Contenido de esta página
PAISAIA
I. NEKAZARITZA PAISAIA
Arabako nekazaritza paisaia
Nafarroako nekazaritza paisaia
Bizkaiko nekazaritza paisaia
Gipuzkoako nekazaritza paisaia
Ipar Euskal Herriko paisaiak: hiru begirada
II. LABORANTZAKO LURRAK
Lurren motak, kalitatea eta laboreak
Oro har kontuan hartzekoak
Lur motak
Luberritzea
Lehen luberriketa-lanak
- Lursail komunalean
- Jabetza partikularrean
Laboreak
Ureztatzea
Ustiatutako lurren izendapena eta deskribapena
Gaztelaniazko izendapenak eta deskribapenak
Euskarazko izendapenak eta deskribapenak
Lursailen neurriak
Lursail-zatiketa
Lursailen kokapena eta bereizketa
Harresien bidezko itxiturak
Lursail batez ere irekiak
Gaur egungo itxiturak
Mugarritzea. Mugarriak
Muga naturalak
Auzo-bideak
Biltzeko guneak. Kontaktu sozialetarako espazioak
Eranskina: Eskumen-mugarriak, herri arteko mugarriak
LABOREAK
III. LABOREEN BANAKETA ETA TXANDAKATZEA. NEKAZARITZAKO EGUTEGIA
Oro har kontuan hartu beharrekoak
Laborantzako egunak eta aroak
Ilargiaren eragina
Laboreen banaketa lursail moten arabera
Laboreen txandakatzea
Nekazaritzako egutegia
Arabako isurialde mediterraneoa
Nafarroako isurialde mediterraneoa
Isurialde atlantikoa
Labore bakoitzaren zikloa
Haziak
Hazien hautaketa
Haziak lortzea eta kontserbazioa
Haziak ereintzarako prestatzea
Hazitegien eta ereindako lurren prestaketa
Eranskina: Nekazaritzarekin lotutako esaerak
IV. LABORANTZAKO LURRAREN PRESTAKETA
Lursail baten lehen luberritzea
Basoberaren eta arboladia duen lurraren luberritzea
Larreen luberritzea
Teknika modernoak
Laborantzako lurra
Lugorriko lurren prestaketa
Laborantzako lurren prestaketa
- Alderdi mediterraneoa
- Alderdi atlantikoa
Ongarritzea
Simaurra
- Isurialde mediterraneoa
- Isurialde atlantikoa
Ongarri mineralak eta sintetikoak
- Isurialde mediterraneoa
- Isurialde atlantikoa
Konposta eta ongarri berdeak
Errautsaren erabilera, errautsa
Kareztatzea
Karearen ekoizpena. Kareharria
Karearen erabilera nekazaritzan
V. EREITEA ETA LABOREEN ZAINTZA
Ereitea eta landatzea
Laboreen dibertsitatea
Giza kontsumorako laboreak
Zerealak
- Garia
- Isurialde mediterraneoa
- Isurialde atlantikoa
- Artoa
Barazkiak, ortuariak
- Indaba, babarruna
- Baba
- Ilarra
- Barbantzua, txitxirioa; dilista; eta aizkol
Lur azpiko barazkiak
- Sustraiak: azenarioa; txiribia era erremolatxa gorria
- Zurtoinak
- Patata
- Zainzuria
- Hostoak
- Porrua
- Tipula
- Baratxuria, berakatza
Aireko barazkiak
- Hostoak
- Letxuga
- Aza
- Zerba
- Eskarola, endibia, ziazerba, apio, kardua eta borraja
- Perrexila
- Loreak: azalorea eta orburua
- Fruituak
- Piperra eta pipermina
- Tomatea
- Pepinoa, kuia eta kuiatxoa
- Meloia eta sandia
- Alberjinia
Sendabelarrak
Drogak
- Tabakoa
- Tabakoaren laborantza Gipuzkoan
- Hazitegiak
- Laborariak
- Tabakoaren laborantza Nafarroan
- Marihuana
Aziendarentzako laboreak
Zerealak
- Oloa
- Garagarra
- Zekalea
- Artoa, artaberdea
Lekadunak
Txikiak
Bazka-barazkiak
- Arbia
- Erremolatxa
- Kuia
