Eduki-taula
De Atlas Etnográfico de Vasconia
Revisión del 12:26 6 feb 2020 de Admin (discusión | contribuciones)
Contenido de esta página
- 1 I. JAIOTZA
- 1.1 Umeen jatorria umeen sinesmenen arabera
- 1.2 Erditzea
- 1.3 Jaiotzaren albistea ematea. Haurra badugu
- 1.4 Umea hartu eta erakustea
- 1.5 Jaioberriaren zainketa
- 1.6 Edoskitzaroa
- 1.7 Bataiatu gabeko umeen ehorzketa
- 1.8 1. eranskina: Emaztia esperantxetan eta haur jaioberriaren jatekoa Nafarroa Beherako bi herritan
- 1.9 2. eranskina: Inkubatzea
- 2 II. JAIOTZAREKIN ERLAZIONATUTAKO SINESMENAK
- 3 III. BATAIOA
- 3.1 Jaioberrien bataioa. Bataioa lehenbailehen
- 3.2 Bataioa berandutzea
- 3.3 Pontea
- 3.4 Urgentziazko bataioa. Etxe-bataioa
- 3.5 Bataiora joandakoak
- 3.6 Bataioaren antzinako errituala
- 3.7 Bataioaren erritual berria
- 3.8 Eskaintzak eta opariak
- 3.9 Gorazarreak bataioa dela eta
- 3.10 Ponteko izatea
- 3.10.1 Pontekoen konpromisoak
- 3.10.2 Ahaidetasun espirituala eta kidetasuna. Aitapontekoaren eta amapontekoaren urak
- 3.10.3 Pontekoen aukeraketa
- 3.10.4 Nork bere burua ponteko izateko eskaintzea
- 3.10.5 Ponteko izateko eskubidea
- 3.10.6 Ponteko bakarra
- 3.10.7 Komenentziazko pontekoak
- 3.10.8 Pontekoak galdu-gordean. Benturako umea
- 3.10.9 Pontekoen eta besoetakoen izenak
- 3.11 Ponteko izena
- 3.12 Pontekoen opariak
- 4 IV. ERDIBERRIAROA
- 5 V. LEHEN HAURTZAROA. HAURTZAROA
- 6 VI. HAURTZAROA ETA PUBERTAROA
- 7 VII. GAZTAROA
- 7.1 Herriko gazteria
- 7.2 Arropak eta burukoak
- 7.3 Dantza
- 7.3.1 Hasteko adina
- 7.3.2 Dantzalekuak: plaza, herriko plaza
- 7.3.3 Dantza-orduak
- 7.3.4 Dantza motak
- 7.3.5 Dantzaren hasiera eta amaiera
- 7.3.6 Dantzaren antolaketa
- 7.3.7 Dantzaren hasiera eta parekatzea
- 7.3.8 Musika tresnak
- 7.3.9 Dantza erromerietan eta herriko zaindariaren jaietan
- 7.3.10 Dantza pribatuak
- 7.3.11 Dantzatzeko askatasunaren mugak
- 7.3.12 Gaur egungo trantsizioak
- 7.4 Derrigorrezko soldadutza. Soldadutza
- 7.5 Jendaurreko aurkezpena
- 7.6 Gazteen elkarte erlijiosoak
- 7.7 Eranskina: Kuadrillen eta elkarteen antolaketa zuzentzeko arautegia. San Martin Unx, 1885eko urtarrilak 9
- 8 VIII. AMODIOZKO HARREMANAREN HASIERA
- 9 IX. EZKONGAI-ALDIA
- 10 X. EZKONTZAKO HITZARMENAK
- 11 XI. EZKONTZARAKO PRESTAKUNTZAK EZKONDEI-ALDIA
- 12 XII. EZKONTZA
- 12.1 Ezkontzaren denbora eta lekua
- 12.2 Ezkon-segizioa
- 12.3 Zeremonia erlijiosoa. Eliz-ezkontza
- 12.4 Zorionak, gorazarrea eta opariak
- 12.5 Ezkon-segizioaren itzulera
- 12.6 Ezkontzako argazkiak
- 12.7 Ezkontza zibila
- 12.8 1. eranskina: Ezkontza zibilaren formularioa Baskonia penintsularrean
- 12.9 2. eranskina: Ezkontza euskaraz Herriko Etxean (Ipar Euskal Herrian)
- 13 XIII. EZKONBERRIEN ETXERA-SARTZEA. ETXERA-SARTZEA
- 14 XIV. EZTEIAK
- 15 XV. EZKON-ONDOKO OPARIA ETA EZTEIONDOA
- 16 XVI. EZKONGABETASUNA ETA ZELIBATUA. ALARGUNEN ETA ZAHARREN EZKONTZA
- 17 XVII. ELKARTZE LIBREAK ETA SEME-ALABA NATURALAK
I. JAIOTZA
Umeen jatorria umeen sinesmenen arabera
Zikoina. París
Emaginak edo medikuak ekarriak
Zerutik ekarriak
Inguruko parajeetan aurkituak
Erosiak. Ume barria erosi
Erditzea
