catarro_de_cabeza_buruko_katarroa.#Estornudo_doministikua_urtzintza|Catarro de cabezaUsina, buruko katarroa.doministikua, urtzintza]] ===
=== [[Sinusitis_bekoki-#Catarro_de_cabeza_buruko_katarroa|Buruko katarroa|Sinusitis. Sinusitisa, bekoki-katarroa]] ===
=== [[#Catarro_de_nariz_sudur-jarioa|Catarro de narizSudurreko katarroa, sudur-jarioa]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones12|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Remedios_para_el_catarro_de_nariz|Remedios para el catarro de narizSudurreko katarroaren aurkako sendagaiak]]====
**Agua con salUra gatzarekin **Inhalaciones de vahosLurrunak inhalatzea
=== [[#Males_de_garganta_eztarriko_mina|Males de gargantaEztarriko gaixotasunak, eztarriko mina]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones13|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Remedios_para_los_males_de_garganta|Remedios para los males de gargantaEztarriko gaixotasunen aurkako sendagaiak]]====
**CenizaErrautsa, salvadozahia, salgatza **EmplastosEnplastuak **Lana de oveja, artilanaArtilea **Paño con alcoholAlkoholez bustitako oihala **Frotarse la gargantaEztarria igurztea **Hacer gárgaras, gargaizatuGargarak egitea **Inhalaciones de vahosLurrunak inhalatzea, lurrinak**Vino cocido, ardo Ardo egosia**InfusionesInfusioak **Jugos y remedios diversosZukuak eta askotariko sendagaiak
*==== [[#Remedios_para_la_tos|Remedios para la tosEztularen aurkako sendagaiak]]====
**Leche caliente y jugosEsne beroa eta zukuak **Infusiones y jarabesInfusioak eta jarabeak **Remedios farmacéuticosSendagai farmazeutikoak
*==== [[Afonia_ronquera;_eztarri_itxia_sama_zarratua#Afonia_ronquera_eztarri_itxia_sama_zarratua|AfoníaAfonia, ronqueramarranta; eztarri itxia, sama zarratua]]====
**GárgarasGargarak **Bebidas e infusionesEdariak eta infusioak
*==== [[#Asma_arnasestua|Asma, arnasestua]]====
*==== [[#Gripe|GripeGripea]]====
=== [[#Catarro_de_pecho_bularrestua|Catarro de pechoBularreko katarroa, bularrestua]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones14|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Remedios_para_el_catarro_de_pecho|Remedios para el catarro de pechoBularreko katarroaren aurkako sendagaiak]]====
**CataplasmasEnplastuak **Paños con alcoholAlkoholez bustitako oihalak **Baños de asientoEserita hartutako bainuak **Tintura de yodoIodozko tintea **Inhalaciones de vahosLurrunak inhalatzea **JarabesJarabeak **InfusionesInfusioak
=== [[#Pulmonia_alborengoa|PulmoníaBiriketakoa, alborengoa]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones15|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Remedios_para_la_pulmonia|Remedios para la pulmoníaBiriketakoaren aurkako sendagaiak]]====
*==== [[#Ventosas|VentosasBentosak]]====
**Dolencias para las que se utilizanHonako hauek erabiliz tratatzen diren gaixotasunak **Métodos de aplicaciónAplikazio-metodoak **Personas que las aplican y épocaAplikatzen dituzten pertsonak eta garaiak **VigenciaIraupena
*==== [[#Pleuresia|PleuresíaPleuresia]]====
=== [[#Tisis_pulmonar_bularretik_egon|Tisis pulmonar, bularretik Bularretik egon]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones16|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Causas_sintomas_y_transmision_de_la_enfermedad|CausasGaixotasunaren kausak, síntomas y transmisión de la enfermedadsintomak eta transmisioa]]====
*==== [[#Remedios_y_cautelas|Remedios y cautelasSendagaiak eta kautelak]]====
**RecomendacionesGomendioak **Remedios domésticosEtxeko sendagaiak **EmplastosEnplastuak **CautelasKautelazko jokabideak **Sanatorios antituberculososTuberkulosiaren aurkako erietxeak
=== [[#Dolores_de_costado_alboko_mina|Dolores de costadoHegaletako minak, alboko mina]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones17|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Causas_de_los_dolores_de_costado|Causas de los dolores de costadoHegaletako minen kausak]]====
*==== [[#Remedios_de_los_dolores_de_costado|Remedios de los dolores de costadoHegaletako minen aurkako sendagaiak]]====
**Aplicar calorBeroa aplikatzea **CataplasmasEnplastuak **Otros remediosBeste sendagai batzuk
=== [[#Hipo_zotina|Hipo, zotinaZotina]] ===
*==== [[#Denominaciones_y_causas|Denominaciones y causasIzenak eta kausak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos10|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
**SustoSustoa **Beber aguaUra edatea. Zurrutekoak**Contener la respiraciónArnasari eustea **Dar la vuelta a una prenda o a un objetoJanzki bati edo objektu bati buelta ematea **Presiones y posturasPresioak eta egokerak
&emsp;
== XIII. [[ESTOMAGO_Y_TRIPAS/eu|ESTÓMAGO Y TRIPASURDAILA ETA TRIPAK]] ==
=== [[#Desarreglos_de_estomago_tripako_minak|Desarreglos de estómagoUrdailaren nahasketak, tripako minak]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones18|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Causas_de_los_desarreglos_de_estomago|Causas de los desarreglos de estómagoUrdailaren nahasketen kausak]]====
