Revisión del 07:39 22 feb 2019 (ver código) Admin (discusión | contribuciones) m (Texto reemplazado: «=== [[##» por «=== [[#») ← Edición anterior		Revisión actual del 01:21 18 nov 2019 (ver código) Admin (discusión | contribuciones)
(No se muestran 216 ediciones intermedias del mismo usuario)
Línea 2:		Línea 2:
	= PAISAIA =		= PAISAIA =
−	== I. [[EL_PAISAJE_AGRARIO/eu|NEKAZARITZAKO PAISAIA]] ==	+	== I. [[EL_PAISAJE_AGRARIO/eu|NEKAZARITZA PAISAIA]] ==
−	=== [[##Paisaje_agrario_de_Alava_|Arabako nekazaritza paisaia]] ===	+	=== [[#Paisaje_agrario_de_Alava_|Arabako nekazaritza paisaia]] ===
−	=== [[##Paisaje_agrario_de_Navarra|Nafarroako nekazaritza paisaia]] ===	+	=== [[#Paisaje_agrario_de_Navarra|Nafarroako nekazaritza paisaia]] ===
−	=== [[##Paisaje_agrario_de_Bizkaia|Bizkaiko nekazaritza paisaia]] ===	+	=== [[#Paisaje_agrario_de_Bizkaia|Bizkaiko nekazaritza paisaia]] ===
−	=== [[##Paisaje_agrario_de_Gipuzkoa|Gipuzkoako nekazaritza paisaia]] ===	+	=== [[#Paisaje_agrario_de_Gipuzkoa|Gipuzkoako nekazaritza paisaia]] ===
	=== [[#Paysages_d_Iparralde_trois_regards|Ipar Euskal Herriko paisaiak: hiru begirada]] ===		=== [[#Paysages_d_Iparralde_trois_regards|Ipar Euskal Herriko paisaiak: hiru begirada]] ===
−	 	+	 
	== II. [[TERRENOS_CULTIVADOS/eu|LABORANTZAKO LURRAK]] ==		== II. [[TERRENOS_CULTIVADOS/eu|LABORANTZAKO LURRAK]] ==
−	=== [[##Clases_calidad_y_cultivos_de_las_tierras|Lurren motak, kalitatea eta laboreak]] ===	+	=== [[#Clases_calidad_y_cultivos_de_las_tierras|Lurren motak, kalitatea eta laboreak]] ===
	==== [[#Consideraciones_generales1|Oro har kontuan hartzekoak]] ====		==== [[#Consideraciones_generales1|Oro har kontuan hartzekoak]] ====
Línea 25:		Línea 25:
	==== [[#Roturacion_de_la_tierra|Luberritzea]] ====		==== [[#Roturacion_de_la_tierra|Luberritzea]] ====
−	==== [[##Primera_roturacion|Lehen luberriketa-lanak]] ====	+	==== [[#Primera_roturacion|Lehen luberriketa-lanak]] ====
	**Lursail komunalean		**Lursail komunalean
Línea 54:		Línea 54:
	==== [[#Amojonamiento._Mugarriak|Mugarritzea. Mugarriak]] ====		==== [[#Amojonamiento._Mugarriak|Mugarritzea. Mugarriak]] ====
−	==== [[##Lindes_naturales|Muga naturalak]] ====	+	==== [[#Lindes_naturales|Muga naturalak]] ====
	=== [[#Caminos_vecinales_auzobideak|Auzo-bideak]] ===		=== [[#Caminos_vecinales_auzobideak|Auzo-bideak]] ===
Línea 61:		Línea 61:
	=== [[#Apendice_Mojones_de_jurisdiccion_herri_arteko_mugarriak|Eranskina: Eskumen-mugarriak, herri arteko mugarriak]] ===		=== [[#Apendice_Mojones_de_jurisdiccion_herri_arteko_mugarriak|Eranskina: Eskumen-mugarriak, herri arteko mugarriak]] ===
−	 	+	 
	= LABOREAK =		= LABOREAK =
Línea 67:		Línea 67:
	== III. [[DISTRIBUCION_Y_ROTACION_DE_CULTIVOS._CALENDARIO_AGRICOLA/eu|LABOREEN BANAKETA ETA TXANDAKATZEA. NEKAZARITZAKO EGUTEGIA]] ==		== III. [[DISTRIBUCION_Y_ROTACION_DE_CULTIVOS._CALENDARIO_AGRICOLA/eu|LABOREEN BANAKETA ETA TXANDAKATZEA. NEKAZARITZAKO EGUTEGIA]] ==
−	=== [[##Consideraciones_generales2|Oro har kontuan hartu beharrekoak]] ===	+	=== [[#Consideraciones_generales2|Oro har kontuan hartu beharrekoak]] ===
