Diferencia entre revisiones de «JUEGOS DE LANZAMIENTO/eu»

Revisión actual del 08:57 26 jun 2019

Otros idiomas:

Kapitulu honetan, objektu baten jaurtiketa funtsezko osagai duten jolasak sartzen dira. Objektuaren izaeraren arabera edo objektua egiteko erabilitako materialaren arabera ordenatuta aurkezten dira jolas hauek. Horrela, lehenik harrien jaurtiketarekin lotutako entretenimendu batzuk aipatzen dira; bai eta «Tapulero» ezaguna ere, buztinaz moldeatutako katilu batekin jolasten dena; eta aldaera asko dituen jolas oso zabaldu bat, izen asko dituena, hala nola «Al calderón», «Al pilocho» eta «Txirikilan»; horretan, parte-hartzaileek punta zorrotzak dituen makila bat jaurtitzen dute makila luzeago baten laguntzaz.

Hurrengo multzoa objektu txiki bat jaurtitzen den jolasek osatzen dute: haritzaren kuku-sagarrak, haziak, puxtarriak, txanponak, pospolo kaxen estalkiak, kromoak edo txapak. Jolas hauek ere erabilitako materialaren arabera sailkatzen dira; dena den, edozein motatakoa delarik ere objektua, modalitateak komunak dira objektu horientzat guztientzat. Kuku-sagarrekin, haziekin eta puxtarriekin egindako jolasen artean dagoen alde bakarra da jolaserako erabilitako elementuena, horiek aldatu egin baitira mendean zehar horiekin egindako jolasek funtsezko aldaketarik izan gabe. Puxtarriek berek ere bilakaera bat izan dute materialei dagokienez, gaur egungo kristalezko modernoetara iritsi arte. Ondoren, botilen txapekin egindako jolasak jasotzen dira, aurrekoen aldean nabarmen desberdinak. Ondoren, baloien jaurtiketekin lotutakoak, eta azkenik iraganean oso ezaguna izandako bat, oinarritzat kontserba poto huts bat airera jaurtitzea duena, karburo hezetuak isuritako gasaren propietate sukoiak aprobetxatuta.

Kapitulu honetan, bi jolas multzoren gabezia igarriko da: bola-jokoarena eta frontoian praktikatutakoena. Gabezia horren arrazoia da jolas horien arauak nagusiek praktikatutako modalitateen antzekoak direla eta, horrenbestez, horien jolasei eskainitako liburukian landuko direla. Haurrek praktikatutako bola-jokoek berezitasun batzuk izaten dituzte kasu batzuetan, hala nola tamaina txikiagoko eta kalitate gutxiagoko bolak eta boloak erabiltzea, eta batzuetan inprobisatuak. Frontoiko jolasen artean zabalduena eskuarki «A primis» edo «Primika» deritzona da. Jolas horren funtsa da pilota eramatean huts bakar bat egin ez duelako aurkari guztiak eliminatu eta amaierara bakarrik iristea lortzen duen haurrak primi edo bizitza bat eskuratzen duela, eta horrek hurrengo partidan hutsegite bat izateko aukera ematen dio, horregatik jolasa utzi behar izan gabe.

Daukan interesa kontuan hartuta, «Botülüzea»^[1] deritzon jolasa aipatu dugu, Altzain (Z) egiaztatua eta, antza denez, oso antzinakoa eta frontoiko beste jolas batzuen aurrekaria. Jolas horren praktika labur deskribatuta, jaso den moduan, honako hau da: jokalekua herriko plaza zein zelai lau bat izan zitekeen, soro ordokian. Bi biren aurka lehiatzen ziren eskuarki, biga eta biga, talde bakoitzak gehienez ere bost kide zituela. Jokaleku bakoitzean, harri lau bat zegoen, pilotari botea eginarazteko sakean. Batzuetan, trapu batekin biltzen zen, oihalez. Jokoaren garapena tenisaren antzekoa zen, baina pilota eskuarekin jota. Sakea egiten zuenak bi aukera zituen horretarako, hau da, lehendabizikoan huts eginez gero ez zen falta, lehena gaixtoari. 25 edo 30 puntura jokatzen zen. Frontoiko jokoetako esaldi klasikoak erabiltzen ziren, hala nola «jo!» (eman), «hire», «eni» (niri) eta «paso». Irabazten zuen taldeak partida egiten zuen, eta aurkariek arrabanja (errebantxa) lortzeko aukera zuten, eta berdinketa izanez gero partida erabakigarria jokatzen zen, lilia.