Etxean jaiotzetik erietxean jaiotzera
Erditze-lanetako laguntzaileak
- Emagina
- Medikua
Erditzea. Haur-egitea
- Erditzearen aurreko egunerokotasuna
- Gorputz-jarrera erditzean
- Erditzeko ekintza. Sentiduta egon
- Prestakuntzak
- Erditzea
- Haur-egitea
- Bakarkako erditzea
- Karena, selauna eta zilbor-hestea
Erdiberriaren zainketak
Erdiberriaren elikadura
- Dieta eta eriondoa
- Elikagai mesedegarriak eta kaltegarriak
Jaiotzaren albistea ematea. Haurra badugu
Umea hartu eta erakustea
Jaioberriaren zainketa
Lehen zainketak
Umea moldatzea
- Burua
- Sudurra tenkatzea
- Belarriak
Umeak paxan biltzea
Hautemandako ardurak
Edoskitzaroa
Bularra ematea
Inudea edo hazama
Edoskitzailearen arriskuak “Ilea hartzea“
Edoskitzaroaren luzapena
Edoskitzea gaur egun
Elikatze normalaren hasieran
Bataiatu gabeko umeen ehorzketa
Ituxurapean
Etxeko baratzean. Etxekanderearen baratzea
Hilerriko linboan
Hilkutxarik ez izatea
Ehorzketara joandakoak
1. eranskina: Emaztia esperantxetan eta haur jaioberriaren jatekoa Nafarroa Beherako bi herritan
2. eranskina: Inkubatzea
II. JAIOTZAREKIN ERLAZIONATUTAKO SINESMENAK
Eragina umearengan
Umearen sexuari buruzko aieruak
Amaren sabelaren forma
Seinaleak amaren aurpegian. Burusia
Haurdunaldiaren bilakaera
Haurdunaren hastapeneko pausoa
Ilargiaren eta eguraldiaren eragina kontzepzioan
Igartzeko prozedurak
Sexua aukeratzea
Haurdunaldiari eta erditzeari buruzko zenbait sinesmen
Santuen bitartekaritza erditze on bat lortzeko
Jaiotzeko unearen garrantzia
Salutadorea
Bataioaren aurretik hartzeko ardurak. Ume bedeinkatua
Jaioberriari musurik ez ematea
Kutunak
Ur bedeinkatua
Kutun erlijiosoak. Ebanjelioak
Dominak eta beste objektu erlijioso batzuk
Begizkoa sendatzea. Begizkoa
III. BATAIOA
Jaioberrien bataioa. Bataioa lehenbailehen
Bataioa berandutzea
Pontea
Urgentziazko bataioa. Etxe-bataioa
Bataiora joandakoak
Bataiatuaren arropak. Bataio-arropa
Haurraren eramailea. Haurraren eramailea
Segizio errituala
Bataioaren antzinako errituala
Elizaren sarreran
Pontera bidean
Pontean
Bataioaren erritual berria
Eskaintzak eta opariak
Gorazarreak bataioa dela eta
Otorduak segizioarentzat (Araba. Bizkaia. Gipuzkoa. Baskonia kontinentala. Nafarroa)
Arrebutxak. Boloak (Nafarroa. Araba. Bizkaia. Gipuzkoa. Baskonia kontinentala)
Ponteko izatea
Pontekoen konpromisoak
Ahaidetasun espirituala eta kidetasuna. Aitapontekoaren eta amapontekoaren urak
Pontekoen aukeraketa
Nork bere burua ponteko izateko eskaintzea
Ponteko izateko eskubidea
Ponteko bakarra
Komenentziazko pontekoak
Pontekoak galdu-gordean. Benturako umea
Pontekoen eta besoetakoen izenak
Ponteko izena
Pontekoen opariak
Pazkoko eta Eguberrietako opariak. Pazko-opilak
IV. ERDIBERRIAROA
Erdiberriaroko aginduak
Teilarekin babestea. Teila buruan
Amaren bedeinkapena
Ama Birjinaren Garbikundea arketipo gisa
Izenak
Berrogeialdiaren iraupena
Elizan sartzeko erritua. Elizan sartzea
Erdiberriari bisita eta erdiberriaroaren amaieraren ospakizuna: martopilak, ermakeriak
Umeen eskaintza ermita eta santutegietan
Eranskina: Amaren bedeinkapeneko errituala
V. LEHEN HAURTZAROA. HAURTZAROA
