Cambios

Introduccion Casa y familia en vasconia/eu

495 bytes eliminados, 14:09 3 mar 2020

Actualizando para coincidir con nueva versión de la página fuente

<languages></languages>

{{ #pageLangs: es | eu }}

Aurkezten dugun lan honetan, Etxe eta Familia tradizionalak ikertzen dira; hau da, familia baten bizileku den etxea, batez ere nekazaritzaren eta abeltzaintzaren esparruan jarduten due­na. Liburukia ''Atlas Etnográfico de Vasconia'' bilduma osatzen dutenetako bat da; bilduma horrek kultura tradizionala sortzen duten gertakizunak sistematikoki erregistratzea du helburu. Proiek­tu honetan, beste zenbait liburuki argitaratu dira aurretik: ''La alimentación doméstica'' (1990, bired. 1999), ''Juegos infantiles'' (1993), ''Ritos funerarios'' (1995), ''Ritos del nacimiento al matrimonio'' (1998), ''Ganadería y pastoreo'' (2000) eta ''Medicina popular'' (2004).

Etniker taldeek ikerketa etnografikoetan erabilitako estrategiak honako eskema honi jarraitzen dio:

:1. Lana udalerrian jaio edo bertan bizi den ikertzaile batek egiten du. Horrek ikerketa errazten du, izan ere, jasotako esperientzia asko ikertzaileak berak bizi izan ditu, eta badaki zein - tzuk zeintzuk diren galderak eta horiek nola egin.

:2. Ikertzaile guztiak metodologia eta galdera-sorta bere­ra atxikitzen dira.

Ikerketak ''Guía para una encuesta etnográfica'' gidaliburuan deskribatutako inkesta-ereduari jarrai­tu dio. Liburuki hau egiteko honako galdera hauen erantzunetan jasotako datuak erabili dira: Etxeko Taldearen lehen atalean, etxeari buruzkoak (11tik 36ra), familiari buruzkoak (105etik 121era) eta senar-emazteen arteko harremanei buruzkoak (122tik 133ra); eta Etxeko Taldearen Erabileren bigarren taldean, etxeko altzariei buruzkoak (1etik 14ra).

Galdera-sortak jarraitu beharreko pausoak adierazten ditu, baina inkestatzaileak galderen enuntziatutik haratago joan behar du. Herriko bizimodua behatu behar du, berriemaileekin harremanetan egon behar du, eta jasotako datuak aztertu eta egiaztatu behar ditu. Datu horiek eta bere esperientzia erabilita, memoria etnografikoa idatzi behar du. Lana idatziko dutenek ahalik eta ondoen erabili dezaten, komenigarria da inkestako galderen ordenari jarraitzea. Barandiaranek behin eta berriro errepikatu zuen gertakizunak ezin direla aldez aurretik ezarri­tako galdera-sorten menpe egon; izan ere, giza errealitateak gure interpelazioek baino dimen - tsio dimentsio handiagoa dauka.

Ordain gisa, era horretan lortutako informazioak lana osatzen duten testuak idaztea zailtzen du, baina, bestalde, edukia aberastu egiten du, ikuspegia zabaltzen duten ekarpen pertsonalen bitartez.

:<cite>Frantziako Euskal Herriko kostaldeko turismoaren eskariari erantzuteko, H. Gordadge bezalako arkitektoek eredu neoeuskalduna (bi isurkiko txalet zuritua, gorriz edo berdez pintatutako zurgin tza, bilbadura faltsuak, teilapeko leihoak, etab.) asmatu zuten, baserri tipikoaren eredu folkloriko bate­ratu gisa. Milaka baserri eta hotel neoeuskaldun eraiki zituzten, eta prestigioaren eredu bihurtu zituzten. Euskal esparruko eraikuntza berrien eta berriztapenen eredu izan ziren<ref>Iñaki ARZOZ eta Andoni ALONSO. “Regreso a la casa del bosque (basetxea)” in Sukil. 4. zk. Iruñea: Ortzadar euskal folklore tal­dea, 2004, 379. or.</ref></cite>.

Esan dugun bezala, liburuki honek unean-unean baino ez ditu jorratzen mota horretako alda­ketak; izan ere, lanaren helburuetatik kanpo geratzen den ikerketa eskatzen dute. Gauza bera esan genezake honako gaien inguruan: familia, familiaren egitura, familia arteko harremanak, senar-emazteen arteko harremanak eta ondarearen besterentzearen aldaketak. Atalez atal, ekoiz­pen-bide tradizionalei lotutako familia zabalari dagozkion aldaketa horietako batzuk zerrenda - tzen zerrendatzen dira; hori lantzen dugu hemen xehetasunez. Hala eta guztiz ere, XIX. atalaren amaieran, familiak eta ohiturek izandako eraldaketaren inguruko atal bat ere badago.

