<div style="margin-left:0cm;"></div>
<div class="mw-translate-fuzzy">
<div style="margin-left:0cm;"></div>
</div>
<div class="mw-translate-fuzzy">
<div style="margin-left:0cm;"></div>
</div>
Fue costumbre generalizada que los hombres fueran descubiertos<div class="mw-translate-fuzzy"><div style="margin-left:0cm;"></div></div> <div class="mw-translate-fuzzy"><div style="margin-left:0cm;"></div></div> <div class="mw-translate-fuzzy"><div style="margin-left:0cm;"></div></div> <div class="mw-translate-fuzzy"><div style="margin-left:0cm;"></div></div> <div class="mw-translate-fuzzy"><div style="margin-left:0cm;"></div></div> <div style="margin-left:0cm;"></div> <div style="margin-left:0cm;"></div> Iraganean, tradizioak eta ohiturak arau zorrotzak ezartzen zituzten hileta-segizioan parte hartu behar zutenen janzkerari buruz, batez ere progua osatzen zutenei zegokienez. Lehen eskakizuna lutoa zen, hau da, beltzez edo ilunez janztea doluaren adierazpen gisa. Antzina, progu maskulinoko gizonek botoi beltzekiko alkandora zuria eta traje beltza janzten zuten, askotan ezkontzakoa, edo zeukaten arroparik onena. Gainetik, soingaineko handi bat janzten zuten, con la boina en la manoia beti beltza. Ohitura hori, aspaldidanikoa, indarrean egon zen mendeko lehen hamarkadetara arte, eta herri batzuetan 1936ko Gerra Zibilera arte. Ipar Euskal Herrian galdu egin zen tradizioa leku ia guztietan Lehen Mundu Gerraren ondoren eta berrogeiko hamarkadako urteetan desagertu egin zen. Antzina, jaso denaren arabera, soingainekoen erabilera zabalduta egon zen hiletetara bertaratuen artean, baina denborak aurrera egin ahala progurako edo proguko kide kualifikatu batzuentzat erreserbatutako janzki bihurtu zen. Etxe batean heriotza bat gertatzen zenean, ohikoa zen, etxekoek janzki hori ez baldin bazeukaten, maileguan eskatzea beste etxe batekoei. Leku batzuetan egiaztatu da soingainekoa edukitzea ahalmen ekonomikoa adierazten zuen zeinua zela. Emakumeek ere, beste garai batean, zeukaten kolore beltzeko arroparik onena janzten zuten eta mantoi beltz handiekin estalita joaten ziren. Zabalduta egon zen emakumeen janzkera aldameneko etxeetan osatzeko ohitura. Izaten ziren abagunerako arropa egokirik ez zutenak, eta hori lortzeko aukerarik ere ez, eta horiek etxean zituzten arropak tindatu behar izaten zituzten. Traje beltza galtzerdi, zapata eta eskularru beltzekin osatzen zen. Proguko emakumeak guztiz estalita joaten ziren, durante el desfile de la comitiva fúnebreaurpegi gainean beloak eta mantelinak ere ezarrita. Parece que el origen Ipar Euskal Herriko informatzaileek modu grafikoan adierazi dute: “''Il ne faut pas voir de esta tradición es una superstición por miedo a los peligros que amenazaban en la conducción couleur de cadávereschair''” (ez zen bistan geratu behar larruaren zati bakar bat ere). Hogeiko, hogeita hamarreko edo berrogeiko hamarkadako urteetan, herrien arabera, trantsizio bat gertatu zen ehorzketa eta hiletetarako janzteko moduan. Gizonek alde batera utzi zituzten soingaineko handiak eta erabiltzen zuten janzkera hau zen: alkandora zuria, traje beltz iluna, gorbata beltza eta zapata beltzak. Oso zabalduta egon zen besoko beltza eramatea jakaren ezkerreko mahukan eta, neguan, berokiaren edo gabardinaren gainetik. Oihal beltzeko triangelu txikiak ere eramaten ziren jakaren papar hegaletako batean josiak, eta botoi eta intsignia beltzak botoi-zuloan. Baskonia kontinentalean janzki bereziak erabili ziren, hala nola ''taulerra'' deritzon soingaineko txikia eta zamarra, ''xamarra''. Ohitura zabaldua izan zen gizonak burua estali gabe eramatea, txapela eskuan zutela, hileta-segizioaren desfilean zehar. Antza denez, tradizio horren oinarria gorpuen garraioaren inguruko arriskuek eragindako beldurrei buruzko sineskeria bat da<ref>Resurrección Mª M.ª de AZKUE. ''Euskalerriaren Yakintza''. Tomo I. Madridliburukia. Madril, 1935, p223. or.. Alemaniako leku batzuetan ere ohitura hori zegoela ohartarazi zuen. Jatorria sineskeria bat delako baieztapena Paul Sartorik egin zuen.</ref>. Progu femeninoko emakumeak, arestian aipatutako hamarkadetako urteetatik aurrera, beltzez janzten jarraitu zuten. Janzkera soineko, jaka, gona, eskularru, media eta zapata beltzek osatzen zuten. Mota askotako mantelinen erabilera zabaldu zen, hasieran luzeagoak eta lodiak, eta ondoren gero eta txikiagoak. 223Herri batzuetan, alarguna eta hilaren etxeko beste emakume batzuk ez ziren hileta-segiziora joaten. Euskal Herri kontinentalean bi dira dolua osatzen duten janzki femeninoak, ''mantaleta'' eta ''kaputxina''. Lurralde horretan, auzoko emakumeek zuten hiletetarako jantziteria, batez ere jantziteria femeninoa, prestatzeko ardura<ref>Michel DUVERT. Observó que “Données ethnographiques sur le vécu traditionnel de la misma costumbre existía mort en algunos lugares de AlemaniaPays basque-nord” in ''Munibe'', XLII (1990) 481. La afirmación de que el origen es una superstición fue hecha por Paul Sartorior.</ref>.