Ez dira sartu pilotak edo baloiak erabiltzen diren jolasak ere, baina, horiek kirol jarduerak direnez, horien garapena unibertsalki onartutako arauen mende dago; hala ere, horietako batzuk, hala nola futbola, erruz praktikatu dituzte haurrek ezarri zirenez geroztik.

↑ Jolas honen deskribapen luzeago baterako kontsulta daiteke, beste argitalpen batzuen artean: E. BLAZY. La Pelote Basque. Baiona: 1921, 186-190. or.

[1] Jolas honen deskribapen luzeago baterako kontsulta daiteke, beste argitalpen batzuen artean: E. BLAZY. La Pelote Basque. Baiona: 1921, 186-190. or.

[1]

@@ Línea 2: / Línea 2: @@
 <div style="margin-left:0cm;"></div>
-El siguiente grupo está constituido por juegos en los que se arroja un pequeño objeto: agallas de roble, semillas, canicas, monedas, tapas de cajas de cerillas, cromos o chapas. Estos juegos también se agrupan en función del material empleado; sin embargo, independientemente del tipo de objeto las distintas modalidades son comunes a todos ellos. Entre los juegos realizados con agallas, semillas y canicas no existe más diferencia que la de los elementos con los que se juega, ya que los mismos han ido variando a lo largo del siglo sin que los juegos que se practican con ellos se hayan modificado sustancialmente. Incluso las propias canicas han experimentado una evolución en lo referente a los materiales hasta llegar a las modernas de cristal.
+<div style="margin-left:0cm;"></div>
-A continuación se recogen los juegos practicados con chapas de botellas, que difieren claramente de los anteriores. Después los relacionados con el lanzamiento de balones y por último uno muy conocido en tiempos pasados consistente en lanzar por los aires un bote de conservas vacío aprovechando las propiedades inflamables del gas desprendido por el carburo humedecido.
+<div style="margin-left:0cm;"></div>
-En este capítulo se notará la falta de dos grupos de juegos: los de bolos y los practicados en el frontón. La razón es que las reglas que los rigen suelen ser similares a las de las modalidades practicadas por los adultos y por consiguiente se tratarán en el volumen dedicado a los juegos de estos últimos. Los juegos de bolos practicados por los niños muestran a menudo ciertas peculiaridades como es el jugar con bolas y bolos de menor tamaño y calidad y a veces improvisados. Entre los juegos de frontón el más extendido es el conocido comúnmente como «A primis» o ''«Primika». ''Básicamente consiste en que el niño que consigue llegar al final en solitario por no haber cometido ningún fallo al devolver la pelota, tras haber resultado eliminados todos sus contrincantes, obtiene un ''primi ''o ''vida ''que le permite cometer un error en la siguiente partida sin que por ello tenga que abandonar el juego.
+<div style="margin-left:0cm;"></div>
