Contenido de esta página
I. HERIOTZAREN ZANTZUAK
Animaliekin erlazionatutako zantzuak
Txakurraren uhuria. Txakurraren oihua, zakurraren uhuria
Oilarraren kukurrukua
Aziendaren eta katuen jokabidea
Gaueko hegaztien kantua edo presentzia. Le cri de la chouette
Beleen eta beste hegazti batzuen presentzia. Belak, pikak karraskari
Intsektuen presentzia. Euli baltzak
Ekintzekin eta gertaerekin erlazionatutako zantzuak
Kanpai-hotsak
Justu ordaintzea, neurtzea edo pisatzea
Zaratak eta beste kointzidentzia batzuk
Hiltzetik eratorritako zantzuak. Hilaren begi irekiak
II. AGONIA ETA HERIOTZA
Hiltamua
Izenak
Hiltamuaren zeinu fisikoak
Agonia-kanpaia. Agonia-kanpaia, agoniako zeinua
Hil-hurrenari laguntza
- Arretak eta zaintzak
- Hil-hurrenari bisita. Bisita egitea
- Hil-hurrenari beila. Gaubeila
- Aldaketa garaikideak
Agoniako otoitzak
Beste praktika erlijioso batzuk. Agoniako kandela
Hiltamua luzatzearen kausak
- Haserreak eta irainak
- Jeinuak edukitzea. Gaizkinak
Hiltamua luzatzearen aurkako erremedioak
- Meza enkomendadua
- Argien eta baraualdien eskaintza. Kandela bizte eta barauak
- Arimari irteera erraztea
Heriotza
Izenak
Heriotzaren kausa fisikoak
Heriotzaren kausa miragarriak
- Madarikazioak. Birao-maledizioneak
- Begizkoa. Begigaiztoa
- Heriotzaren jeinuak. Herioa, balbea
Heriotzaren ordezkapena
III. BIATIKOA ETA OLIADURA. AZKEN SAKRAMENTUAK
Heriotzako iragatearen erritu kristauak
Izenak
Azken Sakramentuak hartzea. Eleizakoak, Elizakoak
Abisuak apaizari eta medikuari
Gaixoaren gelaren egokitzea
- Etxeko aldarea
- Etxea apaintzea
Biatikoa. Gure Jauna
- Biatikoa Baskonia kontinentalean
- Biatikoa Nafarroan
- Biatikoa Gipuzkoan
- Biatikoa Bizkaian
- Biatikoa Araban
Oliadura
1. eranskina: Derniers Sacrements, Azken Sakramendia, Mendiben (NB)
2. eranskina: Biatikoaren eta Oliaduraren administrazioa antzinako Erromatar Erritualean
IV. ARIMAREN PATUARI BURUZKO SINESMENAK
Arimaren eta gorputzaren arteko bereizketa
Salbazioko eta kondenako seinaleak
Hilotzaren begitartea
Naturaren zeinuak
Hilkutxa etxetik ateratzeko zailtasunak
Gorpu usteldu gabeak
Salbazioa ziurtatzeko praktikak
V. ETXEKO DOLUA ETA AUZOKIDEEN LAGUNTZA
Dolu-zeinuak hildakoaren etxean
Ispiluak ezkutatzea
Beste objektu batzuk ezkutatzea
Paretak estaltzea
Leihoak ixtea
Dolu-zeinuak etxearen kanpoaldean
Auzokideen parte-hartzea doluan
Auzoaren eta auzokideen erlazioa hildakoaren etxearekin
- Auzoko hierarkiaren antolaketa
- Lehen auzoa
- Adiskidetzea eta adiskidetasuna auzokideen artean
Auzokideek emandako laguntza
- Etxeko zereginak eta lanak
- Familia-laguntzaren lehentasuna
- Ohituraz ezarritako laguntzak
Parrokiako gurutzea hildakoaren etxean
Eranskina: Auzokideen rola hileta-errituan Ortzaizen (NB)
VI. HERIOTZAREN JAKINARAZPENA
Abisuak. Hil-mezuak
Jakinarazpenaren hartzaileak
Heriotzaren berriemaileak
- Familiako kideak eta auzokideak
- Lehen auzoak
- Mutilak
- Emakume berriemaileak