Las mujeres del duelo femeninoHaurren ehorzketetan, a partir de las décadas citadas, siguieron vistiendo de negro. La indumentaria consistía en vestidos, chaquetas, faldas, guantes, medias y zapatos negros. Se generalizó el uso de distintas clases de mantillas, al principio más largas y gruesas que poco a poco fueron reduciéndose de tamaño. En algunas localidades, la viuda y algunas otras mujeres de la casa mortuoria no asistían al cortejo fúnebre. En el País Vasco continental son dos las prendas femeninas de las mujeres que integran el duelo, la ''mantaleta aingeruak''y la ''kaputxina. ''En este territorio eran las vecinas las encargadas de preparar la indumentaria funeraria, sobre todo la femenina<ref>Michel DUVERT. “Données Ethnographiques sur le vécu traditionel de la Mort en Pays Basque-nord” in ''Munibe''ez zen lutorik janzten, izaki aratzak zirela uste baitzen, XLII (1990) p. 481.</ref>zuzenean zerura zihoazen arima errugabeak.
[[File:FIGURASegizioan leku garrantzitsuagoa izatea edo ez familiako ahaidetasunaren edo auzokidetasunaren araberakoa zen, eta gauza bera gertatzen zen lutoaren indarrarekin ere. Lutoaren indarra handiagoa zen etxeko kideen artean, ''etxekoak'', beste ahaide batzuen, auzokideen eta lagunen artean baino.png|RTENOTITLE_FIGURA]]
En los entierros de los niñosEhorzketetara proguko edo hileta-taldeko kide izan gabe joaten zirenak, hau da, betebeharrez joaten ez zirenak, ez zituzten hain zorrotz bete behar janzkeraren arauak. Hala ere, herri batzuetan, batez ere landa inguruneetan, auzokideak eta beste bertaratu batzuk beltzez janzten ziren askotan, hilarekin lotura zuzena zutenek jantzitakoen antzeko arropekin. Egoera horrek bereziki eragiten zien auzokidetasun harreman berezia zutenei edo lehen auzokidetzat jotzen zirenei, ''aingeruak, lehenauzoak''no se iba de luto por entender que se trataba de seres puros, almas inocentes que se encaminaban directamente al cielo.
Al igual que ocupar un lugar más o menos preferente en la comitiva venía dado por el parentesco familiar o la vecindadApaizak, lo mismo ocurría con la intensidad del lutobakarra edo batzuk hiletaren kategoriaren arabera, erritualeko apaingarriez hornituta agertzen ziren. Este era más acusado entre los miembros del grupo familiar domésticoSegizioko buru zen apaizak edo apaizek euritarako soingaineko beltzak eramaten zituzten, ''etxekoak, ''que en otros familiares, vecinos o amigosurre koloreko brodatuak zituztenak. Gainerako apaizek eta meza-mutilek errokete zuriak janzten zituzten.
Los asistentes a los entierros que no formaban parte del duelo o del grupo de ''honraHirurogeiko, ''que acudían por «obligación»hirurogeita hamarreko eta laurogeiko hamarkadetako urteen inguruan, estaban menos sujetos a las formalidades de la indumentariaherrien arabera, jaso da trantsizio bat gertatu zela janzkeran. No obstanteHileta-segizioa bera, en algunas localidadesoro har, sobre todo del ámbito rural, los vecinos y otros asistentes vestían frecuentemente de negro con ropas semejantes a las personas vinculadas directamente con el difunto. Esta situación afectaba especialmente a quienes tenían un trato particular de vecindad o la consideración de primeros vecinosasko murriztu da ibilbideari dagokionez, ''lehenauzoaketa hilarengandik oso gertuko pertsonak izan ezik gainerako bertaratuek lehen ekintza solemnetzat jotzen zenera modu berezian jantzita joateri utzi diote. ''
Los sacerdotesGaur egun familiako progua osatzen dutenen dolu adierazpenak oso leunduta daude eta ahaiderik gertukoenei baino ez dagozkie. Izatekotan, proguko gizonak ilunez janzten dira, que podían ser uno o varios según la categoría del funeralgorbata beltzez, acudían revestidos con los ornamentos del ritualeta emakumeak lutoz edo luto arinez. El cura o curas que presidían el cortejo llevaban capas pluviales negras con bordados doradosHileta-elizkizunetako doluaren kanpoko adierazpenaren modurik zaharrenen aztarna diren agerpen horiek ere pertsona helduei eta adindunei baino ez dagozkie askotan, gazteak modu informalean janzten baitira, lutorik gabe. Los demás sacerdotes y los monaguillos vestían roquetes blancosHileta-segizioko gainerako bertaratuek ez dute janzteko modu berezi bat eta haien janzkerak ez dio inongo arauri jarraitzen.
En torno a las décadas sesenta, setenta y ochenta según las localidades, se ha recogido que se produjo una nueva transición en la forma de vestir. El propio cortejo fúnebre, en general, se ha visto muy reducido en su recorrido y salvo las personas muy allegadas al difunto, los demás asistentes han dejado de acudir especialmente vestidos a lo que antes se consideraba un acto solemne.
{{DISPLAYTITLE: XII. JANZKERA HILETA-SEGIZIOAN}} {{#bookTitle:Heriotz Ohikuneak Euskal Herrian|Ritos_funerarios_en_vasconia/eu}}