	==== [[#Dias_y_periodos_de_cultivo|Laborantzako egunak eta aroak]] ====		==== [[#Dias_y_periodos_de_cultivo|Laborantzako egunak eta aroak]] ====
−	==== [[##Influencia_de_la_luna|Ilargiaren eragina]] ====	+	==== [[#Influencia_de_la_luna|Ilargiaren eragina]] ====
	=== [[#Distribucion_de_los_cultivos_en_los_distintos_tipos_de_heredades|Laboreen banaketa lursail moten arabera]] ===		=== [[#Distribucion_de_los_cultivos_en_los_distintos_tipos_de_heredades|Laboreen banaketa lursail moten arabera]] ===
−	=== [[##Rotacion_de_cultivos|Laboreen txandakatzea]] ===	+	=== [[#Rotacion_de_cultivos|Laboreen txandakatzea]] ===
−	=== [[##Calendario_agricola|Nekazaritzako egutegia]] ===	+	=== [[#Calendario_agricola|Nekazaritzako egutegia]] ===
−	==== [[##Vertiente_mediterranea_de_Alava|Arabako isurialde mediterraneoa]] ====	+	==== [[#Vertiente_mediterranea_de_Alava|Arabako isurialde mediterraneoa]] ====
−	==== [[##Vertiente_mediterranea_de_Navarra|Nafarroako isurialde mediterraneoa]] ====	+	==== [[#Vertiente_mediterranea_de_Navarra|Nafarroako isurialde mediterraneoa]] ====
	==== [[#Vertiente_atlantica|Isurialde atlantikoa]] ====		==== [[#Vertiente_atlantica|Isurialde atlantikoa]] ====
Línea 91:		Línea 91:
	==== [[#Seleccion_de_semillas|Hazien hautaketa]] ====		==== [[#Seleccion_de_semillas|Hazien hautaketa]] ====
−	==== [[##Obtencion_y_conservacion_de_semillas|Haziak lortzea eta kontserbazioa]] ====	+	==== [[#Obtencion_y_conservacion_de_semillas|Haziak lortzea eta kontserbazioa]] ====
−	==== [[##Preparacion_de_semillas_para_la_siembra|Haziak ereintzarako prestatzea]] ====	+	==== [[#Preparacion_de_semillas_para_la_siembra|Haziak ereintzarako prestatzea]] ====
−	==== [[##Preparacion_de_semilleros_o_sementeras|Hazitegien eta ereindako lurren prestaketa]] ====	+	==== [[#Preparacion_de_semilleros_o_sementeras|Hazitegien eta ereindako lurren prestaketa]] ====
−	=== [[##Apendice_Refranes_relacionados_con_la_agricultura._Esaerak|Eranskina: Nekazaritzarekin lotutako esaerak]] ===	+	=== [[#Apendice_Refranes_relacionados_con_la_agricultura._Esaerak|Eranskina: Nekazaritzarekin lotutako esaerak]] ===
−	 	+	 
	== IV. [[PREPARACION_DE_LA_TIERRA_DE_CULTIVO/eu|LABORANTZAKO LURRAREN PRESTAKETA]] ==		== IV. [[PREPARACION_DE_LA_TIERRA_DE_CULTIVO/eu|LABORANTZAKO LURRAREN PRESTAKETA]] ==
Línea 104:		Línea 104:
	=== [[#Primera_roturacion_de_un_terreno|Lursail baten lehen luberritzea]] ===		=== [[#Primera_roturacion_de_un_terreno|Lursail baten lehen luberritzea]] ===
−	==== [[##Roturacion_de_monte_bajo_o_con_arbolado|Basoberaren eta arboladia duen lurraren luberritzea]] ====	+	==== [[#Roturacion_de_monte_bajo_o_con_arbolado|Basoberaren eta arboladia duen lurraren luberritzea]] ====
−	==== [[##Roturacion_de_terrenos_de_pasto|Larreen luberritzea]] ====	+	==== [[#Roturacion_de_terrenos_de_pasto|Larreen luberritzea]] ====
−	==== [[##Tecnicas_modernas|Teknika modernoak]] ====	+	==== [[#Tecnicas_modernas|Teknika modernoak]] ====
−	=== [[##La_tierra_de_labor|Laborantzako lurra]] ===	+	=== [[#La_tierra_de_labor|Laborantzako lurra]] ===