- Mezulariak eta auroroak
Trantsizio garaikideak
Kanpai-hotsak. Hil-kanpaiak, hil-zeinuak
Izenak
Hil-kanpaiaren unea
Kanpaiak jotzeko ardura duen pertsona
Kanpai-hotsen hizkuntza
- Sexuaren bereizketa eta estatus erlijiosoa
- Aingeru-kanpaia
- Kategoria sozialak
Hil-kanpaien iraupena gaur egun
Hil-kanpaiak ermitetan
Ehorzketa-kanpaiak
Eskelak
Eskelak egunkarietan
Eskelak kalean
Eskelen antzinatasuna
Irratiko eskela
Oroigarriak
Heriotzaren berria ematea etxeko abereei
Berria ematea erleei. Erletxuak, erletxuak
- Erlauntzaren iraupena
- Egin ezazue argizari gehiago. Egizue argizaria
- Argizaria eskatzea eta erleen heriotza eragoztea
- Nagusiaren heriotza. Nagusia hil da
- Nagusi berria. Nagusia ezagutu
- Dolu-markak. Lutoa jantzi
Berria ematea ukuiluko abereei
VII. HILAREN BEZTITZEA
Hiltzea eta begiak ixteko ekintza
Garbiketa eta beztitzea
Gorpua garbitzeko moduak. Gorpu-garbitzea
Hilaren gorpua txukuntzea
Eskuak eta oinak atontzea
Gatza gorpuaren gainean
Hil-jantzia eta hil-jantzi motak
- Gorpu-izara. Gorputz-izara
- Arropa erlijiosoak
- Jaietarako arropa
Hilotzaren ondoko objektuak
Errukizko sinboloak
Hilen buldak
Objektu profanoak
Belar-erretzeak
VIII. GAUBEILA
Gaubeila
Eguneko bijilia
Arrosarioa errezatzea iluntzean
Gaueko bijilia. Hilbeilagaba
- Izenak
- Gaubeila Baskonia kontinentalean. Gaubeila
- Gaubeila Baskonia penintsularrean. Begiria
- Lanpararen zaintza. Lanpiona
- Gaubeilako mokaduak
Gaubeilaren iraupena gaur egun
Hildakoaren gela
Gurutzea
Argia. Argia lagun
Ur bedeinkatua
Hilotzaren atontzea
Hilotza hil-ohean
Hilotza areto nagusian
Hil-ganberan. Hil-ohea
Hilkutxa
Izenak
Hilkutxaren fabrikazioa
Hilkutxen mailak eta motak
Arotzaren zereginak
Andak eta kolportak
Lastaira erretzea
IX. HIL-BIDEAK
Izenak
Hil-bideak populaketa sakabanatuko herrietan
Baskonia penintsularra. Andabideak
Baskonia kontinentala. Eleizbideak
Hil-bideak landa-eremuko hiribilduetan
Hil-bideak populaketa kontzentratuko herrietan
Parrokiko gurutzearen eta Biatikoaren bideak
Hil-bideen konponketa
Hil-bideen esanahi juridikoa
X. HILOTZA ELIZARA ERAMATEA
Hil-ohezaleak
Izenak
Hil-ohezale auzokideak
- Baskonia kontinentala. Hilketariak
- Baskonia penintsularra. Andariak
Mutil andariak Araban
Andari auzokideak eta ahaideak
Andari ahaideak eta lagunak
Hil-hurrenak izendatutako andariak
Gorpuaren orientazioa
Gorpua garraiatzeko moduen bilakaera
Txandak garraioan
Gorpua altxatzea
Baskonia penintsularra
Baskonia kontinentala
Harrera-etxeak. Gorpuetxeak
Etxe matrizea edo patroiarena
XI. SEGIZIOA
Segizioaren osaketa
Izenak
Segizioaren burua. Kurutzeketaria
Segizioa Araban
Segizioa Bizkaian
Segizioa Gipuzkoan
Segizioa Nafarroan
Segizioa Baskonia kontinentalean
Kofradiak eta elkarteak segizioan
Otoitzak eta kantuak gorpua eraman bitartean
Segizioaren geldialdiak. Itxoinaldiak
Segizioa gaur egun
Umeen ehorzketa
Izenak
Baskonia kontinentala
Baskonia penintsularra
Umeen ehorzketako aitapontekoak