-Por su interés hacemos mención al juego denominado «''Botülüzea''»<ref>Para una descripción más amplia de este juego puede consultarse, entre otras publicaciones, la de E. BLAZY. ''La Pelote Basque''. Bayonne, 1921, pp. 186-190.</ref> constatado en Altzai (Ip) que al parecer muestra gran antigüedad y se trata de un precedente de otros juegos de frontón. Someramente descrita la práctica del juego, tal como se ha recogido, es la siguiente: El terreno de juego podía ser tanto la plaza del pueblo como una pradera llana, ''soro ordokian. ''Competían de ordinario dos contra dos, ''biga eta biga, ''hasta un máximo de cinco por equipo. En cada campo había una piedra plana para botar la pelota en el momento del saque. A veces se envolvía con un trapo, ''ohialez. ''El desarrollo del juego era similar al del tenis, pero golpeando la pelota con la mano. El que realizaba el saque contaba con dos oportunidades para ello, es decir, que si fallaba en su primer intento no era mala, ''lehena gaixtoari''. Se jugaba a 25 ó 30 puntos. Se empleaban expresiones clásicas en los juegos de frontón como: «''Jo!''» (dale), «''hire''» (tuya), «''eni''» (mía) y «''paso''». El equipo que ganaba hacía ''partida, ''los adversarios tenían la oportunidad de ''arrabanja ''(revancha) y en caso de empate se jugaba la partida decisiva, ''lilia''.
+<div style="margin-left:0cm;"></div>
-Tampoco se incluyen aquellos juegos en los que se emplean pelotas o balones, pero que al constituir actividades deportivas, su desarrollo está reglado por normas aceptadas universalmente; aunque algunos de ellos, como el fútbol, han sido ampliamente practicados por los niños desde su implantación.
+<div style="margin-left:0cm;"></div>
-<div class="subindice">
-Apartados:
-=== [[Lanzamiento_de_piedras|Lanzamiento de piedras]] ===
-=== [[Juegos_con_arcilla_tapulero|Juegos con arcilla: tapulero]] ===
-=== [[Lanzamiento_de_palos_el_calderon_pilocho_o_irulario._Txirikilan|Lanzamiento de palos: el calderón, pilocho o irulario. Txirikilan]] ===
-=== [[Juegos_con_agallas_de_roble_semillas_y_canicas|Juegos con agallas de roble, semillas y canicas]] ===
-=== [[Lanzamiento_de_monedas|Lanzamiento de monedas]] ===
-=== [[Lanzamiento_de_tapas_de_cajas_de_cerillas_cromos_y_cartetas|Lanzamiento de tapas de cajas de cerillas, cromos y cartetas]] ===
-=== [[Lanzamiento_de_chapas_metalicas_tacos_de_goma_o_piedras|Lanzamiento de chapas metálicas, tacos de goma o piedras]] ===
-=== [[Juegos_con_chapas_de_botellas|Juegos con chapas de botellas]] ===
-=== [[Lanzamiento_de_pelotas|Lanzamiento de pelotas]] ===
-=== [[Lanzamiento_del_bote_de_carburo._Karburo-tiroak|Lanzamiento del bote de carburo. Karburo-tiroak]] ===
-</div>
-{{#bookTitle:Haur Jolasak Euskal Herrian|Juegos_infantiles_en_vasconia/eu}}
+<div style="margin-left:0cm;"></div>
+<div style="margin-left:0cm;"></div>
+Kapitulu honetan, objektu baten jaurtiketa funtsezko osagai duten jolasak sartzen dira. Objektuaren izaeraren arabera edo objektua egiteko erabilitako materialaren arabera ordenatuta aurkezten dira jolas hauek. Horrela, lehenik harrien jaurtiketarekin lotutako entretenimendu batzuk aipatzen dira; bai eta ''«Tapulero»'' ezaguna ere, buztinaz moldeatutako katilu batekin jolasten dena; eta aldaera asko dituen jolas oso zabaldu bat, izen asko dituena, hala nola ''«Al calderón», «Al pilocho»'' eta «Txirikilan»; horretan, parte-hartzaileek punta zorrotzak dituen makila bat jaurtitzen dute makila luzeago baten laguntzaz.
