127 728
ediciones
Cambios
m
On Joxemiel Barandiaranek egin nahi izan zuen Euskal Herriko Atlas Etnografikoak jite berria hartzen du abeltzaintza eta artzaintzari buruzko liburuki berri honekinObra honek, hasieran, obra osoa bere luzezabaletan aurrez ikusteko aukera sumatzen hasia baita. Orain arte honako ikerketa etnografiko zorrotzak genituen: ''La Alimentación Doméstica'' (I)aztertzen ditu arrazak, ''Juegos Infantiles'' (II)behiei eta ardiei erreparatuz batez ere, ''Ritos Funerarios'' (III) eta ''Ritos del Nacimiento al Matrimonio'' (IV). Horretaraanimalien hazkuntza tradizionala, norbanakoaren isurialde atlantikoaren eta familiaren bizitzamediterraneoaren arteko bereizketa eginez. Ondoren, Euskal Herriko biztanleen etxe-barrua alegiaanimaliek espeziearen, ongi jasota geratu zen gure ondare etnografikoaren bilduma izan nahi duen lan erraldoi honetanadinaren eta sexuaren arabera dituzten izenak aztertzen dira.
Gaur argitara ematen dugun liburukiak, ''Ganadería y Pastoreo en Vasconia'' izenekoak, etxearen esparrutik ateratzen gaitu, bizitokiaren lau hormetatik, artekoen harreman estuetatik, Beste atal bat elikadurari eta ekoizpenaren arlo zabalera atera. Ibilbide historikoa luzeagoa ukuiluei buruzkoa da arlo honetan, eta ohiturak iraunkorragoak. Izan ereHorrez gain, lehen baskoiek mota bateko edo besteko abeltzain edo artzain bizimodua egiteko modurik egokiena aurkitu zutela begitantzen zaiguanimaliak landan daudenean erabiltzen diren askotariko prozedurak deskribatzen dira. Honekin batera, gaur egun ere indarrean dagoen jarduera horren usadio Ugaltzearen zikloa aztertzen da: araldia eta ohituretanestaltzea, antzinatearen oihartzuna barrunta daiteke oraindik, ederki antzemateko moduan entzun ere. Horrela, bada, Atlasaren aurreko liburukietan modernitatearen eta globalizazioaren erruz etengabe galduz doazen elementuak ikusten bagenituen –elikadura, haur jokoak eta dagoeneko indargetuz doazen ohitura erlijiosoei lotutako ohikuneak–, abeltzaintza ume izateko aldia eta artzaintzari buruzko liburuki honetan, mendeetan eta mendeetan, behar bada milurtekoetanerditzea, belaunaldiz belaunaldi iraun duten egiteko modu gorteiatzea eta bizimodu batzuen jarraipena egiaztatzeko aukera daukaguintseminazio artifiziala.
Hori kontuan izandaObraren gune nagusiak lurralde guztietako mendietako aziendaren ikerketa du ardatz. Jabetza markei erreparatzen zaie. Sakon ikertzen da saldoarekin mendira igotzea, eta, Atlas Etnografiko honetan argitaratzen diren ikerketak sustatuzhorri lotuta, Legebiltzarrak 1990ean Ondarearen Legean agindutako mandatua hitzez hitz betetzen ari dela uste du Kultura Sailakanimalien segizioa, udako zein neguko bazkalekuak eta artzainaren urteroko zikloa deskribatzen dira. Bazkaleku komunalak ere aztertzen dira: «Gauzazkoez besteko etnografi ondasunakkomunalak Bizkaian, hona nolaArabako ermandadeak eta bazka-erkidegoak, ekanduGipuzkoako eta Arabako partzuergoak, ohituraNafarroako bateratzeak eta komunalak, sorkuntza edo jokaerakPirinioetako berezitasunak, hauek aurkitu daitezkeeneko gauzazko aztarnak baino garrantzitsuago direnak''corraliza'' nafarrak, lege honen arabera gaitasunaren jabe den Administrazioak zainduko dituelkarrekiko larreak,Pirinioen iparraldeko Euskal Herriko lurralde-sindikatuak eta ''kaiolarra''.Euskal Herriko antzinako saroiak ere aztertzen dira.. horretarako, horien ikerketa Mendietako eta bilketa zehatza horiek etorkizuneko belaunaldienganaino ailegatzea bermatuko duten gauzazko euskarrietan egitea suztatuz» (53. art.)mendilerroetako artzain-establezimenduak deskribatzen dira.