**Excederse comiendo y bebiendoGehiegi jan eta edatea **EnfriamientosHozteak **Estado nerviosoNerbioak jota egotea, disgustos y causas genéticasnahigabeak eta kausa genetikoak
*==== [[#Dolores_de_estomago_y_sus_remedios|Dolores de estómago y sus remediosUrdaileko minak eta horien aurkako sendagaiak]]====
**Infusiones de manzanillaKamamilazko infusioak **Infusiones de té silvestreTe basatizko, tila y mentatilazko eta mentazko infusioak **Infusiones de otras plantasBeste landare batzuen infusioak **Aplicar calor al estómagoUrdailean beroa aplikatzea **Emplastos y friccionesEnplastuak eta igurzketak **Ponerse a dietaDieta egitea **Bebidas digestivasEdari digestio-laguntzaileak
*==== [[#Urdailena|Urdailena]]====
*==== [[#Estomago_caido_bihotz-koilarakoa|Estómago caídoUrdail eroria, bihotz-koilarakoa]]====
**Causas y denominacionesKausak eta izenak **RemediosSendagaiak
*==== [[#Ulcera_de_estomago|Úlcera de estómagoUrdaileko ultzera]]====
**RemediosSendagaiak
*==== [[#Empacho_betetasuna|Empacho, betetasunaBetekada]]====
**RemediosSendagaiak
*==== [[#Ardor_de_estomago_bihotzerrea|Ardor de estómago, bihotzerreaBihotzerrea]]====
**RemediosSendagaiak
*==== [[#Eructos_y_aires_haizeak|Eructos y airesKorroskadak, haizeak]]====
*==== [[#Colico_miserere|Cólico miserereMiserere kolikoa]]====
=== [[#Vomitos_gomitua_goitikoa_oka|Vómitos, gomituaGonbitoa, goitikoa, oka]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones19|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Tipos_de_vomito|Tipos de vómitoGonbito motak]]====
*==== [[#Causas_de_los_vomitos|Causas de los vómitosGonbitoen kausak]]====
**Causas naturalesKausa naturalak **Causas sobrevenidasBat-bateko kausak
*==== [[#Vomitivos|VomitivosGonbito-eragileak]]====
**Medios de provocar el vómitoGonbitoa eragiteko bitartekoak
*==== [[#Intoxicaciones_y_envenenamientos|Intoxicaciones y envenenamientosIntoxikazioak eta pozoitzeak]]====
**Remedios contra los envenenamientosPozoitzeen aurkako sendagaiak
=== [[#Diarrea_beherakoa|Diarrea, beherakoaBeherakoa]] ===
*==== [[Causas#Causas10|CausasKausak]]====
*==== [[Denominaciones#Denominaciones20|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos11|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
**Ayuno y Baraua eta dieta**ArrozArroza, limonada, vino blancoardo zuria **MembrilloIrasagarra, clara de huevoarrautzaren zuringoa, manzana rallada y otras frutassagar birrindua eta beste fruta batzuk **Derivados de la lecheEsnekiak **Antidiarreicos variosBeherakoaren aurkako zenbait sendagai
*==== [[#Infusiones_de_plantas|Infusiones de plantasLandare-infusioak]]====
**Tea, manzanilla y salicariakamamila eta salikaria **EscaramujoAstalarrosa, milenrama y brotes de zarzamilorria eta sasiaren kimuak **Lino y otras plantasLihoa eta beste landare batzuk
*==== [[Transiciones_contemporaneas#Transiciones_contemporaneas6|Transiciones contemporáneasTrantsizio garaikideak]]====
=== [[#Estreñimiento_estomago(ko)_sikua_/_lehorra|EstreñimientoIdorreria, estomagourdail(koeko) sikua / lehorra]] ===
*==== [[Causas#Causas11|CausasKausak]]====
*==== [[Denominaciones#Denominaciones21|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos12|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
**Dieta de frutasFruta bidezko dieta **Aceite crudo y aceite de ricinoOlio gordina eta errizino-olioa **Beber aguaUra edatea
*==== [[Infusiones_de_plantas#Infusiones_de_plantas1|Infusiones de plantasLandare-infusioak]]====
*==== [[#Calas_de_jabon|Calas de jabónXaboi zatiak]]====
*==== [[#Lavativas_y_utensilios_para_inyectarlas|Lavativas y utensilios para inyectarlasAiutak eta horiek txertatzeko tresnak]]====
*==== [[#Remedios_farmaceuticos_y_transiciones_contemporaneas|Remedios farmacéuticos y transiciones contemporáneasSendagai farmazeutikoak eta trantsizio garaikideak]]====
=== [[#Lombrices_bizioak_zizareak|Lombrices, bizioak, zizareakZizareak]] ===
*==== [[Causas#Causas12|CausasKausak]]====
**Comer dulcesGozokiak jatea **Ingerir leche o aguaEsnea edo ura edatea **Contagio por suciedadZikintasun bidezko kutsadura
*==== [[Denominaciones#Denominaciones22|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Sintomas_y_efectos|Síntomas y efectosSintomak eta ondorioak]]====
*==== [[#Medicinas_vermifugas|Medicinas vermífugasBotika bermifugoak]]====
**AjosBaratxuriak **BrebajesEdabeak **InfusionesInfusioak **EmplastosEnplastuak **LavativasAiutak **Remedios farmacéuticosSendagai farmazeutikoak
*==== [[Remedios_creenciales#Remedios_creenciales3|Remedios creencialesSinesmenean oinarritutako sendagaiak]]====
**AjoBaratxuria **RudaBortusaia
*==== [[#Tenia_o_solitaria|Tenia o edo solitaria]]====
=== [[#Apendice_Curacion_de_la_hernia_en_la_noche_de_San_Juan|'''ApéndiceEranskina:''' Curación de la hernia en la noche de Herniaren sendaketa San JuanJoan gauean]] ===
&emsp;
== XIV. [[HIGADO_RIÑON_Y_OTRAS_VISCERAS/eu|HÍGADOGIBELA, RIÑÓN Y OTRAS VÍSCERASGILTZURRUNA ETA BESTE ERRAI BATZUK]] ==
=== [[#Enfermedades_del_higado_gibelekoa|Enfermedades del hígado, gibelekoaGibeleko gaixotasunak]] ===