- Azenarioa
Labore industrialak
Azukre-erremolatxa
Patata
Barazkiak
Beste labore batzuk
Perretxikoak
Landare apaingarrien landaketa
Laboreen zaintza
Jorraketa
- Zerealak
- Lekaleak
- Patatak
- Barazkiak
Pestiziden erabilera
Zerealaren ongarritzea
Ureztatzea
VI. UZTEN BILKETA ETA KONTSERBAZIOA
Giza kontsumorako uzten bilketa
Zerealen segatzearen eta eultzitzearen bilakaera
- Arabako isurialde mediterraneoa: segatzea, garraiatzea, eultzitzea, haizatzea, alearen eta lastoaren biltegiratzea; gaur egungo uzta-biltzea eta fardo-egitea
- Nafarroako isurialde mediterraneoa: segatzea, garraiatzea, eultzitzea, haizatzea, alearen eta lastoaren biltegiratzea; gaur egungo uzta-biltzea eta fardo-egitea
- Isurialde atlantikoa: segatzea; eultzitzea, gari-jotzea; haizatzea, gari-garbitzea; biltegiratzea
- Zerealaren gaur egungo uzta-bilketa
Artoa
Barazkiak, ortuariak
- Indaba, babarruna eta baina
- Baba
- Ilarra
- Txitxirioa eta dilista
Lur azpiko barazkiak
- Patata
- Zainzuria
- Porrua; tipula; eta baratxuria
Aireko barazkiak
Aziendarentzako laboreak
Zerealak
Bazka-barazkiak
- Arbia
- Erremolatxa
- Kuia
- Patata
Kontserbazioa
Irin-errotak, errotak
Sarrera
Errota motak
Errotak inkesta egindako herrietan
- Araba
- Bizkaia
- Gipuzkoa
- Nafarroa
Erroten gainbehera
Irin-errota baten osagaiak
Ehotzea
Errotaren egutegia
Auzoko edo herriko errotak
VII. BELARRA ETA BESTE BAZKA BATZUK
Belarra kultura tradizionalean
Belardien sorrera eta mantentzea
- Ixtea, luberritzea eta landatzea
- Mantentzea
Aprobetxamendua
- Artzaintza
- Segatzea berdean
- Belar-ontzea
- Segatzea
- Lehortzea
- Biltzea eta garraiatzea
- Biltegiratzea
- Kontsumoa
- Belar-metak
Aldaketen hasiera
1960ko hamarkadako eraldaketa
Siloratzea
Segatze mekanikoa
Lehen traktoreak
Fardo-egitea
Mekanizazio progresiboa
Belar-biltzearen mekanizazioa
Mekanizazioari lotutako abeltzaintzako aldaketak
Belar ekoizpenaren hazkundea
Azken aldaketak behien elikaduran
Abeltzaintzaren krisiarekin lotutako eraldaketak
Belarraren laborantza alderdi mediterraneoan
Beste bazka batzuk
Alderdi atlantikoa
Alderdi mediterraneoa
VIII. LIHOAREN ETA KALAMUAREN LABORANTZA
Lihoaren antzinako laborantza
Lihoa nekazaritza paisaian
Laborantzako lursailak
Liho motak eta ereiteko aroa
Lantze-prozesua
Ateratzea eta beratzea
Garramaketa, azkarbaketa
Lihoa uretaratzea
Albainuen tratamendua, lihogintza
Linarriketa
Garban jotzea, trankaketa
Saretzea, suasketa
Ezpataz jotzea
Kardatzea, txarrasketa
Irutea, harigintza
Gorua. Goruetan
Ardatza
Matazak egitea
Egozketa
Harilketa
Ehungintza
Kalamua
Espartzua
FRUTA ARBOLAK. OLIBONDOA ETA MAHATSONDOA
IX. FRUTA ARBOLEN LABORANTZA
Sarrera
Fruta arbolen laborantza
Isurialde mediterraneoa
Isurialde atlantikoa
Arbolak landatzea eta erostea
Txertatzea, eztitzea
Ardurak
Frutaren bilketa, kontserbazioa eta aprobetxamendua
X. OLIBONDOAREN ETA MAHATSONDOAREN LABORANTZA
Olibondoa
Oliba-eremuak
Landaketak
Landatzen diren aldaerak
Ardurak
- Inausketa