Gazteen ehorzketa
Erostariak
Dokumentazio historikoa
Iturri etnografikoak
Negarrak eta deitoreak
XII. JANZKERA SEGIZIOAN
Doluko antzinako janzkera
Longaina. Kapa handia
Mantua
Gizonezkoen janzkera tradizionala
Emakumeen janzkera tradizionala
Ahaideen eta auzoen janzkera tradizionala
Segizioko kideen janzkera gaur egun
XIII. SEGIZIOKO ESKAINTZA ERAMAILEAK
Eskaintzaren eramaile emakumezkoa. Izenak
Aurrogia
Argien eskaintza. Ezkoanderea
Abereen antzinako eskaintzak segizioan
Erramuak eta lore-koroak segizioan
Loreak mendearen hasieran
Loreak eta koroa artifizialak
Koroak eta artisau-gurutzeak
Erramu eta koroen zabalkundea
Emandako esanahiak
Kokapena segizioan
XIV. HILETAK
Hilotza hiletetan
Hilkutxa eliz atarian
Hileta aurreko ehorzketa
Katafalkoa
Hileta, gorpua bertan dela
Familiaren doluaren atontzea elizan
Gizonezkoen dolua. Luto-bankua
Emakumeen dolua. Jarlekua
Familia-dolua, gaur egun
Hileta-meza
Izenak
Hileta motak
Hileta motei buruzko satirak
Hiletaren kategoria soziala
Ehorzketako meza eta ondra-mezak
Aldi bereko mezak (de «a tiempo»)
Seinen hiletak. Aingeru-meza
Eranskina: Hiletak, Erromatar Erritualaren arabera
XV. HILETA EGUNAK
Bederatziurrena
Izenak
Bederatziurrena hogeiko hamarkadan
Bederatziurrenaren iraupena gaur egun eta bilakaera
Bederatziurrena Euskal Herri kontinentalean
Arrosarioa errezatzea bederatziurrenean
Ondrak
Arimen hileroko funtzioa eta Ogerrena
Urteburuko meza
Izenak
Euskal Herri penintsularra
Euskal Herri kontinentala
Meza-sariak
Izenak
Euskal Herri kontinentala
Euskal Herri penintsularra
San Gregorioren mezak
Eranskina: Ehorzketaren gastuak
XVI. HILOBIAK ELIZETAN. JARLEKUAK. FUESAK
Izenak
Hilobi sinbolikoen iraupena gaur egun
Etxeko hilobia
Hilobi kolektiboa
Hilobiak kentzea
Hilobiko hatuak
Oihala edo zamaua. Zamaua
Argien euskarriak
- Argimutila
- Sepultura. Fuesa
- Argizaiola
- Candelero
Ezkoa. Pospoloa
Kandelen apaindurak
Kandelen eta pospoloen artisau-fabrikazioa
Eskaintzen otarra. Ezkozarea
Belaunaulkia. Kadira
Gauzen zaintza
Hilobiaren aktibazioa. Ezkoen piztea
Etxeko nagusi emakumezkoaren lehentasuna
Seroraren prestaketa
Seroraren funtzioak hileta-egunean
Hilobia hartzea
Doluaren iraupena hilobian. Ogi-hastea eta ogi-uztea
XVII. ESKAINTZAK ETA ESKARIAK HILOBIAN. ARGIAK, OLATAK, HIL-OTOITZAK
Argien eskaintza. Argi egitea
Sinesmenak
Argien eskaintza hiletetan
- Gipuzkoa
- Nafarroa
- Araba
- Bizkaia
- Euskal Herri kontinentala
Argien eskaintza dolu-garaian
- Gipuzkoa
- Nafarroa
- Araba
- Bizkaia
- Euskal Herri kontinentala
Ogien eskaintza. Ogien eskaintza
Ogien eskaintzaren zabalkundea eta gaur egungo iraupena
Ogi motak, kopurua eta pisua
Izenak
Eskaintzaileak eta hartzaileak
Eskaintzen erritua hiletetan
Ogiaren eskaintza bederatziurrenean
Eskaintza dolu-urtean
Eskaintzak urteburuko mezan
Eskaintza egun seinalatuetan
Eskaintzako ogiaren banaketa
Diruaren eskaintzak hilobian. Errespontsuak
Izenak
Ehorzketaren eguneko errespontsuak