*==== [[#Causas_de_las_dolencias_hepaticas|Causas de las dolencias hepáticasGaixotasun hepatikoen kausak]]====
*==== [[#Remedios_de_las_dolencias_hepaticas|Remedios de las dolencias hepáticasGaixotasun hepatikoen aurkako sendagaiak]]====
=== [[#Ictericia_minoria_laruena|IctericiaIkterizia, minoriamin horia, laruenalarumina]] ===
*==== [[#Causas_de_la_ictericia|Causas de la ictericiaIkteriziaren kausak]]====
*==== [[#Sintomas_de_la_ictericia|Síntomas de la ictericiaIkteriziaren sintomak]]====
*==== [[#Denominaciones_de_la_ictericia|Denominaciones de la ictericiaIkteriziaren izenak]]====
*==== [[#Remedios_para_curar_la_ictericia|Remedios para curar la ictericiaIkteriziaren aurkako sendagaiak]]====
**Ingerir piojosZorriak irenstea **Tomar infusionesInfusioak hartzea **Hacer reposo e ingerir comidas limpiasAtseden hartzea eta janari garbiak jatea **Remedios creencialesSinesmenean oinarritutako sendagaiak
=== [[#Enfermedades_de_la_vesicula_behazunekoa|Enfermedades de la vesículaBesikularen gaixotasunak, behazunekoa]] ===
*==== [[#Causas_de_las_dolencias_vesiculares|Causas de las dolencias vesicularesBesikulako gaixotasunen kausak]]====
*==== [[#Remedios_de_las_dolencias_vesiculares|Remedios de las dolencias vesicularesBesikulako gaixotasunen aurkako sendagaiak]]====
=== [[#Enfermedades_del_bazo_barekoa|Enfermedades del bazoBareko gaixotasunak, barekoa]] ===
*==== [[#Causas_de_las_dolencias_del_bazo|Causas de las dolencias del bazoBareko gaixotasunen kausak]]====
*==== [[#Remedios_creenciales_de_las_dolencias_del_bazo._Bareak_saltatu|Remedios creenciales de las dolencias del bazoBareko gaixotasunen aurkako sendagaiak, sinesmenean oinarrituak. Bareak saltatu]]====
=== [[#Enfermedades_del_riñon_giltzurrunetakoa|Enfermedades del riñónGiltzurruneko gaixotasunak, giltzurrunetakoa]] ===
*==== [[#Dolencias_y_denominaciones|Dolencias y denominacionesGaixotasunak eta izenak]]====
*==== [[#Diureticos_y_remedios_para_la_cistitis_maskuri-katarroa|Diuréticos y remedios para la cistitisZistitisaren, maskuri-katarroakatarroaren aurkako diuretikoak eta sendagaiak]]====
**Pelos de maíz, artoArto-bizarrabizarrak **Cola de caballo, azeriAzeri-buztana**GramaAskimotza, zearbedarra. Rabos de cereza, gereziGerezi-astak**PerejilPerrexila **Infusiones variasZenbait infusio **Aplicar calorBeroa aplikatzea
*==== [[#Remedios_para_los_calculos_renales_harriena|Remedios para los cálculos renalesGiltzurruneko harrien aurkako sendagaiak, harrienaharrienak]]====
**RompepiedrasHarri-haustaileak, pixa-belarrak**CebollaTipula
*==== [[#Remedios_creenciales_de_las_dolencias_renales|Remedios creenciales de las dolencias renalesGiltzurruneko gaixotasunen aurkako sendagaiak, sinesmenean oinarrituak]]====
=== [[#Enfermedades_del_corazon_bihotzekoa|Enfermedades del corazónBihotzeko gaixotasunak, bihotzekoa]] ===
*==== [[Causas#Causas13|CausasKausak]]====
*==== [[Denominaciones#Denominaciones23|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[Remedios#Remedios7|RemediosSendagaiak]]====
=== [[#Hidropesia_tropezia|HidropesíaHidropesia, tropezia]] ===
*==== [[#Enfermedad_y_atribuciones|Enfermedad y atribucionesGaixotasuna eta ezaugarriak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos13|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
*==== [[Remedios_creenciales#Remedios_creenciales4|Remedios creencialesSinesmenean oinarritutako sendagaiak]]====
=== [[#Cancer_minbizia|Cáncer, minbiziaMinbizia]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones24|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Creencias_y_consideraciones|Creencias y consideracionesSinesmenak eta kontsiderazioak]]====
*==== [[Remedios#Remedios8|RemediosSendagaiak]]====
&emsp;
= HUESOS HEZURRAK =
== XV. [[DOLENCIAS_REUMATICAS_Y_LUMBAGO/eu|DOLENCIAS REUMÁTICAS Y LUMBAGOGAIXOTASUN ERREUMATIKOAK ETA LUNBAGOA]] ==
=== [[#Reumatismo_umorea|ReumatismoErreumatismoa, umorea]] ===
*==== [[#Causas_del_reumatismo|Causas del reumatismoErreumatismoaren kausak]]====
*==== [[#Remedios_para_curar_el_reumatismo|Remedios para curar el reumatismoErreumatismoaren aurkako sendagaiak]]====
**Aplicación de calorBeroa aplikatzea **FriccionesIgurzketak **BañosBainuak **Infusiones y decoccionesInfusioak eta disolbatze urtsuak **Remedios con ajosBaratxuriekin egindako sendagaiak **Remedios con ortigasAsunekin egindako sendagaiak **Grasa de lirón, muxarMuxar-urina, y grasa de tejón, azkenarroeta azkonar-urina**Pulseras de cobreKobrezko eskumuturrekoak **Patata o castaña en el bolsilloedo gaztaina poltsikoan **Otras prácticas creencialesSinesmenean oinarritutako beste praktika batzuk
=== [[#Lumbago_gerriko_mina|LumbagoLunbagoa, gerriko mina]] ===
*==== [[#Causas_del_lumbago|Causas del lumbagoLunbagoaren kausak]]====
*==== [[#Remedios_para_el_lumbago|Remedios para el lumbagoLunbagoaren aurkako sendagaiak]]====
**Aplicación de calorBeroa aplikatzea **FriccionesIgurzketak, masajes y bañosmasajeak eta bainuak **Fajado de la cintura y aplicación de parchesGerrikoa berotzea eta partxeak aplikatzea **Prácticas creencialesSinesmenean oinarritutako praktikak
=== [[#Ciatica|CiáticaZiatika]] ===