−	==== [[##Preparacion_de_tierras_en_barbecho|Lugorriko lurren prestaketa]] ====	+	==== [[#Preparacion_de_tierras_en_barbecho|Lugorriko lurren prestaketa]] ====
−	==== [[##Preparacion_de_las_tierras_de_cultivo|Laborantzako lurren prestaketa]] ====	+	==== [[#Preparacion_de_las_tierras_de_cultivo|Laborantzako lurren prestaketa]] ====
	**Alderdi mediterraneoa		**Alderdi mediterraneoa
Línea 126:		Línea 126:
	**Isurialde atlantikoa		**Isurialde atlantikoa
−	==== [[##Abonos_minerales_y_de_sintesis|Ongarri mineralak eta sintetikoak]] ====	+	==== [[#Abonos_minerales_y_de_sintesis|Ongarri mineralak eta sintetikoak]] ====
	**Isurialde mediterraneoa		**Isurialde mediterraneoa
Línea 133:		Línea 133:
	==== [[#Compost_y_abonos_verdes|Konposta eta ongarri berdeak]] ====		==== [[#Compost_y_abonos_verdes|Konposta eta ongarri berdeak]] ====
−	=== [[##El_uso_de_la_ceniza_errautsa|Errautsaren erabilera, errautsa]] ===	+	=== [[#El_uso_de_la_ceniza_errautsa|Errautsaren erabilera]] ===
−	=== [[##El_encalado|Kareztatzea]] ===	+	=== [[#El_encalado|Kareztatzea]] ===
−	==== [[##Produccion_de_cal._Kareharria|Karearen ekoizpena. Kareharria]] ====	+	==== [[#Produccion_de_cal._Kareharria|Karearen ekoizpena. Kareharria]] ====
−	==== [[##Uso_agricola_de_la_cal|Karearen erabilera nekazaritzan]] ====	+	==== [[#Uso_agricola_de_la_cal|Karearen erabilera nekazaritzan]] ====
−	 	+	 
	== V. [[SIEMBRA_Y_CUIDADOS_DE_LOS_CULTIVOS/eu|EREITEA ETA LABOREEN ZAINTZA]] ==		== V. [[SIEMBRA_Y_CUIDADOS_DE_LOS_CULTIVOS/eu|EREITEA ETA LABOREEN ZAINTZA]] ==
−	=== [[##Siembra_y_plantacion_ereitea_eta_landatzea|Ereitea eta landatzea]] ===	+	=== [[#Siembra_y_plantacion_ereitea_eta_landatzea|Ereitea eta landatzea]] ===
	=== [[#Diversidad_de_cultivos|Laboreen dibertsitatea]] ===		=== [[#Diversidad_de_cultivos|Laboreen dibertsitatea]] ===
−	=== [[##Cultivos_para_consumo_humano|Giza kontsumorako laboreak]] ===	+	=== [[#Cultivos_para_consumo_humano|Giza kontsumorako laboreak]] ===
−	==== [[##Cereales|Zerealak]] ====	+	==== [[#Cereales|Zerealak]] ====
	**Garia		**Garia
Línea 159:		Línea 159:
	**Artoa		**Artoa
−	==== [[##Legumbres_ortuariak|Barazkiak, ortuariak]] ====	+	==== [[#Legumbres_ortuariak|Ortuariak]] ====
	**Indaba, babarruna		**Indaba, babarruna
	**Baba		**Baba
	**Ilarra		**Ilarra
−	**Barbantzua, txitxirioa; dilista; eta aizkol	+	**Txitxirioa, dilista eta aizkola
−	==== [[##Hortalizas_subterraneas|Lur azpiko barazkiak]] ====	+	==== [[#Hortalizas_subterraneas|Lur azpiko barazkiak]] ====
−	**Sustraiak: azenarioa; txiribia era erremolatxa gorria	+	**Sustraiak: azenarioa; txiribia eta erremolatxa gorria
	**Zurtoinak		**Zurtoinak
Línea 187:		Línea 187:
	***Aza		***Aza
	***Zerba		***Zerba
−	***Eskarola, endibia, ziazerba, apio, kardua eta borraja	+	***Eskarola, endibia, ziazerba, apioa, kardua eta borraja
	***Perrexila		***Perrexila
Línea 199:		Línea 199:
	***Alberjinia		***Alberjinia
−	==== [[##Plantas_medicinales|Sendabelarrak]] ====	+	==== [[#Plantas_medicinales|Sendabelarrak]] ====
−	==== [[##Drogas|Drogak]] ====	+	==== [[#Drogas|Drogak]] ====
	**Tabakoa		**Tabakoa
Línea 212:		Línea 212:
	**Marihuana		**Marihuana
