127 728
ediciones
Cambios
sin resumen de edición
Lehen kapitulu honetan, tradizionalki gertu dagoen heriotza baten zantzutzat hartu izan diren iragarpen superstizioso guztiak sartzen dira.
Heriotzaren iragarpenik zantzurik zabalduenak animaliekin erlazioa dutenak dira, batez ere etxeko animaliekin, hala nola txakurra eta oilarra; baita animalia basatiekin erlazioa dutenak ere, bereziki gaueko hegazti harrapariekin eta korbidoekin.
Gisa berean, heriotzaren iragarpentzat zantzutzat hartu izan da elizako kanpaien soinu anomaloa, edo kanpandorreko erlojuak mezako kontsakrazioaren unean jotzea; baita zerbait pisatzean, neurtzean edo ordaintzean eskatutako kopuruarekin bat etortzea ere; eta etxeko krakada eta zarata arraroak eta izaera askotako beste gertaera batzuk.
== Animaliekin erlazionatutako iragarpenak zantzuak ==
=== Txakurraren uhuria oihua ===
Heriotzaren iragarpenik zantzurik ezagunena txakurraren oihu edo uhuriari erreferentzia egiten diona da.
Bermeon (B), adibidez, sinesmen zabaldua da txakurrek ahalmen berezia dutela heriotzaren gertutasuna igartzeko; gauean etenik gabe zaunka egiten dutenean auzoko norbaiten heriotza iragartzen dute. Berrogeita hamarreko hamarkadan, Atalde herrian, txakur batek bi edo hiru gau jarraian eman zituen etengabe zaunka egiten baratze batean, eta, horrenbestez, auzoko emakumeak norbait hilko zela esaten hasi ziren. Baratze hartatik gertu bizi zen emakume bat hil zen ezustean, eta era guztietako komentarioak egin ziren; horietako baten arabera, lapurreta asko egin zituen emakumeak bere bizitzan, eta horregatik ibilia zen deabrua haren etxe inguruan azken egunetan; txakurrek deabruen presentzia hautemateko dohain bereziak zituzten.
=== Oilarraren kukurrukua ===
Oilarraren kukurrukua, gauean edo desorduetan, heriotzaren iragarpentzat zantzutzat hartu ohi da, edo adur txarrekotzat gutxienez. Iragarpen gaizto hori desegiteko, herri batzuetan animalia sakrifikatu edo saldu egiten zuten; beste batzuek gatz-eskukada bat botatzen zuten sutara, txakurraren uhuria oihua entzutean bezala. Herri batzuetan antzeko sinesmenak jaso dira, oiloekin erlazionatutakoak.
=== Aziendaren eta katuen jokabidea ===
=== Beleen eta beste hegazti batzuen presentzia ===
Gaueko hegazti harrapariez gain, adur txarrekotzat jo izan dira beste hegazti batzuk ere, batez ere korbidoak. Aurreko atalean aipatutako espezieak bezala, heriotzaren iragarpena zantzua kantuarekin edo presentzia hutsarekin erlazionatu izan da.
Mélidan (N), uste da heriotza iragartzen duela bele bat etxearen inguruan hegaka ibiltzeak, eta honela esaten dute: «Belea etxe baten inguruan dabilenean, okela gertu dago».
Berganzon (A) uste zen, eulitzar beltz bat pertsona baten inguruan baldin badabil, haren heriotza aurresentitzen duelako dela. San Martin Unxeko (N) informatzaileek entzun izan dute gela batean eulitzar beltz eta lodi bat sartzeak esan nahi duela laster norbait hilko dela, baina uste dute esamesa hutsa dela.
== Ekintzekin eta gertakariekin erlazionatutako iragarpenak zantzuak ==
Heriotza-iragarpen zantzu guztiak ez daude animaliekin erlazionatuta; badira beste era askotakoak ere, honako hauek adibidez:
=== Kanpaien soinua ===
=== Zaratak eta beste kointzidentzia batzuk ===
Heriotza-iragarpen zantzu batzuk ez dira orain arte aipatutakoen gisakoak. Zabalduenaren arabera, bat-bateko zaratak edo zarata arraroak heriotzarekin lotuta daude.
Zaratak heriotzaren iragarpentzat hartzen dituen interpretazioa lotuta dago zaratak arimek egindakoak direla dioen sinesmenarekin<ref>Ikus ''Mamuak eta arima herratuak ''atala''.''</ref>. Horrela, Pipaónen (A) etxean norbait gaixo zegoenean eta zarata arraroak edo objektuen azalpenik gabeko erorketak entzuten zirenean, esaten zen arimak zirela, gaixoari eta familiakoei iragarri nahian gaixoa laster hilko zela.
=== Hiltzetik eratorritako iragarpenak zantzuak ===
Batzuetan, hildakoaren itxura etorkizuneko heriotzen iragarpentzat zantzutzat hartzen da.
Alderdi horretatik begiratuta, egoerarik esanguratsuena da hilotza begiak zabalik dituela gelditzea. Orduan esan ohi zen hori laster beste norbait hilko zela adierazten zuen zantzua zela (Lekaroz-N)<ref>Azkue, ''Euskalerriaren Yakintza, ''I, op. cit., 217. or.</ref>, eta litekeena zela hildakoaren familiakoa izatea. Hortik dator hildakoari begiak berehala ixteko ardura (Bermeo, Kortezubi-B).
{{DISPLAYTITLE: I. HERIOTZAREN IRAGARPENAKZANTZUAK}} {{#bookTitle:Heriotz Ohikuneak Euskal Herrian|Ritos_funerarios_en_vasconia/eu}}