=== [[#Derrame_sinovial_belaun-katiluko_mina|Derrame sinovialIsuri sinobiala, belaun-katiluko mina]] ===
=== [[Torticolis_sama_okerra;_calambres_y_dolores_de_pies#Torticolis_sama_okerra_calambres_y_dolores_de_pies|TortícolisTortikolia, sama okerra; calambres y dolores de pieskarranpak eta oinetako minak]] ===
=== [[#Giba_konkorra|Giba, konkorraKonkorra]] ===
*==== [[Causas_y_denominaciones#Causas_y_denominaciones6|Causas y denominacionesKausak eta izenak]]====
*==== [[Remedios#Remedios9|RemediosSendagaiak]]====
*==== [[#Creencias_y_consideracion_social|Creencias y consideración socialSinesmenak eta kontsiderazio soziala]]====
=== [[#Raquitismo_erkintasuna|RaquitismoErrakitismoa, erkintasuna]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones25|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[Causas#Causas14|CausasKausak]]====
*==== [[Remedios#Remedios10|RemediosSendagaiak]]====
&emsp;
== XVI. [[FRACTURAS_Y_LUXACIONES/eu|FRACTURAS Y LUXACIONESHAUSTURAK ETA ZAINTIRATUAK]] ==
=== [[#Fracturas_oseas|Fracturas óseasHezurren hausturak]] ===
=== [[#Curanderos_de_fracturas_hezur-konpontzaileak|Curanderos de fracturasHausturetarako petrikiloak, hezur-konpontzaileak]] ===
*==== [[#Asistencia_a_curanderos_comarcales_donatuak|Asistencia a curanderos comarcalesEskualde-petrikiloen laguntzaileak, donatuak]]====
*==== [[#Operaciones_practicadas_por_los_curanderos|Operaciones practicadas por los curanderosPetrikiloek egindako ebakuntzak]]====
*==== [[#Pervivencia_de_los_curanderos|Pervivencia de los curanderosPetrikiloen iraupena]]====
=== [[#Esguinces_zaintiratuak_y_luxaciones_bihurdurak|Esguinces, Bihurdurak eta zaintiratuak, y luxaciones, bihurdurak]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones26|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Remedios_para_las_torceduras|Remedios para las torcedurasBihurrituen aurkako sendagaiak]]====
*==== [[#Remedios_comunes_para_esguinces_y_luxaciones|Remedios comunes para esguinces y luxacionesBihurduren eta zaintiratuen aurkako sendagai komunak]]====
=== [[#Curanderos_de_luxaciones|Curanderos de luxacionesZaintiratuetarako petrikiloak]] ===
=== [[#Golpes|GolpesKolpeak]] ===
*==== [[#Hematomas_ubelduak|HematomasHematomak, ubelduak]]====
*==== [[#Agua_con_sal|Agua con salUra gatzarekin]]====
*==== [[#Hierbas_y_emplastos|Hierbas y emplastosBelarrak eta enplastuak]]====
=== [[#Apendice_Zantiratua|'''ApéndiceEranskina:''' ZantiratuaZaintiratua]] ===
&emsp;
= LESIONES LESIOAK =
== XVII. [[HERIDAS_Y_HEMORRAGIAS._EXTRACCION_DE_ESPINAS/eu|HERIDAS Y HEMORRAGIASZAURIAK ETA HEMORRAGIAK. EXTRACCIÓN DE ESPINASARANTZEN ERAUZKETA]] ==
=== [[#Detencion_de_hemorragias_causadas_por__heridas_odol-jarioak|Detención de hemorragias causadas por heridas, odol-jarioakZauriek eragindako hemorragiak geldiaraztea]] ===
*==== [[#Heridas_pequeñas|Heridas pequeñasZauri txikiak]]====
**Agua y desinfectantesUra eta desinfektatzaileak **Ejerciendo presiónPresioa eragiten **Papel de fumar y telarañasErretzeko papera eta amaraunak **Cardos y otras plantasGardulatzak eta beste landare batzuk **CenizaErrautsa, kedarra, y sustancias pulverulentaseta substantzia pulberulentoak. Otras prácticasBeste praktika batzuk
*==== [[#Heridas_importantes._Torniquetes|Heridas importantesZauri handiak. TorniquetesTorniketeak]]====
*==== [[#Curacion_e_infeccion_de_heridas|Curación e infección de heridasZauriak sendatzea eta infektatzea]]====
=== [[#Gangrena_pasmoa|Gangrena, pasmoa]] ===
*==== [[Causas#Causas15|CausasKausak]]====
*==== [[#Remedios_y_prevenciones|Remedios y prevencionesSendagaiak eta prebentzioak]]====
**Cauterización y sangradoKauterizazioa eta odol-ateratzea **EmplastosEnplastuak. Pasmo-belarra**InfusionesInfusioak
=== [[#Tetanos|TétanosTetanosa]] ===
*==== [[Causas#Causas16|CausasKausak]]====
*==== [[Remedios_y_prevenciones#Remedios_y_prevenciones1|Remedios y prevencionesSendagaiak eta prebentzioak]]====
=== [[#Extraccion_de_espinas_arantzak_y_de_cuerpos_extraños|Extracción de espinas, arantzak, y de cuerpos extrañosArantzen eta gorputz arrotzen erauzketa]] ===
*==== [[#Uso_de_alfileres_agujas_y_espinas._Elorri_zuria|Uso de alfileres, agujas y espinasOrratzen eta arantzen erabilera. Elorri zuria]]====
*==== [[#Uso_de_pinzas|Uso de pinzasPintzen erabilera]]====
*==== [[#Aplicacion_de_hiel_txerri-mina_y_de_otros_productos_animales|Aplicación de hielBehazunaren, txerri-mina, y de otros productos animalesmihiaren eta animaliengandik eratorritako beste produktu batzuen erabilera]]====
*==== [[#Remedios_vegetales|Remedios vegetalesSendagai begetalak]]====
*==== [[#Tratamiento_de_las_infecciones_por_pinchazos|Tratamiento de las infecciones por pinchazosInfekzioen ziztaden bidezko tratamendua]]====
*==== [[#Heridas_causadas_por_clavos|Heridas causadas por clavosIltzeek eragindako zauriak]]====
*==== [[#Espinas_clavadas_en_la_garganta|Espinas clavadas en la gargantaEztarrian iltzatutako arantzak]]====
