Cambios

Saltar a: navegación, buscar

La alimentacion en Zerain (Gipuzkoa)

216 bytes eliminados, 13:27 15 ene 2019
sin resumen de edición
''Kastaña denboran, gauberako porru salda ta kastaña egosik edo erreta izaten zan gure afaria (etxeko kastañak bukatu arte). ''
Engraxi Mendizabal 1879-1964. Otatza zaar jaioa, Ansotegi ezkondua. Balentiña Arostegi. 1896 - 1983.  Aldasoron jaioa. Ganbaratxora ezkondua.
''Ni gazte nitzela, gure etxeko otorduak izaten ziran: Goi- zian taloa ta esnea edo moakille. Eguardian, Eltzekoa, deit- zen giondun indobabai, gorrie edo beltza, botatzen zitzaion urdaie. bakointzako puzketa bana. Bakarrean (jai egun edo igande batzuetan) indobaban lekun garbantzue. Gañerako sagarr denboran erreta edo gordiñik, udarak, geitzak edo aranak bere garaien, bestela ezer ez. ''
''GAUBERAKO. Indobaban (babarruana) saldeakin so- pea. Etxeko ogi serra fin fiñe ebaki, lapikoan edo lurrezko kazuelan ipiñi, gañeti saldea bota eta ondo egosi. Indoba- ban salda gutzi bazan, iru edo lau batxuri alekin lapiko ude egosi eta gañeratu. ''
''MERIENDATZEKO. Cure etxean erlategie bazan eta as- kotan arratsaldean etxeko ogi serrada aundi bat moztu ta gañen eztiakin ondo iurtzita izaten zan gure merienda. Bes- tetan gazta ta ogie, etxeko artaldena, ta besteik ez pasan ogi '' ''gañen esneganak. ''
''Egun jakiñen (igande, etxeko urtebetetzek, edo festa aun- ditan) postrako, mamie egiten zan, aie edo arroza esneakin. ''
''Cure Gure etxean, esnea ta kafean dako bi pertza jakiñek ziren, esne-pertza, ta kafe-pertza. Burruntzaldiekin (cazo de mango largo) pertzatik ateratzen zan esnea eta katilluak betetzen zi- ranziran. ''
''Errea (asados) Krispin gañen egiten ziran. (Krispie lau ankakoan aspin txingarra ezarri ta gañen solomo, lukain- ka, sagarrak,... erretzen ziran). Burruntzikik ere bai, bañan aragi puzketa aundiak izan bear ziran. ''
''Auspean ere bai, arrautsak, lukainka, sagarrak, kastañak,... (Zutako autse bildu, beroa egon bear du baño txinga- rra txingarra gabe, jarri arrautza osoa estali, begiratzen jun, izardie ateratzen zitzaionean inda zegozten. Sagarrari, erre ondoren gañeko azala kendu, garbi jan nai ezkero, oso gozoa geldit- zen zan, lukainkari autse kentzeko paper bat pasa. ''
''Kastañak erretzeko danboliñe zan. Erretzeko aukeratu gat- za gatza bota, sartu danboliñen, elatzatik isegi eta nor edo nor jarri erain erre arte. Kastañak ateratzeko orduan otsara bat zan «kastaña-otsarea» bear ortarako, zoruan oial bat gañez- ka jartzen zitzaion, kastañak bota danboliñetik aterata, esta- li eta zu ondoan utzi, jateko ordurarte. ''
''jarri erain erre arteMarcelina. Kastañak ateratzeko orduan otsara bat zan «kastaña-otsarea» bear ortarako, zoruan oial bat gañez- ka jartzen zitzaion, kastañak bota danboliñetik aterata, esta74 años. Barbarí arratzen jaioa. Urruti- li eta zu ondoan utzi, jateko ordurartekoetxeko Etxekoandrea. ''
Marcelina. 74 años. Barbarí arratzen jaioa. Urruti- koetxeko Etxekoandrea.
'''Kastaña denbora '''
''Neguan kastaña denboran, afaltzeko gure janarie izaten ''zan, ''bai egosita edo erreta. Gañerako porru salda, eta zaarrandako esnea; la gerra arte. Patata sortu zanean, kastañan lekue arto zun. ''
Hay un dicho común referido a la vida de los pastores, que según dice, estos tenían una dieta alimenticia más servera, no solo por su aislamiento en los meses de verano en los pastos de Urbia y la transhumancia del invierno a la costa o Bizkaia, sino por la escasez de medios económicos. Como ejemplo común transcribo las notas recogidas en 1954.
:''Artzaiek egunen otordu bat. '':''Goisean, gatz ude ta taloa. '':''Eguardin, baba ta taloa. '':''Gauen, gatz udekin taloa. '':''Gatz ude ez tzekenian, taloa bakarrik''. :''Neguako, gazta pixkan bat gorde. ''
''Goisean(Cuando yo era joven, gatz ude ta taloatengo ahora 74 años, en nuestra casa vivíamos 11 personas. Nuestra alimentación era monótona pero suficiente, nunca pasamos hambre. Cosechabamos trigo, centeno, maíz, habas; algo de huerta, berza, puerros, ajos, cebollas, pimientos, perejil, lechugas... Se mataba un cerdo o dos, los necesarios para el consumo del año y ovejas de casa. Teníamos ganado con el que realizar el trabajo de campo para criar terneros y aunque la leche que obteníamos no era mucha, ésta se reservaba para los niños y las personas de edad, en algunos casos para venderla. Poseiamos rebaño de ovejas y sus productos se añadían a nuestra dieta, también colmenas de las que obteníamos miel abundante. ''
''EguardinManzanos, baba ta taloaperales, cerezos, ciruelos, además de nueces y avellanas, llegaban con el verano, además de frutos silvestres que recogíamos alrededor de la casa. ''