- Aroa
- Tresnak
- Inausteko modua
- Olibondoen fruituen erabilera eta destinoa
- Lanketa eta aitzurketa
- Aroa
- Esku lana eta zamari lana
- Lan mekanizatua
- Ongarritzea eta ureztatzea
- Ongarritzeko aroa
- Ongarri motak
- Ongarritzeko moduak
- Ureztatzea
- Izurriak eta tratamenduak
- Negukoak
- Udaberrikoak
- Udakoak
Birlandaketak
Mahatsondoa
Aurrekari historikoak
Mahatsondoaren laborantza tradizionala isurialde mediterraneoan
- Aldaerak
- Goldaketa
- Landaketa
- Inausketa
- Txertaketa
- Lehenengo kimaketa
- Ongarritzea
- Bigarren kimaketa
- Fruituaren eraketa
- Izurriak
- Beste lan batzuk
Mahatsondoaren gaur egungo laborantza isurialde mediterraneoan
- Lursailaren prestaketa
- Lurren analisia
- Mahatsondo zaharra erauztea eta birlandatzea
- Mahatsondo motak
- Landatzeko lanak
- Landatzeko prozedurak
- Landatzeko ardurak
- Txertoa
- Inausketa
- Ongarritzea eta ureztatzea
- Lanketa eta aitzurketa
- Belar-hiltzaileen erabilera
- Tratamenduak
- Izurriak
Mahatsondoaren laborantza isurialde atlantikoan. Txakolina
- Mahatsondoren laborantza tradizionala
- Mahats-parra
- Mahatsondoa zaintzeko lanak
XI. OLIOAREN, ARDOAREN, TXAKOLINAREN ETA SAGARDOAREN EKOIZPENA
Olioa
Oliba-bilketa
- Aroa
- Modua
Olibaren garbiketa
Oliba-olioa egitea
- Aroa
- Olibak entregatzea eta pisatzea. Biltegiratzea
- Ehotzea
- Tobera
- El sinfín
- Errota
- Las batidoras
- Kutxa
- Prentsa
- El cuarto del huesillo
- Oliba-terreinak
- Los infiernillos
- Olioaren banaketa
- Beste erabilera batzuk: xaboia eta cerato
La Equidad errotaren zaharberritzea, Moreda (A)
Oliba-erroten sailkapena
- Trujales (oliba-errotak) a sangre
- Oliba-errota hidraulikoak
- Gasolina-motorra duten oliba-errotak
- Oliba-errota elektrifikatuak
Eranskina: Moredako (A) antzinako oliba-errotak
Retén de la Iglesiako oliba-errota
Tomás Laguardiako oliba-errota
Ardoa
Mahats-biltze tradizionala isurialde mediterraneoan
- Ardoa egitea
- Etxean egiteko modu tradizionala
- Prozedura berriak
- Ardoa egitea leize-upategietan
- Eraldaketak ardoetan
- Garapiteroa
Gaur egungo mahats-biltzea isurialde mediterraneoan
- Ardoa egitea upategi industrialetan
- Ardo beltz motak
- Mazerazio karbonikoko sistema edo mahats-ale osoa
- Sistema bordelesa. Metodo estutua, despalillado eta aletua
Beste edari batzuk
Txakolina
Mahats-biltzea, mahats-batzea
Prentsatzea: dolarea
Gaur egungo eraldaketak
Kontseilu arautzaileak eta sor-markak. Jatorri-izenak
Sagardoa
Aurrekari historikoak
Sagarra eta haren laborantza
Sagarrondoaren izurriak eta gaitzak
Sagardoa egitea. Sagardogintza
- Aldez aurreko ardurak
- Xehatzea
- Mazerazioa
- Prentsatzea
- Hartzitzea eta biltegiratzea
- Botilaratzea
Sagardoaren eraldaketak
- Azidotasuna
- Uhertzea
- Mehetzea
- Koloregabetzea edo margultzea
- Sagardoaren beste eraldaketa batzuk
Sagardoari lotutako jaiak eta adierazpen kulturalak. Sagardotegiak
Sagardotik eratorritako edariak
1. eranskina: Upategi kooperatibo baten arautzea
2. eranskina: Upelen fabrikazioa