=== [[#Apendice_Urak_eta_suak_hartua_/_Herida_mareada|'''ApéndiceEranskina:''' Urak eta suak hartua / Herida mareadaZauri zorabiatua]] ===
&emsp;
== XVIII. [[MORDEDURAS_Y_PICADURAS_HOZKA/eu|MORDEDURAS Y PICADURAS, HOZKAHAGINKADAK ETA ZIZTADAK]] ==
=== [[#Mordeduras_de_perros_txakur-haginkada/eu|Mordeduras de perros, txakur-haginkadaTxakurren haginkadak]] ===
*==== [[#Tratamiento_de_la_herida|Tratamiento de la heridaZauriaren tratamendua]]====
*==== [[#La_rabia._Amorratuta_egon|La rabiaAmorrua. Amorratuta egonegotea]]====
**Pan de NochebuenaOgi salutadorea. Ogi salutadorea**Causas de la rabiaAmorruaren kausak **Síntomas de la enfermedadGaixotasunaren sintomak **TratamientoTratamendua **Los saludadores, salutadoreakSalutadoreak **Desenlace de la enfermedadGaixotasunaren emaitza
=== [[#Mordeduras_de_serpientes_sugeak_pikatu|Mordeduras de serpientes, sugeak pikatuSugeen haginkadak]] ===
*==== [[#Remedios_creenciales_y_saludadores|Remedios creenciales y saludadoresSinesmenean oinarritutako sendagaiak eta salutadoreak]]====
*==== [[Remedios_empiricos#Remedios_empiricos14|Remedios empíricosSendagai enpirikoak]]====
**CauterizacionesKauterizazioak **Remedios vegetalesSendagai begetalak **Aplicación de la cloaca de una gallinaOilo baten kloakaren aplikazioa **SajadoEbakia zabaltzea, succión y aplicación de torniquetexurgatzea eta torniketea aplikatzea **Remedios variosZenbait sendagai
=== [[#Agresiones_de_otros_animales|Agresiones de otros animalesBeste animalia batzuen erasoak]] ===
=== [[#Picaduras_de_insectos._Eztena_sartu|Picaduras de insectosIntsektuen ziztadak. Eztena sartusartzea]] ===
*==== [[#Abejas_y_avispas|Abejas y avispasErleak eta liztorrak]]====
*==== [[#Mosquitos_tabanos_piojos_y_pulgas|MosquitosEltxoak, tábanosezparak, piojos y pulgaszorriak eta arkakusoak]]====
*==== [[#Garrapatas_y_alacranes|Garrapatas y alacranesAkainak eta eskorpioiak]]====
&emsp;
== XIX. [[CONGELACION_INSOLACION_AHOGAMIENTO_Y_CAIDA_DE_RAYOS/eu|CONGELACIÓNZOZTEA, INSOLACIÓNINTSOLAZIOA, AHOGAMIENTO Y CAÍDA DE RAYOSITOTZEA ETA OINAZTARRIAK ERORTZEA]] ==
=== [[#Congelacion_sumindura|CongelaciónIzoztea, sumindura]] ===
=== [[#Insolacion._Eguzkiak_pasatu|InsolaciónIntsolazioa. Eguzkiak pasatu]] ===
*==== [[#Remedios_contra_la_insolacion|Remedios contra la insolaciónIntsolazioaren aurkako sendagaiak]]====
=== [[#Ahogamiento._Itoak|AhogamientoItotzea. Itoak]] ===
=== [[#Caida_de_rayos._Oinaztarriak_jo|Caída de rayosOinaztarriak erortzea. Oinaztarriak jo]] ===
*==== [[#Proteccion_de_las_personas|Protección de las personasPertsonak babestea]]====
**Precauciones con los árbolesArdurak zuhaitzekin. El espino albar, elorri Elorri zuria**Precauciones con herramientas metálicasArdurak metalezko tresnekin **Precauciones con el ganadoArdurak aziendarekin **Prevenciones relacionadas con la casaEtxearekin lotutako ardurak **Otras prevencionesBeste ardura batzuk
*==== [[#Remedios_aplicados_a_los_heridos_por_el_rayo|Remedios aplicados a los heridos por el rayoOinaztarriak zauritutakoei aplikatutako sendagaiak]]====
=== [[#Muertes_repentinas_bertan_beherako_heriotza|Muertes repentinas, bertan beherako heriotzaBat-bateko heriotzak]] ===
&emsp;
= EL CICLO PRODUCTIVO UGALTZE-ZIKLOA =
== XX. [[LA_REPRODUCCION/eu|LA REPRODUCCIÓNUGALKETA]] ==
=== [[#La_menstruacion_hilekoa|La menstruaciónMenstruazioa, hilekoa]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones27|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Cautelas_durante_la_menstruacion|Cautelas durante la menstruaciónArdurak menstruazioaren garaian]]====
**Referidas a la propia mujerEmakumeari berari dagozkionak **Referidas a tocar alimentos y plantasJanariak eta landareak ukitzeari dagozkionak
*==== [[#Remedios_contra_los_dolores_de_la_menstruacion|Remedios contra los dolores de la menstruaciónMenstruazioaren oinazeen aurkako sendagaiak]]====
=== [[#Embarazo_y_parto_haurduntza_eta_erditzea|Embarazo y parto, haurduntza Haurdunaldia eta erditzea]] ===
=== [[#Dolencias_de_las_lactantes|Dolencias de las lactantesBular-emaileen gaixotasunak]] ===
*==== [[#Mal_de_pelo_bular-mina|Mal de pelo, bularBular-mina]]====
**Aplicación de calorBeroa aplikatzea **Zinginarria o edo ugatzarria, amuleto para proteger los pechosbularrak babesteko kutuna **MamonesBularrekoak
*==== [[#Grietas_en_los_pezones_ugatzarraina|Grietas en los pezonesPitzadurak titiburuetan, ugatzarraina]]====
=== [[#Abortos|AbortosAbortuak]] ===
*==== [[#Aborto_espontaneo_haurra_berez_galdua|Aborto espontáneoAbortu espontaneoa, haurra haur berez galdua]]====
*==== [[#Aborto_provocado_haurra_bota|Aborto provocadoEragindako abortua, haurra botahaur botea]]====
**Plantas abortivas y otros métodosLandare abortu-eragileak eta beste metodo batzuk
*==== [[#Evitacion_del_embarazo|Evitación del embarazoHaurdunaldia eragoztea]]====
=== [[#Esterilidad_y_fertilidad|Esterilidad y fertilidadAntzutasuna eta ernalkortasuna]] ===
*==== [[Creencias_y_consideracion_social#Creencias_y_consideracion_social1|Creencias y consideración socialSinesmenak eta kontsiderazio soziala]]====