Sehaska
Zurezko sehaskak. Zurezko kumak
Zumezko sehaskak: Moisesa. Ziazko kumak
Sehaska-oheak
Ordezko sehaskak. Fanega erdia
Sehaskako koltxoia eta arropa. Ume-izarak
Sehaskaren kulunka
Sehaskaren fabrikazioa
Sehaska berriagoak
Umearen zainketa
Paseoa iraganeko garaietan
Lehen irteerak etxetik
Umea eramateko prozedura tradizionalak
Umea zaintzen duten pertsonak
- Etxeko emakumeak
- Seintzainak. Seintzainak
- Inude lehorrak
Umearen paseoa gaur egun
Umearen hastapenak
Lehen urratsak. Katu-katuka
- Ikasteko tresnak. Taka-taka
- Sinesmenetan oinarritutako praktikak
Umearen zezeldura
- Hizketa hasteko laguntzak
- Sinesmenetan oinarritutako praktikak
Lehen hortzaldia. Lehenengo txantxurrak
Lehen hortzak erortzea
- Eutsi hagin zaharra... Hortza
- Eroritako hortzagatik emandako ordainsaria
Jaiotzaren urteurrena
Urtebetetzea. (Santu) eguna
Urtebetetze opariak
VI. HAURTZAROA ETA PUBERTAROA
Eskolaratzea
Hastapeneko eskolaratze arrunta
Eskolaratze berantiarra
Eskolaratze goiztiarra
Eskola-absentismoa
Lehen jaunartzea. Lehen jaunartzea
Komunio txikia eta komunio haundia
Lehen jaunartze bakarra
Lehen jaunartzea ospatzeko datak
Nerabezarora igarotzeko pausoa. Orain gizon egin zara
Lehen jaunartzeko soinekoak
- Antzinako janzkera
- Lehen jaunartzeko trajea
Lehen jaunartzeko banketea. Komunioko bazkaria
- Txokolatezko gosaria
- Familia-otordua
- Lehen jaunartzeko banketea gaur egun
Lehen jaunartzeko opariak
- Diru-biltzea auzoan
- Jaunartzeko opariak gaur egun
Sendotza
Sendotza, gaztaroan sartzeko erritua
Sendotzaren ospakizuna
Sendotza iraganean
- Bisita pastorala Obispoaren etorrera
- Sendotza zehaztu gabeko adinean
- Sendotzako formula irrigarriak
Umeek egindako etxeko lanak
Umeen hastapenak etxeko lanetan. Etxean lagundu
Mutilen eta nesken lan komunak
Neskei emandako lanak
- Seintzainak. Seintzainak
Mutilen lanak
Umeen lanak gaur egun
Umeen jolasak eta jarduerak
1. eranskina: Jaunartze eguna, Komunioneko eguna, eta Sendotza ematea Saran (L)
2. eranskina: Eskola-sistemari eta alfabetatzeari buruzko oharrak
VII. GAZTAROA
Herriko gazteria
Gazteriak Araban
- Gazteriak mendearen hasieran
Gazteriak Nafarroan
Gazteen jarduera komunak beste lurralde batzuetan
Arropak eta burukoak
Dantza
Hasteko adina
Dantzalekuak: plaza, herriko plaza
Dantza-orduak
Dantza motak
- Dantza soltea
- Dantza lotua
Dantzaren hasiera eta amaiera
- Dantza-jagolea
Dantzaren antolaketa
Dantzaren hasiera eta parekatzea
Musika tresnak
- Iraganeko tresnak
- Trikitrixa eta akordeoia
- Txistua eta danbolina, gaita eta dultzaina
- Jazbanak eta udal bandak
- Garai modernoetako tresnak
Dantza erromerietan eta herriko zaindariaren jaietan
Dantza pribatuak
- Kasinoak, elkarteak eta zirkulu sozialak
- Goatekeak
- Diskotekak eta dantzalekuak
Dantzatzeko askatasunaren mugak
- Kontzientzien hertsadura
- Bazkideen gaitzespena
- Garizuma eta dolua
Gaur egungo trantsizioak
Derrigorrezko soldadutza. Soldadutza
Kintoen despedida
Kintoen ospakizunak
Jendaurreko aurkezpena
Gazteen elkarte erlijiosoak
Mariaren Alaben Kongregazioa. Mariaren alabak
San Luis Gonzagaren Kongregazioa. Luistarrak