TRESNAK ETA LANABESAK
XII. NEKAZARITZAKO ALTZARI TRADIZIONALAK
Lurra lantzeko lanabesak
Laiak
Aitzurra eta aitzur motak
- Horzbikoa
- Jorraia
- Aitzur luzea
Lurra lantzeko herrestatze-lanabesak
Goldea
Goldaketa Baskonia kontinentalean
- Nabarra
- Goldea
- Goldenabarra
- Adareta
- Urdamuturra
- Golde itzulkorra
- Golde nagusia
Goldaketa Baskonia penintsularrean
- Gipuzkoa eta Bizkaia
- Nabarra edo lurra ebakitzeko hortza
- Exa
- Golde txikia. Golde nagusia
- Araba eta Nafarroa
Zokorrak puskatzeko lanabesak
Lurra xehatzeko eta berdintzeko lanabesak
Arrasteluak. Bahea
Area, are handia
Arralda. Hesia. Trapa. Narra
Alperra, arrabola
Ildoak irekitzeko lanabesak
Kultibadorea, lurra lantzeko makina
Markoa, markatzailea
Golde horzdunak
Itailak
Nabasaia. Lauhortza
Tragaz
Plane
Makatza
Grada
Segatzeko lanabesak
Igitaia, zerra
- Izenak
- Zoquetas
Dailua, sega, kodaina
- Izenak
Segak eta igitaiak zorrozteko lanabesak
Zorroztarria
Zenbait tresna zorrozteko lanabesa: geztera
Laborea eta belarra biltzeko lanabesak
Sardea
Bieldoa
Burdinazko sardea
Hortz okerreko sarde metalikoa. Sarde-aitzurra
Arpa
Arrastelua, eskubera
Eskuzko ardogilea
Makoa
Sastrakak garbitzeko lanabesak
Aihotza
Otasega
Belagoia
Simaurrarekin lan egiteko lanabesak
Garia eta artoa aletzeko lanabesak
Trailua, txibita
Ogia jotzeko harria
Narrak
Garia haizatzeko lanabesak
Allegadera
Haizatzeko pala
Galbahea
Haizatzeko makina
Arto-aletzailea. Artoa jotzeko astoa
Lekadunen aletzea
Egurra mozteko lanabesak
Aizkora
- Aho biko aizkora
- Zorroztea
- Ziria
Zerra. Zerrotea
- Trontza(-zerra)
- Arbola-moztea trontzaz
- Arpana. Egurra zerratzeko zerra
- Astoa
Frutak biltzeko lanabesak
Haga, kakoa
Matxardak
Mahatsondoak lantzeko lanabesak
Rejón, herrón
Aihotz handia. Tajamatasxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Kakoa. Corquetexxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Kimatzeko eta mahatsa biltzeko guraizeak
Garraiorako lanabesak
Garraioa bizkar gainean
- Antzadila. Velortoxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
- Kakola
- Sábanosxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Maniriak
Garraiorako lanabesak
- Otarrreak: saskia, zarea, zarana. Carpancho, cunacho. Espuertas y esportillosxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Otarria, otzarea
- Eskuzko angailak, angailak
- Orgatxoa
Eranskina: Almadiak
XIII. NEURRI-UNITATEAK
Sarrera
Giza gorputza, neurri-patroi
Luzera-neurriak
Luzera neurtzeko lanabesak
Azalera-neurriak
Pisu-neurriak
Pisatzeko lanabesak
Edukierako neurriak eta aleetarako lanabesak
Likidoen edukierako neurriak
Egurraren salmentarekin eta belarraren garraioarekin lotutako neurriak
Eraldaketak
Ekibalentziak
LAN INDARRA
XIV. NEKAZARITZAN ERABILITAKO ESKU-LANA ETA INDARRA
Giza indarra
Familiaren lan bateratua
Gizonarentzako egokiagoak diren lanak
Emakumearen parte-hartzea
Adin handiko pertsonen lanak
Morroia
Haurren lana
Auzokoen arteko elkarlaguntza