=== [[#La_menopausia_erretiroa|La menopausiaMenopausia, erretiroa]] ===
&emsp;
= LA PRIMERA EDAD LEHEN ADINA =
== XXI. [[ENFERMEDADES_INFANTILES/eu|ENFERMEDADES INFANTILESHAURREN GAIXOTASUNAK]] ==
=== [[#Enfermedades_infecciosas|Enfermedades infecciosasGaixotasun kutsakorrak]] ===
*==== [[#Sarampion_elgorria_txarranpina|SarampiónElgorria, elgorriatxarranpina, txarranpinagorrina]]====
**Enfermedad y denominacionesGaixotasuna eta izenak **RemediosSendagaiak
*==== [[#Tos_ferina_kukurruku-eztula_kokaluxea|Tos ferinaKukutxeztula, kukurruku-eztula, kokaluxea]]====
**Enfermedad y denominacionesGaixotasuna eta izenak **RemediosSendagaiak
***Aire sanoosasuntsua ***Baba de caracolBarraskiloaren lirdinga ***Savia de chumberaIndipikondoaren izerdia ***QuerosenoKerosenoa ***Aspirar humoKea arnastea ***Infusiones y lecheInfusioak eta esnea ***SudoraciónIzerdia ***Beber aguaUra edatea ***VacunaciónTxertoak hartzea
*==== [[#Paperas_lepamina_hazizurriak|PaperasPaperak, lepamina, hazizurriak]]====
**Enfermedad y denominacionesGaixotasuna eta izenak **RemediosSendagaiak
***Salvado y emplastosZahia eta enplastuak ***Lana de ovejaArtilea ***PañueloZapia
*==== [[#Varicela_astanafarreria|VaricelaBarizela, astanafarreria]]====
*==== [[#Rubeola_zurrunpia|RubeolaErrubeola, zurrunpia]]====
*==== [[#Difteria_garrotilloa|Difteria, garrotilloa]]====
*==== [[#Escarlatina|EscarlatinaEskarlatina]]====
*==== [[#Otras_enfermedades|Otras enfermedadesBeste gaixotasun batzuk]]====
=== [[#Enfermedades_cutaneas|Enfermedades cutáneasLarruazaleko gaixotasunak]] ===
*==== [[#La_caspa_errosena|La caspaZolda, errosena]]====
**Denominaciones e identificaciónIzenak eta identifikazioa **RemediosSendagaiak
*==== [[#Costra_xingola|CostraZarakarra, xingola]]====
*==== [[#Usagre_saindumina|UsagreUsagrea, saindumina]]====
*==== [[#Ictericia|IctericiaIkterizia]]====
*==== [[#Granos|GranosGaratxoak]]====
*==== [[#Escoceduras_azal_errea|EscocedurasErredurak, azal errea]]====
=== [[#Enfermedades_digestivas|Enfermedades digestivasDigestioko gaixotasunak]] ===
*==== [[#Dolores_de_tripas|Dolores de tripasTripetako mina]]====
*==== [[#Estreñimiento|EstreñimientoIdorreria]]====
=== [[#Enfermedades_respiratorias|Enfermedades respiratoriasArnasbideetako gaixotasunak]] ===
&emsp;
== XXII. [[DENTICIONES._ENURESIS._PROBLEMAS_DEL_HABLA_Y_DE_LOS_NERVIOS/eu|DENTICIONESHORTZALDIAK. ENURESISENURESIA. PROBLEMAS DEL HABLA Y DE LOS NERVIOSHIZKETA-ARAZOAK ETA NERBIOETAKO ARAZOAK]] ==
=== [[#Denticiones|DenticionesHortzaldiak]] ===
*==== [[#Primera_denticion_lehenengo_txantxurrak|Primera denticiónLehen hortzaldia, lehenengo txantxurrak]]====
*==== [[#Cambio_de_denticion._Kokoak_jan|Cambio de denticiónHortzaldi-aldaketa. Kokoak janjatea]]====
=== [[#Enuresis|EnuresisEnuresia]] ===
*==== [[#Precauciones_para_evitar_la_enuresis|Precauciones para evitar la enuresisArdurak enuresia eragozteko]]====
*==== [[#Creencias_asociadas_y_remedios_creenciales|Creencias asociadas y remedios creencialesLotutako sinesmenak eta sinesmenean oinarritutako sendagaiak]]====
=== [[#Problemas_del_habla._Gorrak_mutuak|Problemas del hablaHizketa-arazoak. Gorrak, mutuak]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones28|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[Causas#Causas17|CausasKausak]]====
*==== [[Remedios#Remedios11|RemediosSendagaiak]]====
=== [[#Espasmos_nerviosos_tirtikinak|Espasmos nerviososNerbio-espasmoak, tirtikinak]] ===
*==== [[Denominaciones#Denominaciones29|DenominacionesIzenak]]====
*==== [[#Causas_de_las_convulsiones|Causas de las convulsionesKonbultsioen kausak]]====
*==== [[#Remedios_contra_las_convulsiones|Remedios contra las convulsionesKonbultsioen aurkako sendagaiak]]====
&emsp;
= MEDICINA CREENCIAL SINESMENEAN OINARRITUTAKO MEDIKUNTZA == XXIII. [[CREENCIAS_SOBRE_LA_CAUSA_DE_ALGUNAS_ENFERMEDADES|CREENCIAS SOBRE LA CAUSA DE ALGUNAS ENFERMEDADES]] == === [[La_maldicion_biraoa_como_causa_de_enfermedad|La maldición, biraoa, como causa de enfermedad]] === *[[Denominaciones|Denominaciones]]
*== XXIII. [[Sortilegios_y_maldiciones._Creencia_en_su_eficaciaCREENCIAS_SOBRE_LA_CAUSA_DE_ALGUNAS_ENFERMEDADES/eu|Sortilegios y maldiciones. Creencia en su eficaciaGAIXOTASUN BATZUEN KAUSARI BURUZKO SINESMENAK]]==
*=== [[Efecto_de_la_maldicion_madarikazioa#La_maldicion_biraoa_como_causa_de_enfermedad|Efecto de la maldiciónMadarikazioa, madarikazioabiraoa, gaixotasunaren kausa gisa]]===
*==== [[Maldicion_del_gitano_o_del_mendigo#Denominaciones30|Maldición del gitano o del mendigoIzenak]]====
*==== [[Maldiciones_y_malquereres_comunes#Sortilegios_y_maldiciones._Creencia_en_su_eficacia|Maldiciones y malquereres comunesSorginkeriak eta madarikazioak. Horien efikaziari buruzko sinesmena]]====
*==== [[Formulas_imprecatorias#Efecto_de_la_maldicion_madarikazioa|Fórmulas imprecatoriasMadarikazioaren eragina]]====
*==== [[El_gesto_de_la_higa._Puies#Maldicion_del_gitano_o_del_mendigo|El gesto de “la higa”. PuiesIjitoaren edo eskalearen madarikazioa]]====