Mila eskerTranshumantziari eta trasnterminantziari buruzko kontuak xehatzen dira. Neguko bazkalekuetarako ibiltaritza eta, berazalderantzira, lan honetan parte hartu duten guztiei etaudako bazkalekuetarakoa, udan. Artzain motak ere aztertzen dira, berezikikontuan izanik saldoaren jabe diren ala ez, Euskalerriko Etniker Taldeetako taldekide sutsueisaldo handien soldatapeko artzainak edo kontzeju-artzainak, Labayru Ikastegiari eta Euskal Herriko Atlas Etnografikoaren ekimen honen zuzendariarihaien bizitza eta lan baldintzak. Artzainari azienda zaintzen laguntzen dioten txakur motak, Ander Manterola jaunari. Euren lanajanzkera, arduratsua hornidura eta zorrotza, gure ondare etnografikoa gordetzeko ekarpen txalogarria izateaz gaingaratu duten eskulangintza, zerbitzu ordainezina delako ikerlarientzat eta jakin-nahia duten guztientzat.<p style="text-align: right;"><span style="font-size:smaller;">'''Msaldoen harrapakari diren animalien ehiza. Carmen Garmendia Lasa'''<br/>Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailburua</span></p>  
Hona hemen antzinakoak gogora dakartzan liburua. Artzaintzaren mundura ohituegi ez dagoen baten eskuetara heltzen deneanJeztea aztertzen da, gure herriaren aspaldiko denborakgaztaren zein esnetik eratorritako beste produktu batzuen langintza, mitiko samarrak, gogorarazten dizkion liburuaeta horien merkatua; abereen izenez ile-moztea eta aziendei emaniko tratuez diharduen liburuaartilearen salmenta: etxeko animalien hilketa; abereon ustiaketan oinarrituriko bizimoduez ganadu ferien garrantzia eta gaur egun nagusitu den hiri-girotik oso urruti dauden gertaerezaziendaren salerosketa. Badirudi iragandako denborei buruzko liburua delaErleak eta erlezaintzarekin lotutako guztia, sineskerien eta ohituren mundua, eta artzainek azienda zaindu bitartean praktikatu izan dituzten jolasak.
Sarritan, dena den, itxurek ziria sartzen digute, hau ez baita izan ginenari edo izan genuenari buruzko liburua, gaur-gaurko liburua baizik.<div align="center"><nowiki>* * *</nowiki></div>
Artzaintza eta etnografia kontzeptuak iraganarekin lotzen ditugunean, oker gabiltza. Ezagutzen ez duguna galdutzat edo desagertutzat jotzeko joera izan ohi dugu, batzuetan61 herritan egindako landa lana (Araba: 13; Bizkaia: 12; Gipuzkoa: 11; Nafarroa: 16; hori dela-eta, batek baino gehiagok pentsa dezake “gure arbasoen ohitura bitxien” bilduma baten aurrean gaudela. Ezta hurrik eman ere! Abeltzaintza eta artzaintza gure herriko jarduera biziak dira. Bizirik diraute eta bilakatuz doaz, baina badute halako tankera urrutiko bat, oso jarduera gutxitan aurki daitekeena. Zorionez, ez da dena galdu. Lan honetan erakusten eta aurkezten zaigun artzaintzaren kultura-arrastoaren zati handi bat aspaldi-aspaldiko jardueren jarraipen zuzena da. Egungo artzaintzaren jarduera askotan, oraindik, gure iraganarekin lotzen gaituen soka luze-sendoa ikus daiteke. Zorionez, berriz diot, lotura hori ez da galdu, gure abeltzaintzak egungo egoera markatu