Cambios

Menua aldatu egiten da urtaroaren, eskualdearen eta familia bakoitzaren ohituren arabera. Afari oso arinak (tortilla eta esnea, adibidez) zein astunagoak egiten dira, bi platerez eta postrez osatutakoetara, baina beti bazkaria baino arinagoak izaten dira.

Duela hamarkada gutxi arte, Bermeoko (B) arrantzaleak, itsaso zabalean, goizaldeko bostetan altxatzen ziren, kafe bat hartzen zuten eta beren jarduerei ekiten zieten. Hamarrak inguruan, arrantzaren arabera, lehen jatordua egiten zuten, ''armuzue'' deitutakoa.'' ''Berriro ere lanari ekin ondoren, arratsaldeko laurak edo bostak inguruan etenaldia egiten zuten, arrantzaren arabera beti, bigarren jatordurako, ''marmitxe'' deitutakorako.'' ''Gaur egun, itsasontzi guztietan lehorreko ordutegiei jarraitzen zaie, hau da, zazpi eta erdiak eta zortziak artean gosaltzen da, ordu bata inguruan bazkaltzen da, eta arratsaldeko zazpiak inguruan afaltzen da.

Igandeetan gosari-hamaiketako arinagoa egiten da, eta bazkaria ohi baino beranduago eta kalitate handiagokoa. Batzuetan askaria ez da egiten, eta afaria edo afari-merienda lanegunetan egindakoen antzekoa da.

Bazkaria izan da, neurri handi batean, herrialdearen zati handi batean, zopa, garbantzuak, eta aurrekoei zukua eta zaporea eman dien okela, tomatearekin; batzuetan, bestelako plateren bat, hala nola, bakailao lehorra, oilaskoa edo untxia, eta etxeko postreak (arroz-esnea, natillak, flana...) edo fruta. Gizonezko askok, ardoaz gain, kafea, kopa eta purua hartzen zituzten hain bazkari seinalatuko erremate gisa.

Mahaiko kokapenaren errituala oso antzekoa izan da Baskonia osoan: aitak hartzen du leku nagusia, ama sutatik gertu esertzen da janaria zaintzeko eta banatzeko, eta familiako gainerako kideak mahaiaren inguruan edo, mahairik ezean, janaria zerbitzatzeko lapikoaren edo erretiluaren inguruan.

Tradizionalki, etxeko sukaldean jan izan da, sutatik gertu, eta jangela jai nagusietan baino ez zen erabiltzen, etxean gonbidatu mordo bat jasotzen zenean.

Orain dela berrogei edo berrogeita hamar urte inguru arte, gehienek mahaiaren erdian jarritako erretilu komun batetik jaten zuten; denen eskura jartzen zen erretilua. Edaria ura zerbitzatzeko erabiltzen zen pitxer beretik edaten zen, edo edalontzi bakar batetik ardoaren kasuan.

Gaur egun, bakoitzak bere platera dauka, are bere plater sakona eta bere plater laua ere hurrenez hurren, eta txikiagoa postrerako. Gaur egun, elikagai bakar batzuk baino ez dira kontsumitzen zuzenean mahaiaren erdian jarritako erretilutik: entsalada, zartaginkada, txuletak, gozogintzako zenbait postre...

Antzina, mahaikideek beren erdian kokatutako ontzitik altxatzen zuten jakia, atzamarrekin, zuzenean ahora eramateko. Sarako (Ip) zaharrenek entzun izan diete beren gurasoei antzina eskuekin hartzen zela jakia, ''ahurka'' (eskuaren barrualdea adierazten duen ''ahur'' hitzetik), are lapikokoa ere.

Mahai tresnen artean, koilara izan zen lehena agertzen. Mendearen hasieran, herrialde osoan ezagutzen zituzten ezpelezko koilarak, baina pago-zurez egindakoak ere izaten ziren, bi zurak baitira oso finak eta ez baitira margultzen. Bi koilara mota horiek oso sakonak eta finak ziren.