Lanak bi gai handi jorratzen ditu: etxea eta familia. 21 atalez osatuta dago: 16 etxeari buruz­koak dira, eta 5, familiari buruzkoak; horrez gain, sarrerako atala ere badauka. Lehen zatian, ondoko gai hauek aztertzen dira: etxea eta lurraldea, etxearen egitura, etxea eta etxeko altzariak, etxeko eraikuntza osagarriak eta etxearen inguruko sineskeria eta errituak. Familiari buruzko atalek gai hauetan jartzen dute arreta: familia arteko harremanak, familia-ondarea eta eskual­datzea, familiaren bizitza eta ohorea.

Euskal Herri kontinentalerako, landa-inkestez gain, Barandiaranek berrogeiko eta berrogeita hamarreko hamarkadetan egindakoak ere erabili ditugu. Inkestak Saran (Lapurdi), Donoztirin, Heletan, Uharte-Hirin (Nafarroa Beherea) eta Liginagan (Zuberoa) egin zituen. Ikerketa horiek ''Ikuska'' eta ''Anuario de Eusko Folklore'' aldizkarietan argitaratu ziren. 2000. urtean, Barandiaran Fun­dazioak ''Bosquejo etnográfico de Sara'' monografía argitaratu zuen, eta laister argitaratuko dituzte Uharte-Hiri eta Liginaga herrietakoak.

Etniker proiektuak hainbat kanpaina eman zituen giza establezimenduak ikertzen aurreko men­deko hogeiko hamarkadan. Orduan ere eraldaketak nabaritzen ziren, adibidez, zurezko egiturak (batez ere itxiturak) apurka-apurka harrizko edo adreiluzko egiturekin ordezkatzea, edo beste toki batzuetako materialak erabiltzea, herria eraikitzen zen inguruko material tradizionalak ordezka - tzekoordezkatzeko. Inkesta horiek eta ordutik eta laurogeiko hamarkadara arte noizean behin egin izan diren inkestek lan-metodologia berari jarraitu diote. Babes eta osagarri gisa erabilgarriak izan dira, eta azken ikerketa-kanpainetan jasotako datuekin alderatzeko balio izan digute. Gainera, horiei esker, landa-etxeek XX. mende osoan izandako bilakaera erregistratu ahal izan dugu.

Etxearen edo, hobeto esanda, baserriaren inguruko bibliografia asko dago, baina ikerketa misti­fikatzaile eta erromantikoak dira. Baserrirako hurbilketa mota hauek, lan etnografikoetan antze­mateaz gain, beste zenbait jardueratan ere antzeman izan dira, hala nola, pinturan edo musikan.

Baserria eta euskal esentzia lotzen dituen ideiak paralelismoak ditu beste hainbat lekutan, eta gure helburutik besteko ikerketa eskatzen zuen, izan ere, gai kulturalak hartzeaz gain, garai erromanti­koaren ondorengoko gai teorikoak eta kontzeptualak ere hartzen zituen. Ideia horiek herrien ain - tzatespena aintzatespena nahi zuten mugimendu nazionalisten muinean ere bazeuden. Zama ideologiko handia du, beraz, eta, sarritan, baserriaren eta bertako biztanleen estereotipotik aldentzen den guztia kan­poan uzten du; gainerako eraikinen erreferentzia bibliografikoak nahiko eskasak dira.

Pedro Guimónek honako baieztapenarekin hasi zuen Alfredo Baeschlinen ''La arquitectura del caserío vasco'' lan bikainaren hitzaurrea, 1929. urteko argitalpenean:

Testuan herri bat aipatzen den bakoitzean, lurraldearen laburdura gehitzen zaio: (A) Araba, (B) Bizkaia, (G) Gipuzkoa, (N) Nafarroa, (BN) Nafarroa Beherea, (L) Lapurdi eta (Z) Zuberoa. Kasuren batean, (Ip) Iparralde erabili dugu, Euskal Herri kontinentalari erreferentzia egiteko. Herriak kokatzeko, sarrerako atal honetan, inkestatutako herriak geografikoki kokatzen dituen mapa dago.

 

Datuak egiaztatu diren herrietan jaso dira, baina, jakina, erreferentziak izaera adierazlea dau­ka, ezartze-esparrua askoz zabalagoa baita.

Los datos se han consignado en las localidades en que se han verificadoArgitalpenean, perojasotako informazio eta ohituren iraunaldia eta erabilerarik eza adierazten da. Batzuetan, evidentemente, su existencia no se limita a ellas sino que la referencia tiene un carácter indicativo pues el área de su implantación es más extensa. A lo largo de la publicación se indica la vigencia o el desuso de las informaciones y costumbres recogidas. En ocasiones se hace una aproximación cronológica si bienhurbilketa kronologikoa egiten da, como es sabidobaina, tanto el inicio como la desaparición de los hechos y procesos culturales suele carecer de fecha exacta. Esta obra es de carácter etnográfico y no históricojakina denez, y tanto los datos relativos a la casa rural tradicional como a la familia que la habita están referidos fundamentalmente a todo el pasado siglo XX y la primera década del actual siglo XXI. En ella se han recogido los hechos pasados sin descuidar las transformaciones más importantes ya operadas o que se observan que se están produciendo y que se desconoce la durabilidad que vayan a tenergertakari eta prozesu kultu­ralen hasierak edo desagerpenak ez daukate data zehatzik.

