127 728
ediciones
Cambios
sin resumen de edición
Emakumeek ere, beste garai batean, zeukaten kolore beltzeko arroparik onena janzten zuten eta mantoi beltz handiekin estalita joaten ziren. Zabalduta egon zen emakumeen janzkera aldameneko etxeetan osatzeko ohitura.
Izaten ziren abagunerako arropa egokirik ez zutenak, eta hori lortzeko aukerarik ere ez, eta horiek etxean zituzten arropak tindatu behar izaten zituzten. Traje beltza galtzerdi, zapata eta eskularru beltzekin osatzen zen. Proguko emakumeak guztiz estalita joaten ziren, aurpegi gainean beloak eta mantelinak ere ezarrita. Ipar Euskal Herriko informatzaileek modu grafikoan adierazi dute: «“''Il ne faut pas voir de couleur de chair''» ” (ez zen bistan geratu behar larruaren zati bakar bat ere).
Hogeiko, hogeita hamarreko edo berrogeiko hamarkadako urteetan, herrien arabera, trantsizio bat gertatu zen ehorzketa eta hiletetarako janzteko moduan. Gizonek alde batera utzi zituzten soingaineko handiak eta erabiltzen zuten janzkera hau zen: alkandora zuria, traje beltz iluna, gorbata beltza eta zapata beltzak. Oso zabalduta egon zen besoko beltza eramatea jakaren ezkerreko mahukan eta, neguan, berokiaren edo gabardinaren gainetik. Oihal beltzeko triangelu txikiak ere eramaten ziren jakaren papar hegaletako batean josiak, eta botoi eta intsignia beltzak botoi-zuloan. Baskonia kontinentalean janzki bereziak erabili ziren, hala nola ''taulerra'' deritzon soingaineko txikia eta zamarra, ''xamarra''.
Ohitura zabaldua izan zen gizonak burua estali gabe eramatea, txapela eskuan zutela, hileta-segizioaren desfilean zehar. Antza denez, tradizio horren oinarria gorpuen garraioaren inguruko arriskuek eragindako beldurrei buruzko sineskeria bat da<ref>Resurrección Mª M.ª de AzkueAZKUE. ''Euskalerriaren Yakintza. ''. I. liburukia. Madril, 1935, 223. or.. Alemaniako leku batzuetan ere ohitura hori zegoela ohartarazi zuen. Jatorria sineskeria bat delako baieztapena Paul Sartorik egin zuen.</ref>.
Progu femeninoko emakumeak, arestian aipatutako hamarkadetako urteetatik aurrera, beltzez janzten jarraitu zuten. Janzkera soineko, jaka, gona, eskularru, media eta zapata beltzek osatzen zuten. Mota askotako mantelinen erabilera zabaldu zen, hasieran luzeagoak eta lodiak, eta ondoren gero eta txikiagoak. Herri batzuetan, alarguna eta hilaren etxeko beste emakume batzuk ez ziren hileta-segiziora joaten. Euskal Herri kontinentalean bi dira dolua osatzen duten janzki femeninoak, ''mantaleta'' eta ''kaputxina''. Lurralde horretan, auzoko emakumeek zuten hiletetarako jantziteria, batez ere jantziteria femeninoa, prestatzeko ardura<ref>Michel DUVERT. «Données Ethnographiques “Données ethnographiques sur le vécu traditionnel de la Mort mort en Pays Basbasque-nord» nord” in ''Munibe, '', XLII (1990) 481. or.</ref>.
Haurren ehorzketetan, ''aingeruak'', ez zen lutorik janzten, izaki aratzak zirela uste baitzen, zuzenean zerura zihoazen arima errugabeak.