Dolu-garaiko errespontsuak
- Jaiegunetan
- Azoka-egunetan
Errespontsuak urteko egun jakin batzuetan
Errespontsuetako sariaren bilakaera
Animalien antzinako eskaintzak
Iturri historikoak
Iturri etnografikoak
XVIII. EHORZKETA
Ehorzketara joatea
Ofizioko parte-hartzaileak
Emakumeen absentzia
Doluaren presentzia ehorzketaren ondoren
Segizioa limeseraino
Segizioa zuzenean hilerrira
Segizio jendetsua
Ehorzketa gaur egun
Errituak hilerrian
Sinbolo erlijiosoen berreskurapena
Lur eskukada bat botatzea
Lurra ematea
Hilobiaren orientazioa
Elizan eta haren inguruan
Hilerrian
- Eguzkiarekiko orientazioa
- Elizarekiko orientazioa
- Hilerriaren planoarekiko orientazioa
- Ausazko banaketa
XIX. HILDAKOAREN ETXERA ITZULTZEA ETA HILETA-OTORDUAK
Segizioa hildakoaren etxera itzultzea
Baskonia kontinentala
Baskonia penintsularra
Otorduak eta mokaduak bildutakoei
«Karitatea» Araban
Karidadea Gipuzkoan
Beste mokadu batzuk
Hiletetan izandakoei emandako opariak
Apaizei
Hilkutxaren eramaileei
Umeei
Auroroei
Limosna pobreei
Entierro-bazkaria
Izenak
Bazkariaren lekua
- Hildakoaren etxean
- Taberna eta ostatuetan
- Gelaren eta janariaren prestaketa
Jankideak
- Ahaideak
- Auzokideak
- Mezakoak
- Beste gonbidatu batzuk
- Mahaiburua
- Otoitzak
Janariaren osaketa
Entierro-bazkaria zenbait herritan
- Beskoitze (L)
- Izpura (BN)
- Ezpeize-Ündüreine (Z)
- Basabürüa (Z)
- Aria (N)
- Allo (N)
- Mezkiritz (N)
- Berastegi (G)
- Elosua (G)
- Abadiño (B)
- Zeanuri (B)
- Erriberagoitia (A)
- Agurain (A)
Ondra-bazkariak eta urteburuak
Gaur egungo balorazioak
Eranskina: Hil-banketeei buruzko antzinako legezko murrizketak
XX. DOLUA
Izenak
Doluaren iraupena
Dolu-garaiko murrizketak
Dantzaldi eta festetara joatea
Taberna eta leku publikoetan egotea
Etxeko ospakizunak
Jarduera zaratatsuak
Doluko arropa
Emakumeen dolua
- Doluzko mantelina
- Mantalina
- Soingainekoa
- Mantaleta
- Kaputxina
Gizonezkoen dolua
- Kapa
- Kapa ttipia eta taulerra
Umeen dolua
Dolu ez hain zorrotzak
Janzkien etxeko tindatzea dolurako
Dolu-zeinuak etxearen kanpoaldean
Zintzilikariak
Ezkutuak ezkutatzea
Dolua etxeko abereengana zabaltzea
Beste dolu-adierazpen batzuk
Doluan egindako aldaketak
XXI. DOMURU SANTUKO OSPAKIZUNA
Azaroak 1. Domuru Santu
Eskaintzak elizan
Hilerrira joatea
- Euskal Herri penintsularra
- Euskal Herri kontinentala
Azaroak 2. Hildakoen Egunaren edo Arimen Egunaren ospakizuna. Arimen Eguna
Eskaintzak elizan
Hilerrira bisitak
Purgatorioko Arimen aldeko bederatziurrena
Eskaintzen banaketa umeei
Induljentziak hilengatik
Hilen aldeko ospakizunak urtean zehar
Hilobien zaintza
XXII. HERIOTZAREN INGURUKO ELKARTEAK
Kofradia erlijiosoen ezaugarri nagusiak
Vera Cruzeko kofradia
Santo Rosarioko kofradia
Arimen kofradia
Beste izen batzuk dituzten kofradia erlijiosoak (San Blas, San Nikolas, Arrantzaleak eta Mareatzaileak, Santiago Apostolua, San Frantzisko Xabier, San Roke, San Sebastian, Santa Ana, San Jose, Sakramentu Santua, Santa Fe, Zuziak, Kobazuloetako Ama)