=== Agradecimientos ===Lan honek izaera etnografikoa dauka, ez historikoa, eta landa-etxe tradizionalari eta bertan bizi zen familiari buruzko datuak XX. mendekoak eta XXI. mendeko lehen hamarkadakoak dira. Iraganeko gertakizunak jaso dira lanean, kontuan hartuta jazotako eraldaketa garrantzitsuenak eta oraindik jazotzen ari direnak, nahiz eta iraupen zehatza zein izango den ez jakin.

Esta obra ha contado con la ayuda y el patrocinio del {{#map:point:Gobierno Vasco}}, del {{#map:point:Gobierno de Navarra}} y de la {{#map:point:Diputación Foral de Bizkaia}}.=== Esker onak ===

En nombre de los Grupos Etniker Euskalerria queremos expresar aquí nuestro agradecimiento a la Consejera de Cultura del Gobierno Vasco D.a Blanca Urgell y al Director de Patrimonio del mismo DepartamentoLan honek Eusko Jaurlaritzaren, D. José Luis Iparragirre. Hacemos extensible el agradecimiento al Consejero del Departamento de Cultura y Turismo-Institución Príncipe de Viana del Gobierno de Navarra, D. Juan Ramón Corpas MauleónNafarroako Gobernuaren eta Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntza eta babesa izan du.

Queremos agradecer de manera especial a la Diputada de Cultura de la Diputación Foral de Bizkaia DEtniker Euskalerria taldeen izenean, eskerrak eman nahi dizkiegu Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburuari, Blanca Urgell andreari, eta sail bereko Ondarearen zuzendariari, José Luis Iparragi­rre jaunari.a Josune Ariztondo por su decidido apoyo a este proyecto y al Director de Cultura D. Jon Iñaki Zarraga. Asimismo expresamos nuestra gratitud a la Fundación BBK por su aportación económica a Labayru Ikastegia para la publicación de este volumenHoriez gain, eskerrak eman nahi dizkiogu Nafarroako Gobernuko Vianako Printzea Erakundeko Kultura eta Turismo Saileko sailburuari, Juan Ramón Corpas Mauleón jaunari.

Han pasado muchos años desde que DEsker on berezia eman nahi diogu Bizkaiko Foru Aldundiko Kultura diputatuari, Josune Ariz­tondo andreari, proiektu honi eman dion babes irmoagatik, baita Kultura zuzendari Jon Iñaki Zarraga jaunari ere. José Miguel de Barandiaran propusiera la realización de un Atlas Etnográfico de Vasconia. Sus discípulos y continuadores de su obra estamos persuadidos de la importancia cultural de este proyectoEra berean, gure esker ona agertzen diogu BBK Fundazioari, liburua argi­taratzeko Labayru Ikastegiari egindako diru-ekarpenagatik.

Con el patrocinio institucional con el que esperamos seguir contando y con nuestro empeño y dedicación, los Grupos Etniker Euskalerria estamos haciendo realidad aquel ambicioso proyecto que, como legado Urte asko igaro dira José Migel de su larga y fecunda vida de investigador, nos dejó nuestro maestro: la elaboración del Barandiaranek Euskal Herriko Atlas Etnográfico de Vasconia que «posibilitará un conocimiento en profundidad de la cultura tradicional de nuestro pueblo y de las transiciones que se están produciendo y será, a la vez, un seguro punto de vista para integrar la etnografía de los vascos en un estudio comparativo de las culturas»Etnografikoa egitea proposatu zuenetik. Haren ikasle eta jarraitzaileek argi ikusten dugu proiektu honen garrantzi kulturala.<p style="text-align: right;"><span style="font-size:smaller;">'''Ander Manterola'''<br/> Derio, primavera de 2011</span></p>

Orain arte erakundeen aldetik izan dugun babesa izaten jarraitzen badugu, eta proiektuari gure gogoa eta ardura gehituta, Etniker Euskalerria taldeak gure maisuaren asmo handiko proiektua, ikertzaile gisa izandako bizitza luze eta oparoaren ondarea, egia bihurtuko dugu: Eus­kal Herriko Atlas Etnografikoa; «horri esker, gure gizartearen kultura tradizionala eta bertan jazotzen ari diren iragaiteak sakon ezagutu ahal izango ditugu, eta, aldi berean, euskal herrita­rren etnografia kulturen ikerketa konparatiboan sartzeko ikuspuntua izango da».<p style="text-align: right;"><span style="font-size:smaller;">'''Ander Manterola'''<br/> 2011ko udaberria</span></p>{{DISPLAYTITLE: IntroducciónSarrera}}{{#bookTitle:Casa y familia en Vasconia Etxea eta Familia Euskal Herrian | Casa_y_familia_en_vasconia/eu}}[[File:2.0.1_Casa_y_familia_en_vasconia_mapa.jpg|900px|center]]&nbsp;

• ← Edición anterior

FuzzyBot

9794

ediciones