dioten aldaketei aurre egin behar izan badie ere, gizartearen ikuspuntutik eta ekoizpen-moduen aldetik. Gaurko abeltzaintza nazioarteko prozesuen mende dago, orain dela hamarkada batzuk asmatu ere ezin zitekeen neurrian. Abeltzaintzak asko galdu du eskulanetik edo artisautzatik, sarritan abeltzaina enpresaburu bihurtu duten beharrizan ekonomikoen aurrean. Eta bilakaera hori beharrezkoa da, hain zuzen ere, Euskal Herrian artzainik eta abeltzainik izango bada, lanari etekin duina atera beharko dio, lanbidea erakargarri egiteko modukoa. Baina etekinak, errentagarritasun ekonomikoak, ez du kulturizazioaren aurka zertan egon; hobeto esan, akulturazioaren aurka egon behar luke. Izan ere, ekoizpen-metodo berriek ekar lezaketen ''kultura'' galtzeak guztioi eragingo liguke, eta ez bakarrik artzainei edo abeltzainei. Hortaz bada, hiri-giroa nagusi duen gizartean —eta euskal gizartea hala du, gaur egun—, halako etsipen bat ere ematen du ikusteak gure lurraldean oraindik bizirik dirauten errealitateak arrotz direla, bazter batean ahaztuta daudela. Hori gertatu baino lehen, aurrea hartu behar diogu egoerari. Herri-ezaguerok indarrean ditugunez oraindik, gorde eta balio handiagoa eman behar diegukontinentala: 9). Eta horretarako, oinarrizkoa da jakitea, ezagutzea, Lurralde osoko 26 mendilerro eta etnologiak sistematizatu eta zaindu egiten digu oraindik bizirik dirauen jakin tza horimenditan egindakoaz gain. Geure burua artzaintzaren eta abeltzaintzaren mundutik hurbil dugunoi edo gertu sentitzen dugunoi, artzaintza-abeltzaintzei eutsi ahal izateko bide ematen digu etnologiak, horien iragana ezagutaraziz, bere baitan duten kulturari uko egin gabe1989an egindako ikerketa kanpaina. Inoiz eskertuko ahal diegu lan hau egin duten Etniker Taldeetako etnologoei eta euren jakintzen berri eman dieten artzain eta abeltzaineiLiburukiaren argitalpena: 1993, kultura honen transmisioarekin gure izana sendotzen lagundu izana! ''Eskerrik asko''berrargitalpena: 2005.<p style="text-align: right;"><span style="font-size:smaller;">'''Iñaki Gerenabarrena Martinez de Lahidalga'''<br/>Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza eta Arrantza Sailburua</span></p> {{DISPLAYTITLE: Aurkezpena}}  Contenidos de la Presentación:
=== [[Introduccion_Ganaderia_y_pastoreo_en_vasconia|Introducción]] ===
=== [[Preambulo_Ganaderia_y_pastoreo_en_vasconia/eu|PreámbuloAbeltzaintza eta artzaintza eta bien bilakaera]] ===
Texto reemplazado: «{{#bookTitle:Abeltzaintza eta Artzaintza Euskal Herrian|Ganaderia_y_pastoreo_en_vasconia/eu}}» por «{{#bookTitle:Abeltzaintza eta Artzaintza Euskal Herrian | Ganaderia_y_pastoreo_en_vasconia/eu}}»
<languages></languages>
<div class="subindice">
<div style=== [[El_medio_natural_y_humano_Ganaderia_y_pastoreo_en_vasconia|El medio natural y humano]] ==="margin-left:0cm;"></div>
</div>
{{DISPLAYTITLE: Aurkezpena}} {{#bookTitle:Ganaderia y pastoreo en VasconiaAbeltzaintza eta Artzaintza Euskal Herrian |Ganaderia_y_pastoreo_en_vasconia/eu}}