Beste gazte-elkarte batzuk
Eranskina: Kuadrillen eta elkarteen antolaketa zuzentzeko arautegia. San Martin Unx, 1885eko urtarrilak 9
VIII. AMODIOZKO HARREMANAREN HASIERA
Elkartzeko lekuak eta abaguneak
Iraganeko topalekuak
- Lanak egitea. Arto zuritzea
- Iturria
- Ekitaldi erlijiosoen irteeran
Dantza
Etxera laguntzea. Neska laguntzea
Paseoa
Binaka kidetzeko jolasak
Senargaia aurkitzeko errituak eta otoitzak
Errondak eta gorteiatzeak neskei
Gaueko errondak
Santa Agedako errondak
San Juango errondak
Gorteiatzea
Piper-opilak egitea. Piper-opilak
Harremanak hasteko garai egokia
Ekimena harremanetan
Bitartekaritza. Errekadua bota
- Adiskideak edo ahaideak
- Ezkonginak. Ezkontzaginak
Gurasoek adostutako ezkontzak
- Interes ekonomikoen ondoriozko ezkontzak
- "Bisitetara joatea"
- Ezkontza egokituak. Truke-ezkontza
Ezkongai-aldia etetea gurasoen presioarengatik
IX. EZKONGAI-ALDIA
Maitasuna aitortzeko formulak. Babarrunak jan
Objektuen trukaketa. Seinalea emon
Ezkongai-harremanaren formalizazioa. Ezkongaiak
Ezkongai-harremanaren eta haren hausturaren balioa
Ezkongaien hitzorduak
- Elkartzeko lekuak
- Elkartzeko egunak
Ezkongaien harremana adiskide ezkongabeekin
Ezkongai-harremanaren ingurua
Odoleko ahaideen arteko ezkontzak
Endogamia lokala
Senargai kanpotarrari ordainsaria
X. EZKONTZAKO HITZARMENAK
Ezkontzeko eskaera
Ezkontzako hitzarmenak. Ezkontzako kontratua
Araba
- Eskaintzak edo ezkontza-gutuna
- Eskaintzen edukia
- Eskaintzen ospakizuna
Bizkaia
- Ezkontzako hitzarmenak
- Hitzarmenen edukia
- Kontratuko bazkaria
Gipuzkoa
- Maiorazkoa
- Hitzarmenen edukia
- Hitzarmenen ospakizuna
Baskonia Kontinentala
- Ezkontzako hitzarmena. Akordioak
- Hitzarmenen edukia
- Kontratuko apairua
Nafarroa
- Ezkontzako hitzarmenak
- Hitzarmenen edukia
- Hitzarmenen ospakizuna
Ezkontzako hitzarmenak mendearen hasieran
Ezkontzako kontratua
Hitzarmenen edukia
- Pertsonei dagokienez
- Ondasunei dagokienez
Dotea
Araba
- Dotea
- Hausturaren ondorioak
Bizkaia
- Dotea
- Hausturaren ondorioak
Gipuzkoa
- Dotea, ezkonsaria
- Hausturaren ondorioak
Baskonia Kontinentala
- Dotea, truzoa eta sosa
- Hausturaren ondorioak
Nafarroa
- Dotea
- Hausturaren ondorioak
Dotea mendearen hasieran
Dotearen edukia
Dotearen osagaiak
- Dotea ematea
- Hausturagatiko ordainsariak
XI. EZKONTZARAKO PRESTAKUNTZAK EZKONDEI-ALDIA
Ezkontzeko bete beharreko baldintzak
Ezkondeiak. Ezkondeiak
Ezkondeien argitalpena
Ezkondeien garaiko ohiturak
- Zorionak ematea
- Bota-eguna
Ezkongaiei koplak. Toberak
Ezkondu aurreko agurrak
Ospakizunak iraganean
Ezkondu aurreko agurra gaur egun
Ezkontzako aitabitxiak eta amabitxiak
Aitabitxien eta amabitxien izendapena
Aitabitxien eta amabitxien betebeharrak
Ezkontzarako gonbidapenak
Gonbidatuen kopuruaren gorakada
Gonbidapenen komunikazioa
Ezkontzako opariak
Ezkongaien arteko opariak
Gonbidatuen opariak
XII. EZKONTZA
Ezkontzaren denbora eta lekua
Urtearen barruko ezkontzak
Ezkontza dolu-garaian
Ospakizunaren egunak eta orduak
Ospakizunaren lekua
Elizaren apainketa
Musika eta kantuak zeremonian zehar
Ezkon-segizioa
Ezkon-segizioa Baskonia penintsularrean