==== [[El_mal_de_ojo_begizkoa_y_sus_efectos_en__la_salud#Maldiciones_y_malquereres_comunes|El mal de ojo, Ohiko madarikazioak eta begizkoa, y sus efectos en la saludegiteak]] ====
*==== [[Denominaciones#Formulas_imprecatorias|DenominacionesMadarikazio-formulak]]====
*==== [[Agentes#El_gesto_de_la_higa._Begizkoa_egin_Puies|AgentesErdiko hatza ateratzea. Begizkoa eginPuies]]====
*=== [[Pacientes_begizkodunak#El_mal_de_ojo_begizkoa_y_sus_efectos_en__la_salud|Pacientes, begizkodunakBegizkoa eta osasunean dituen eraginak]]===
*==== [[Sintomas#Denominaciones31|SíntomasIzenak]]====
*==== [[Pervivencia_de_la_creencia#Agentes._Begizkoa_egin|Pervivencia de la creenciaEragileak. Begizkoa egitea]]====
*==== [[Remedios_protectores#Pacientes_begizkodunak|Remedios protectoresPazienteak, begizkodunak]]====
**Kutuna. Evangelios**Antiguos kutunes**Paxea**Medallas religiosas==== [[#Sintomas|Sintomak]] ====
*==== [[Curacion_del_aojamiento#Pervivencia_de_la_creencia|Curación del aojamientoSinesmenaren iraupena]]====
*==== [[El_agua_bendita_de_tres_iglesias#Remedios_protectores|El agua bendita de tres iglesiasSendagai babesleak]]====
*[[Agua_familiar_y_agua_con_añil|Agua familiar y agua con añil]]*Kutuna. Ebanjelioak **Antzinako kutunak **Paxea **Domina erlijiosoak
*==== [[Camisa_del_padre_aitaren_soineko_alkondara#Curacion_del_aojamiento|Camisa del padre, aitaren soineko alkondaraBegizkoa sendatzea]]====
*[[Ropa_del_reves|Ropa del revés]]*Hiru elizatako ur bedeinkatua**Familiako ura eta ur anilduna**Aitaren soineko alkandora**Arropa alderantzikatua*[[Diagnostico_a_traves_del_plomo_derretido|Diagnóstico a través del plomo derretido]]*Berun urtuaren bidezko diagnostikoa
&emsp;
== XXIV. [[SALUD_Y_RELIGION_POPULAR/eu|SALUD Y RELIGIÓN POPULAROSASUNA ETA HERRI ERLIJIOA]] ==
*==== [[#SALUD_Y_RELIGION_POPULAR#Votos_y_promesas|Votos y promesasBotoak eta promesak]]====
*==== [[Promesa_de_llevar_habito_religioso#SALUD_Y_RELIGION_POPULAR#Promesa_de_llevar_hábito_religioso|Promesa de llevar hábito religiosoAbitu erlijiosoa eramateko promesa]]====
*==== [[#SALUD_Y_RELIGION_POPULAR#Peregrinaciones_por_voto_a_santuarios|Peregrinaciones por voto a santuariosBoto bidezko erromesaldia santutegietara]]====
=== [[#Ermitas_y_santuarios_frecuentados_en_casos_de_enfermedad|Ermitas y santuarios frecuentados en casos de enfermedadGaixotasun kasuetan maiz bisitatutako baseliza eta santutegiak]] ===
*==== [[#Para_implorar_descendencia|Para implorar descendenciaOndorengoak izatea erregutzeko]]====
**Santa Casilda. Briviesca (Burgos)**San Fausto. Bujanda (A)**Virgen de Angosto y Santuario de Oro Angostoko Ama Birjina eta Oroko Santutegia (A)**Aralarko San Miguel de Aralar Migel (N)**NtraUxueko Andre Maria. Sra. de Ujué. Castillo de Javier Xabierko Gaztelua (N)**San Juan de GaztelugatxeGaztelugatxeko Doniene. Almikeko Andra Mari de Almike Maria (B)**Agirreko Andra Mari de AgirreMaria. Gorliz (B)**Basílica de Loyola Loiolako Basilika (G)**Sandaili (San ElíasElias). Oñati (G)**Otros lugares de peregrinaciónErromesaldietarako beste leku batzuk
*==== [[#Embarazo_y_parto|Embarazo y partoHaurdunaldia eta erditzea]]====
=== [[#Enfermedades_de_la_primera_edad|Enfermedades de la primera edadLehen adineko gaixotasunak]] ===
*==== [[#Presentacion_de_los_niños_en_santuarios|Presentación de los niños en santuariosHaurren aurkezpena santutegietan]]====
**Ntra. Sra. del OlmoOlmoko Andre Maria. Quintanilla de Valdegovía y Ntra. Sra. de Angosto Gaubea eta Angostoko Andre Maria (A)**Urkiolako San Antonio de Urkiola (B)**Ntra. Sra. de la AntiguaAntioko Andre Maria. Orduña Urduña (B)**Ntra. Sra. de GardotzaGardotzako Andra Maria. Berriatua (B)**Aralarko San Miguel de Aralar Migel (N), Ntra. Sra. de Dorleta y Ntra. Sra. de Arrate Dorletako Andre Maria eta Arrateko Andre Maria (G)**Lezoko Santo Cristo de Lezo Kristo (G)**Altar del Corpus ChristiChristiaren aldarea. Agurain (A)
*==== [[#Irregularidades_en_la_lactancia|Irregularidades en la lactanciaIrregulartasunak edoskitzaroan]]====
*==== [[#Raquitismo|RaquitismoErrakitismoa]]====
**Ntra. Sra. de ArrateArrateko Andre Maria. Eibar (G)**Santa María Magdalena de LamindanoLamindaoko Magdalenako Andra Maria. Dima (B)**Santa Magdalena. Atharratze (Z)**Otros lugares de peregrinaciónErromesaldietarako beste leku batzuk
*==== [[#Retraso_en_aprender_a_andar|Retraso en aprender a andarIbiltzen ikasteko atzerapena]]====
**San Kiliz. Otazu (A)**Villabonako San Miguel de Villabona. Migel Artaza. Foronda (A)**San Esteban. Oñati (G)**San BartoloméBartolome. Antzuola (G)**Santa Ana. Albiztur (G)**San Buenaventura. Unanua (N)**San Vicente Bizente (Bixintxo). Heleta (BN)
**San Esteban. Errezil (G)
*==== [[#Retraso_en_el_habla_y_la_tartamudez|Retraso en el habla y la tartamudezAtzerapena hizketan eta toteltasuna]]====
*==== [[#Niños_llorones|Niños lloronesUme negartiak]]====
*==== [[#Conjuros|ConjurosAraoak]]====