''Gauen, gatz udekin taloa. '' ''Gatz ude ez tzekenian, taloa bakarrik. Neguako, gazta pixkan bat gorde. '' (Cuando yo era joven, tengo ahora 74 años, en nuestra casa vivíamos 11 personas. Nuestra alimentación era monótona pero suficiente, nunca pasamos hambre. Cosechabamos trigo, centeno, maíz, habas; algo de huerta, berza, puerros, ajos, cebollas, pimientos, perejil, lechugas... Se mataba un cerdo o dos, los necesarios para el consumo del año y ovejas de casa. Teníamos ganado con el que realizar el trabajo de campo para criar terneros y aunque la leche que obteníamos no era mucha, ésta se reservaba para los niños y las personas de edad, en algunos casos para venderla. Poseiamos rebaño de ovejas y sus productos se añadían a nuestra dieta, también colmenas de las que obteníamos miel abundante.  Manzanos, perales, cerezos, ciruelos, además de nueces y avellanas, llegaban con el verano, además de frutos silvestres que recogíamos alrededor de la casa. Nuestra alimentación diaria solía ser:
Para desayunar: Torta de maíz con leche (talua ta esnea) o papilla de harina de maíz (moakille).
Comida del mediodía: alubias rojas o negras, cocidas con un poco de cebolla y un trozo grande de tocino que se troceaba en tantos pedazos como perso-   {| style="border-spacing:0;margin:auto;width:10.109cm;"|- style="border:none;padding-top:0cm;padding-bottom:0cm;padding-left:5.041cm;padding-right:5.027cm;"|| ENCUESTAS ETNOGRAFICAS DE CAMPO |-|}nas personas se sentaban a la mesa. Primero se comían las alubias y después el tocino acompañado con trozos de pan que se untaban bien en la grasa del tocino. A este plato se le conoce con el nombre genérico de ''Eltzekoa. ''En general no se tomaba postre, solamente en tiempo de cosecha de fruta, manzanas asadas o crudas, cerezas, etc.
En invierno, cuando crecían las berzas, estas acompañaban a las alubias. Se preparaban aparte, poniendo un puchero con agua y un trozo de hueso de cerdo se dejaba hervir un rato y se añadía la berza bien pizada y dejar cocer, moviéndola con una cuchara de madera de vez en cuando. A la hora de comer, se unían ambos alimentos en el plato.
Como postre: en tiempos de castaña, cocidas o asadas o leche con torta de maíz o en su lugar con ronchas de pan.
También en tiempo de castañas, la cena consistía en asadas o cocidas y para terminar caldo de puerros,  ''pm<sup>-</sup>Tuporru-salda. ''
Los domingos y fiestas importantes las alubias solían ser sustituidas por garbanzos al que también se le añadía tocino o algún otro trozo de cerdo, chorizo, que se repartía entre todos. También en esos días y en los cumpleaños nuestra madre solía hacer postres de leche; cuajada, arroz con leche o papilla de harina de trigo con azúcar, ''aie. ''
Para asados, se utilizaba una parrilla, ''krispiñe, ''a la que se colocaba debajo brasa y sobre la parrilla los alimentos, lomo de cerdo, chorizo, manzana... Otra forma de asar era dentro de la ceniza caliente del hogar. Para ello se abría un hueco dentro de la ceniza cerca del fuego, pero sin brasa y se introducían los alimentos volviendo a cubrirlos (huevos, chorizo, manzanas, castañas...). Los huevos estaban en su punto, duros, cuando sudaban y las manzanas y chorizos, «a ojo».
Para freir se usaba la sartén y recibía el nombre genérico de ''sartañekua». ''.
Marcelina. 74 años. Barbari-Arratze (Barrio Barba- riBarbari)
En aquellos años, los bosques de castaños eran abundantes y se recogía gran cantidad de castañas, que durante el invierno bien cocidas o asadas, terminando con un caldo de puerros y leche para las personas mayores y niños, solía ser la cena habitual.
Esta forma de alimentación duró más o menos hasta los años cuarenta, siendo sustituida la castaña por la patata.
 '''Arrautzak - huevos '''
''Huevos crudos: ''Huevos de gallina. Tras golpear suavemente uno de los extremos de huevo, se levantaba la cáscara y se sorbía el huevo crudo.
''Huevos fritos: ''Después de los años cuarenta los huevos empezaron a ser abundantes, debido a su vez al aumento del número de gallinas y a la siembra de maíz para su alimento. Ello fue debido en parte a la escasez de otros alimentos normales hasta entonces en el mercado, así como a que el huevo se convirtió en alimento obligado dentro de la economía familiar. Se comían huevos a cualquier hora del día, amarretako, merienda o cena, así como plato para cualquier visita de parientes o amigos.
Estos huevos se solían servir normalmente acompañados, ya sea de chorizo o jamón o de pimientos ro-rojos, de tomate o patatas fritas.     
jos, de tomate o patatas fritas.
''Conservación de huevos ''
127 728
ediciones