Santutegiei lotutako kofradiak
Auzo-kofradiak Bizkaian
San Migel Altzustakoaren kofradia, Zeanurin
San Adrian Argiñetakoaren kofradia, Elorrion
Zangotzako Hirutasunaren kofradia (Nafarroa)
Aramaioko Apaizen kofradia (Araba)
Hiletetarako mutualitate-izaera duten ermandade eta elkarteak
Eranskina
Gaubeako Santa Vera Cruz ermandadearen estatutuak
Durruma herriko Santo Rosario kofradiaren liburua
Arimen kofradiako araua eta estatutuak. Laudio
Senpereko parrokiako Amotze auzoko Saint-Blaise kofradiaren estatutua edo arautegia, 1779ko otsailaren 14koa
Aramaio haraneko Apaiz Agurgarrien Amaren Natibitatea kofradiako arautegi erreformatua, Araba herrialdea, Gasteizko elizbarrutia
«Bakartasuna» Hilen ermandadea (La Soledad). Zeanuri
Vera Cruz ermandadearen arautegia, 1882an sortua Alonsotegin
XXIII. EHORZTEKO LEKUAK ETA MODUAK
Ehorzketa etxean. Etxekanderearen baratzea
Ehorzketa elizaren ondoan
Ehorzketa elizaren barruan
Elizetan ehorzteko legezko debekuak
Hilerria
Izenak
Hilerriaren kokapena
- Tenpluaren ondoan
- Hilerriak ermiten ondoan
- Hilerriak aldirietan
Hilerriko espazioaren banaketa
Hilobian ehorzteko eskubidea
Ehorzketa moduak
- Tumulua
- Hilobia lurrean lauza batekin
- Panteoia
- Nitxoa
Hilobiaren goiburua
- Gurutzeak
- Hilarriak
Bedeinkatu gabeko lurra
- Linboa
- Beren burua hil dutenentzako eta fedegabeentzako espazioa
- Kasu partikularrak
- Ehorzketa zibilak
XXIV. MAMUAK ETA ARIMA HERRATUAK
Agerpenei buruzko sinesmenak
Arimak agertzeko moduak
Soinu eta zarata arraroak. Herotsegileak
Argiak eta distirak. Argi-egileak
Itzalak. Gerixetiak
Usainak. Arimen usaina
Gorputz formaduna
Beste agerpen mota batzuk
Agerpenen denborak
Agerpenen eszenatokiak
Etxea eta beheko sua
Bideak eta bidegurutzeak
Arimen egoitzak
Agerpenen lekukoak
Agerpenen aurreko jokabideak
Prebentzioak
Arauak eta elkarrizketa moldeko formulak. Zer arrangura duk?
Erresalbuak eta akreditazioak. Atzamarren erreunea
Ihes eginarazteko moduak
Arimen eskariak
- Mezak
- Otoitzak
- Zorrak kitatzea
- Promesak betetzea
Aieruak eta agerpenei beldurra
Hilerriari bueltak emateko debekua
Ehorzketa-lekuei beldurra
Arimekiko sinesmenari lotutako praktikak
Agertuen narrazio tradizionalizatuak
Apaiz-ehiztari herratua. Abade-txakurrak
Apaiza meza baten faltan. Gauerdiko meza
Zerbitzari zordun izateagatik. Zorrak pagatu arte neskato
Eranskina: Agertuen kontakizunak
Herotsegilea. Arima burrunbatsua
Argi-egilea. Arima argitsua
Atzamarren erreunea. Su-aztarna
Txarri-elia. Urdalde
Zazpi estatuz ez ondoratu. Zazpi estadio urruntzea
Mallabiko abadea. Apaiz-ehiztari herratua
Gauerdiko meza. Apaiza meza baten faltan
Zorrak pagatu arte neskato. Zerbitzari zordun izateagatik
Arima herratua (âme errante) qui écrit sur un papier nu
Arima korotik gora joan. Agerpena elizan
Kuadrilea kantaren-kantaren. Arima-taldea hilerri ondoan
Gaitzerua eta ezkoa. Kandela lakariaren azpian