Ezkon-segizioa Baskonia kontinentalean
- Ordainsari sinbolikoa senargai kanpotarrari. Naharraren haustia
Ezkon-segizioa gaur egun
Ezkontzara doazenen janzkera
- Emaztegaiaren soinekoa
- Mendearen erdialdera arte
- Traje zuriaren hedapena
- Burukoak eta apaingarriak
- Dolua
- Senargaiaren trajea
- Gonbidatuen janzkera
Zeremonia erlijiosoa. Eliz-ezkontza
Tenpluaren sarreran
- Ezkontza
- Ezkontza-diru eta eraztunen bedeinkapena. Diruak eta eraztunak
Elizan
- Belazioen meza
Zeremonia erlijiosoa gaur egun
Ezkontza-agiria
Emaztegaiaren lore-sortaren eskaintza
Zorionak, gorazarrea eta opariak
Ezkon-segizioaren itzulera
Ezkontzako argazkiak
Ezkontza zibila
Zeremonia
Ezkontza zibilaren balorazioa gaur egun
- Ezkontza zibilen maiztasuna
1. eranskina: Ezkontza zibilaren formularioa Baskonia penintsularrean
2. eranskina: Ezkontza euskaraz Herriko Etxean (Ipar Euskal Herrian)
XIII. EZKONBERRIEN ETXERA-SARTZEA. ETXERA-SARTZEA
Arreoa eta eztei-gurdia Eztei-gurdia
Eztei-gurdia antzinako testu etnografikoetan
Eztei-gurdia Etniker inkestan
Arreoa garraiatzeko beste modu batzuk
Ezkonberri kanpotarra ezkonberrien etxera eramatea
Etxe berrian sartzeko unearen inguruko errituak
Arreoaren inbentarioa eta erakusketa
XIV. EZTEIAK
Banketera gonbidatuak
Mutil gazteen parte-hartzea ezteietan
Eztei-ospakizunen iraupena
Bi egun baino gehiagoko ospakizunak
Bi eguneko ospakizunak
Egun bakarreko ospakizunak
Banketerik gabeko ospakizunak
Bankete handiak
Ospakizunerako lekuak
- Etxean egindako banketeak
- Etxetik kanpo egindako banketeak
Lokalen prestaketa
Plateren eta zerbitzuaren prestaketa
Banketea ordaintzea
Banketearen osagaiak
Gonbidatuen banaketa mahaian
- Etxean egindako ezkontzak
- Etxetik kanpo egindako ezkontzak
Ezkontzako banketeko errituak
- Banketearen hasierako errituak
- Banketean zeharreko errituak
- Dantza
- Kantuak
- Joandakoen opariak
Ezkontzako banketearekin erlazionatutako beste ohitura batzuk
Ezkon-gaueko ohiturak
XV. EZKON-ONDOKO OPARIA ETA EZTEIONDOA
Ezkon-bidaia
Ezkonberrien irteera
Iraupen laburreko bidaiak
Ahaideei bisitak
Iraupen luzeko bidaiak
Ezkon-ondoko oparia
Propter nuptias hileta-eskaintzak. Eleiz hartzea
- Gipuzkoa
- Bizkaia
- Araba
- Nafarroa
- Baskonia kontinentala
Gaur egungo trantsizioak
Ezteiondoko otorduak
Eranskina: Baskoniako lurraldeetako ezkontzen deskribapenak
Ezkontzak Zuberoan 20ko hamarkadan
Gipuzkoako Elosuan 1932.ean egin ziren ezkontza-eztei batzuen berri
Ezkontza bat Lapurdiko Sara herrian 1943an
Ezkontza bat Arabako Moreda herrian 1991n
Bizkaiko Ajangizen 1993.ean egin ziran ezkontza-eztegu batzuren barri
XVI. EZKONGABETASUNA ETA ZELIBATUA. ALARGUNEN ETA ZAHARREN EZKONTZA
Ezkongabetasuna
Ezkongabetasunaren kausak
Landa-eremuko bizimoldearen aurkako erresistentzia
Ezkongabeak etxean integratzea
Ezkongabeen kontsiderazio soziala
Ezkontza eta ugaltzea
Zelibatu erlijiosoa
Profesio erlijiosoko erritua
Apaiz-ibilbidea
Alargunen eta zaharren ezkontza
Zintzarrotsak, galarrotsak
- Euskal Herri kontinentala
- Gipuzkoa
- Bizkaia
- Araba
- Nafarroa
Zintzarrotsen aurreko erreakzioa
Debeku zibilak eta elizaren debekuak