+Hurrengo multzoa objektu txiki bat jaurtitzen den jolasek osatzen dute: haritzaren kuku-sagarrak, haziak, puxtarriak, txanponak, pospolo kaxen estalkiak, kromoak edo txapak. Jolas hauek ere erabilitako materialaren arabera sailkatzen dira; dena den, edozein motatakoa delarik ere objektua, modalitateak komunak dira objektu horientzat guztientzat. Kuku-sagarrekin, haziekin eta puxtarriekin egindako jolasen artean dagoen alde bakarra da jolaserako erabilitako elementuena, horiek aldatu egin baitira mendean zehar horiekin egindako jolasek funtsezko aldaketarik izan gabe. Puxtarriek berek ere bilakaera bat izan dute materialei dagokienez, gaur egungo kristalezko modernoetara iritsi arte. Ondoren, botilen txapekin egindako jolasak jasotzen dira, aurrekoen aldean nabarmen desberdinak. Ondoren, baloien jaurtiketekin lotutakoak, eta azkenik iraganean oso ezaguna izandako bat, oinarritzat kontserba poto huts bat airera jaurtitzea duena, karburo hezetuak isuritako gasaren propietate sukoiak aprobetxatuta.
+Kapitulu honetan, bi jolas multzoren gabezia igarriko da: bola-jokoarena eta frontoian praktikatutakoena. Gabezia horren arrazoia da jolas horien arauak nagusiek praktikatutako modalitateen antzekoak direla eta, horrenbestez, horien jolasei eskainitako liburukian landuko direla. Haurrek praktikatutako bola-jokoek berezitasun batzuk izaten dituzte kasu batzuetan, hala nola tamaina txikiagoko eta kalitate gutxiagoko bolak eta boloak erabiltzea, eta batzuetan inprobisatuak. Frontoiko jolasen artean zabalduena eskuarki ''«A primis»'' edo «Primika» deritzona da. Jolas horren funtsa da pilota eramatean huts bakar bat egin ez duelako aurkari guztiak eliminatu eta amaierara bakarrik iristea lortzen duen haurrak ''primi'' edo ''bizitza'' bat eskuratzen duela, eta horrek hurrengo partidan hutsegite bat izateko aukera ematen dio, horregatik jolasa utzi behar izan gabe.
+Daukan interesa kontuan hartuta, «''Botülüzea''»<ref>Jolas honen deskribapen luzeago baterako kontsulta daiteke, beste argitalpen batzuen artean: E. BLAZY. ''La Pelote Basque. ''Baiona: 1921, 186-190. or.</ref> deritzon jolasa aipatu dugu, Altzain (Z) egiaztatua eta, antza denez, oso antzinakoa eta frontoiko beste jolas batzuen aurrekaria. Jolas horren praktika labur deskribatuta, jaso den moduan, honako hau da: jokalekua herriko plaza zein zelai lau bat izan zitekeen, ''soro ordokian''. Bi biren aurka lehiatzen ziren eskuarki, ''biga eta biga'', talde bakoitzak gehienez ere bost kide zituela. Jokaleku bakoitzean, harri lau bat zegoen, pilotari botea eginarazteko sakean. Batzuetan, trapu batekin biltzen zen, ''oihalez''. Jokoaren garapena tenisaren antzekoa zen, baina pilota eskuarekin jota. Sakea egiten zuenak bi aukera zituen horretarako, hau da, lehendabizikoan huts eginez gero ez zen falta, ''lehena gaixtoari''. 25 edo 30 puntura jokatzen zen. Frontoiko jokoetako esaldi klasikoak erabiltzen ziren, hala nola «''jo''!» (eman), «''hire''», «''eni''» (niri) eta «''paso''». Irabazten zuen taldeak partida egiten zuen, eta aurkariek ''arrabanja'' (errebantxa) lortzeko aukera zuten, eta berdinketa izanez gero partida erabakigarria jokatzen zen, ''lilia''.
+Ez dira sartu pilotak edo baloiak erabiltzen diren jolasak ere, baina, horiek kirol jarduerak direnez, horien garapena unibertsalki onartutako arauen mende dago; hala ere, horietako batzuk, hala nola futbola, erruz praktikatu dituzte haurrek ezarri zirenez geroztik.
+{{DISPLAYTITLE: IX. JAURTIKETA JOLASAK}} {{#bookTitle:Haur Jolasak Euskal Herrian|Juegos_infantiles_en_vasconia/eu}}