Laburpena
Euskal Herriko Ohikuneak Jaiotzatik Ezkontzara Euskal Herriko Etniker Taldeek egindako beste etnografia-lan bat dugu, On Joxe Miel Barandiaranek atondu zuen Euskalerriko Atlas Etnografikoaren ale berria hain zuzen ere. Alimentación Doméstica (Etxeko Elikadura) (1990), Juegos Infantiles (HaurJolasak) (1993) eta Ritos Funerarios (Heriotz Ohikuneak) (1995) aleak kaleratu ditugu aurretik.
Ikerlan hau Euskal Herrian egin da, Europa Mendebaldean, Aturri (iparraldean) eta Ebro (hegoaldean) ibaien artean dagoen lurraldean. Espainiako aldea administrazio politiko bik osatzen dute (Euskal Autonomia Erkidegoa eta Nafarroako Foru Erkidegoa) eta beste zati bat Frantziako Pyrénées Atlantiques izeneko departamentuaren barruan dago. Guztira 20.531 km2 ditu lurralde honek eta 2.937.151 biztanle bizi dira bertan (1990).
Tokian tokian egin izan dira ikerlanak, Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Nafarroa, Nafarroa Beherea, Lapurdi eta Zuberoako hirurogeita sei herritan. Inkestak egiteko tokiak aukeratzerakoan kontuan izan dira ikertu beharreko lurraldearen aniztasuna eta giro desberdinak (baserria, hiria eta kostaldea). Inkestok egiteko erabili den galdetegi etnografikoa Barandiaranek 1974an argitaratu zuen Guía para una encuesta etnográfica lanean dago jasota (II. kapitulua. Usos del Grupo Doméstico) hain zuzen ere, jaiotza eta bataioko, haurtzaro eta gaztaroko, senar-emaztegaitza eta ezkontza-ezteguetako ohikuneak aipatzen dituzten galderetan (IL174tik II.237ra bitarteko galderak).
Lan hau Labayru Ikastegiko Etnografia Arloak ondu eta moldatu du. Jaiotzatik ezkontzara bitarteko ohikuneak deskribatu dira liburuan, eta heriotz ohikuneei buruz kaleratutako azken alearekin, batak eta besteak, bizitzako ohikuneen ikuspegi betea ematen dute osotara.
Lehen zatian jaiotza, erditzea eta jaioberria nola zaintzen den azaldu dira, umeen jatorriari buruz neska-mutikoek dituzten sineskerekin eta nagusiek jaiotzari buruz dituzten usteekin batera. Ondoren, bataioaren inguruko ohikuneak eta erditzearen ostean egin beharrekoak aztertu dira. Haurra zaintzeko moduak, lehen jaunartzerako ohikuneak eta etxeko zereginetan haurrek zertan laguntzen zuten dira obra honen lehen zatiari amaiera emango dioten gaiak.
Gaztaroaren inguruko ohiturak dira bigarren zatian bildutakoak. Dantza jolasak, neska mutilen arteko lehenengo hartu-emanak eta era horretako ohiturek senar-emaztegaitzara bideratuko gaituzte. Geroagoko beste kapituluetan ezkontzeko diru-konponketak, arreoa —lehen garrantzi handia zuena—, ezkontzarako prestakuntzak deiune aldian, gazte-taldeak ezkongaiari egiten dion agurra, gonbidapenak eta ezkonberrientzako opariak dira aztertutako ohiturak.
Hamabigarrenetik hamabosgarrenera bitarteko kapituluetan ezkontza bera aztertu da. Ezteietako gonbidatuak, ezkontzaren ohikunea, bazkaria eta inguruko ospakizuna, ezkontza ondorengo eskaintzak, arreoa eta arreo-gurdia eta etxe berrira sartzea nola den azaldu da. Obraren amaieran mutilzahar eta neskazaharren bizimodua, zaharren eta alargunen ezkontza bereziak eta loturarik gabeko bikoteen egoera aztertu dira.
Aurretik argitaratutako hiru aleek, jaiotzatik ezkontzara bitarteko ohikuneak biltzen dituen honek eta Atlas etnografikoa osatzeko etortzeko daudenak, Euskal Herriko biztanleak eta euron ohiturak dituzte aztergai. Horretarako, kontuan izan ditugu bai kultura tradizionala, mende honetan zehar guganaino heldu den moduan, bai beronek oraintsuago izan dituen aldaketak.