Aldikako langileen kontratazioa
Soldatapeko morroiaren doikuntza plaza publikoan
Sasoikako langileak, jornalariak
Trantsizioak
Lan-jantziak. Janzkerak
Gizonezkoen janzkera
Emakumeen janzkera
Oinetakoak
Animalien indarra
Behi-azienda. Uztartu
Zaldi-azienda
Asto-azienda
Gaur egun
Eranskina: Jornalarien lan-baldintzak eta jornalen prezioa aurreko mendeetan Vianan (N)
XV. ANIMALIEN BIDEZ GARRAIOA. GURDIA
Gurdia. Orga
Iparraldea: Sara, Donoztiri, Uhartehiri, Garazi, Liginaga
Nafarroa: Bera, Urdiain, Ameskoa, Agoitz, Artzibar eta Oroz-Betelu, Viana, San Martin Unx, Obanos, Muetz eta Ugar, Erronkaribar, Valtierra, Cárcar
Araba: Valderejo, Bernedo, Moreda, Abezia, Apodaka, Trebiñu eta Argantzon, Berganzo, Pipaón eta Erriberagoitia, Argandoña
Gipuzkoa: Berastegi, Beasain, Hondarribia, Elgoibar, Telleriarte, Zerain
Bizkaia: Gautegiz Arteaga, Abadiño, Zornotza, Bedaroa, Urduliz, Karrantza
Narra, lera
Iparraldea
Nafarroa
Araba
Gipuzkoa
Bizkaia
Uztarria
Idiak uztartzeko modua
Uztarriaren osagarriak
- Gurtedea
- Uztar-estalkia
- Zapak
- Hedeak
Zamarien uztarriak
Zaldi- eta asto-azienden uhalak eta tresnak
- Albarda, bastea, txalma eta manta
- Muturgainekoa eta begietakoak
- Collerónxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx, koilarra. Torrolloxxxxxxxxxxxxxxxxx
- Balancínxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Garraiorako tresnak
- Makoak
- Angailak, andak
- Anekak. Zakutoak. Astotzarak
- Beste elementu batzuk
XVI. NEKAZARITZAREN MEKANIZAZIOA
Sarrera
Mekanizazioa Arabako herri batean
Goldaketa eta haren bilakaera
Nekazaritzako lanabesen industrializazioa
Traktorearen agerpena
Nekazaritzako zikloan erabilitako lanabesak
Lurraren prestaketa
Ereintza
Laboreen mantentzea
Uzta
Isurialde mediterraneoa
Isurialde atlantikoa
Mekanizazioa gaur egun
Isurialde mediterraneoa
Isurialde atlantikoa
Makinak bazkidetzan eta jabetza kolektiboan
MERKATARITZA ETA JABETZA
XVII. NORBERARENTZAKO APROBETXAMENDUA ETA NEKAZARITZAKO MERKATARITZA
Hazien eta landareen erosketa. Haziak eta landareak
Gaur egun
Ongarrien erosketa. Ongarriak
Lanabesak norberak egitea
Lanabesen erosketa
Lanabesen konponketa
Nekazaritzako azokak eta feriak. Plaza. Azokak
Salmenta zuzena. Salmentak
Aparteko feriak. Feriak
Saltzaile ibiltarien zerbitzuak
Harategiko zerbitzuak
Ganadu feriak
Produktuen, kontratuen eta ordaintzeko baldintzen prestaketa
XVIII. JABETZA-ERREGIMENA. JABETZA KOMUNALA ETA JABETZA PRIBATUA
Jabetza komunala eta haren aprobetxamendua
Komunalen alokatzea
Mendi komunalaren beste erabilera batzuk
Erruki lurrak eta Erruki kutxa
Beren lurrak zuzenean ustiatzen dituzten jabeak
Beren lurrak maizterren bidez ustiatzen dituzten jabeak
Errentaren prezioa eta hura finkatzea
Espeziean edo diruz ordaintzea
- Ordain-modua
- Ordain-aroa
Egoera gaur egun
Jabetza komunalaren eta jabetza pribatuaren teilakatzea
Tiempo de derrotaxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Jabetza pribatuko arbolak lur komunalean