**Virgen de los ConjurosAraoen Ama Birjina. Arbeiza Arbeitza (N)**Urkiolako San Antonio de Urkiola (B)**Zariketeko San Pedro de Zarikete. Zalla (B)**San FelicísimoFelicisimo. Deusto Deustua (B)**Virgen de la Vega de Haro Haroko Vegako Andre Maria (La Rioja)**Monasterio de Barriako San Bernardo de Barria Bernardoren monasterioa (A)
**Santa Isabel. Idiazabal (G)
*==== [[#Trastornos_del_sueño|Trastornos del sueñoLoaren nahasketak]]==== **Gaztelugatxeko Doniene. Bermeo (B) **Olaberriko Donibane (G) **San Bartolomeren baselizak **San Bartolomeren Oratorioa. Zangoza (N) **Santimamiñe, Zamudio eta Kortezubi (B) **Ubako Ama Birjina, Altza, eta Santa Marina, Asteasu (G) **San Migel Bekoa, Errezil. San Esteban, Bergara. San Isidro, Oñati. San Pelaio, Zarautz (G) eta Lekunberri (N)
**San Juan de Gaztelugatxe. Bermeo (B)**San Juan de Olaberria (G)**Ermitas de San Bartolomé**Oratorio de San Bartolomé. Sangüesa (N)**San Mamés. Zamudio y Kortezubi (B)**Virgen de Uba, Altza y Santa Marina, Asteasu (G)**San Miguel Bekoa, Errezil. San Esteban, Bergara. San Isidro, Oñati. San Pelayo, Zarautz (G) y Lekunberri (N)==== [[#Enuresis1|Enuresia]] ====
*=== [[Enuresis#Enfermedades_de_adultos|EnuresisNagusien gaixotasunak]]===
==== [[Enfermedades_de_adultos#Dolores_de_cabeza|Enfermedades de adultosBuruko minak]] ====
*&emsp;&emsp;[[#Dolores_de_cabeza#INTRODUCCIÓN_DE_LA_CABEZA_EN_OQUEDADES|Dolores de cabezaBurua gune hutsetan sartzea]]
[[Introduccion_de_la_cabeza_en_oquedades|&emsp<div style="margin-top:-0.2cm;&emsp;Introducción de la cabeza en oquedades]]"></div>**San Migel in Excelsis. Aralar (N) **San Esteban. Usurbil (G) **Zegamako San Pedro eta Zikuñagako Andre Maria Hernani (G) **Bien Aparecidako Ama Birjinaren Santutegia. Ampuero (Kantabria) **Ostegun Santuko Monumentuaren Sagrarioa
**San Miguel de Excelsis. Aralar (N)**San Esteban. Usurbil (G)**San Pedro de Zegama y Ntra. Sra. de Zikuñaga. Hernani (G)**Santuario de la Bien Aparecida. Ampuero (Cantabria)**Sagrario del Monumento del Jueves Santo&emsp;&emsp;[[#Dolores_de_cabeza#INTRODUCCIÓN_DE_LA_CABEZA_DENTRO_DE_LA_CAMPANA|Burua kanpaiaren barruan sartzea]]
[[Introduccion_de_la_cabeza_dentro_de_la_campana|&emsp<div style="margin-top:-0.2cm;&emsp;Introducción de la cabeza dentro de la campana]]"></div>**Oro Santutegia. Murgia (A) **Antioko Andra Maria. Ondarroa (B) **Gaztelugatxeko Doniene. Bermeo (B) **Okongo Andre Maria (A) **San Martin. Artea (B)
**Santuario de Oro. Murgia (A)**Ntra. Sra. de la Antigua. Ondarroa (B)**San Juan de Gaztelugatxe. Bermeo (B)**Ntra. Sra. de Okon (A)**San Martín. Castillo-Elejabeitia (B)&emsp;&emsp;[[#Dolores_de_cabeza#PRENDAS,_AGUA_Y_RODEO_A_LA_ERMITA|Janzkiak, ura eta itzulingurua baselizari]]
[[Prendas_agua_y_rodeo_a_la_ermita|&emsp<div style="margin-top:-0.2cm;&emsp;Prendas, agua y rodeo a la ermita]]"></div>**Santa Felizia. Labiao (N) **San Gillermo. Obanos (N) **Gaunako San Bitor (A) **San Bitor. Obekuri (A) **Santa Ageda. Alonsotegi (B) **Santa Ageda. Natxitua (B)
**Santa Felicia. Labiano (N)**San Guillermo. Obanos (N)**San Víctor de Gauna (A)**San Víctor. Obecuri (A)**Santa Águeda. Alonsotegi (B)**Santa Águeda. Natxitua (B)&emsp;&emsp;[[#Dolores_de_cabeza#OTRAS_PRÁCTICAS|Beste praktika batzuk]]
[[Otras_practicas|&emsp<div style="margin-top:-0.2cm;&emsp;Otras prácticas]]"></div>**Hirutasun Santua. Andagoia (A) **San Prudentzio. Getaria (G) **San Formerio. Erriberagoitia (A) **San Pantaleon. Zalla (B) **Santa Leokadia. Urnieta (G) **Santa Elena. Irun (G) **Dorletako Andre Maria. Gatzaga (G) **Erromesaldietarako beste leku batzuk
**Santísima Trinidad. Andagoia (A)**San Prudencio. Getaria (G)**San Formerio. Ribera Alta (A)**San Pantaleón. Zalla (B)**Santa Leocadia. Urnieta (G)**Santa Elena. Irun (G)**Ntra. Sra. de Dorleta. Gatzaga (G)**Otros lugares de peregrinación==== [[#Enfermedades_de_la_vista|Ikusmenaren gaixotasunak]] ====
*==== [[Enfermedades_de_la_vista#Dolores_de_oidos|Enfermedades de la vistaBelarrietako minak]]====
*==== [[Dolores_de_oidos#Dolores_de_muelas|Dolores de oídosHaginetako minak]]====
*==== [[Dolores_de_muelas#Dolores_de_garganta|Dolores de muelasEztarriko minak]]====
*==== [[Dolores_de_garganta#Reumatismo|Dolores de gargantaErreumatismoa]]====
*==== [[Reumatismo#Enfermedades_de_la_piel|ReumatismoLarruazaleko gaixotasunak]]====
*[[Enfermedades_de_la_piel|Enfermedades de la piel]]*Ur sendagarrien iturriak eta putzuak
**Fuentes y pozos de aguas curativas*Zolda edo herpesa. Arrosa ***Erlakiztenak ***Garatxoak
***Caspa o herpes. Arrosa***Diviesos***Verrugas==== [[#Dolores_de_estomago|Urdaileko minak]] ====
*==== [[Dolores_de_estomago#Calenturientos|Dolores de estómagoSukardunak]]====
*==== [[Calenturientos#Hidropesia|CalenturientosHidropesia]]====
*==== [[Hidropesia#Rabia|HidropesíaAmorrua]]====
*[[Rabia|Rabia]]*Barriako San Bernardo (A) **Santa Kiteria **San Roke **Beste santu babesle batzuk
**San Bernardo de Barria (A)**Santa Quiteria**San Roque**Otros santos protectores{{#bookTitle:Medicina popular en Vasconia Herri Medikuntza Euskal Herrian | Medicina_popular_en_vasconia/eu}} {{DISPLAYTITLE: Índice de contenidosEduki-taula}}
127 728
ediciones