−	=== [[##Cultivos_para_el_ganado|Aziendarentzako laboreak]] ===	+	=== [[#Cultivos_para_el_ganado|Aziendarentzako laboreak]] ===
−	==== [[##Cereales2|Zerealak]] ====	+	==== [[#Cereales2|Zerealak]] ====
	**Oloa		**Oloa
Línea 221:		Línea 221:
	**Artoa, artaberdea		**Artoa, artaberdea
−	==== [[##Leguminosas|Lekadunak]] ====	+	==== [[#Leguminosas|Lekadunak]] ====
	==== [[#Menucias|Txikiak]] ====		==== [[#Menucias|Txikiak]] ====
−	==== [[##Hortalizas_forrajeras|Bazka-barazkiak]] ====	+	==== [[#Hortalizas_forrajeras|Bazka-barazkiak]] ====
	**Arbia		**Arbia
Línea 246:		Línea 246:
	=== [[#Cultivo_de_plantas_ornamentales|Landare apaingarrien landaketa]] ===		=== [[#Cultivo_de_plantas_ornamentales|Landare apaingarrien landaketa]] ===
−	=== [[##Cuidados_de_los_cultivos|Laboreen zaintza]] ===	+	=== [[#Cuidados_de_los_cultivos|Laboreen zaintza]] ===
	==== [[#Escarda_jorra|Jorraketa]] ====		==== [[#Escarda_jorra|Jorraketa]] ====
Línea 260:		Línea 260:
	==== [[#Riego|Ureztatzea]] ====		==== [[#Riego|Ureztatzea]] ====
−	 	+	 
	== VI. [[RECOLECCION_DE_LOS_CULTIVOS_Y_CONSERVACION/eu|UZTEN BILKETA ETA KONTSERBAZIOA]] ==		== VI. [[RECOLECCION_DE_LOS_CULTIVOS_Y_CONSERVACION/eu|UZTEN BILKETA ETA KONTSERBAZIOA]] ==
−	=== [[##Recoleccion_de_cultivos_para_consumo_humano|Giza kontsumorako uzten bilketa]] ===	+	=== [[#Recoleccion_de_cultivos_para_consumo_humano|Giza kontsumorako uzten bilketa]] ===
	==== [[#Evolucion_de_la_siega_y_trilla_de_cereales|Zerealen segatzearen eta eultzitzearen bilakaera]] ====		==== [[#Evolucion_de_la_siega_y_trilla_de_cereales|Zerealen segatzearen eta eultzitzearen bilakaera]] ====
Línea 286:		Línea 286:
	**Patata		**Patata
	**Zainzuria		**Zainzuria
−	**Porrua; tipula; eta baratxuria	+	**Porrua, tipula eta baratxuria
−	* [[Hortalizas_aereas_rec|Aireko barazkiak]]	+	==== [[Hortalizas_aereas_rec|Aireko barazkiak]] ====
	=== [[#Recoleccion_de_cultivos_para_el_ganado|Aziendarentzako laboreak]] ===		=== [[#Recoleccion_de_cultivos_para_el_ganado|Aziendarentzako laboreak]] ===
−	* [[Cereales_rec_ganado|Zerealak]]	+	==== [[Cereales_rec_ganado|Zerealak]] ====
	==== [[#Hortalizas_forrajeras_rec_ganado|Bazka-barazkiak]] ====		==== [[#Hortalizas_forrajeras_rec_ganado|Bazka-barazkiak]] ====
Línea 303:		Línea 303:
	=== [[#Conservacion|Kontserbazioa]] ===		=== [[#Conservacion|Kontserbazioa]] ===
−	=== [[#Molinos_harineros_errotak|Irin-errotak, errotak]] ===	+	=== [[#Molinos_harineros_errotak|Irin-errotak]] ===
−	==== [[##Introduccion|Sarrera]] ====	+	==== [[#Introduccion|Sarrera]] ====
	==== [[#Tipos_de_molino_errota_motak|Errota motak]] ====		==== [[#Tipos_de_molino_errota_motak|Errota motak]] ====
−	==== [[##Molinos_en_las_poblaciones_encuestadas|Errotak inkesta egindako herrietan]] ====	+	==== [[#Molinos_en_las_poblaciones_encuestadas|Errotak inkesta egindako herrietan]] ====
	**Araba		**Araba
Línea 316:		Línea 316:
	**Nafarroa		**Nafarroa
−	==== [[##Decadencia_de_los_molinos|Erroten gainbehera]] ====	+	==== [[#Decadencia_de_los_molinos|Erroten gainbehera]] ====
−	==== [[##Los_componentes_de_un_molino_harinero|Irin-errota baten osagaiak]] ====	+	==== [[#Los_componentes_de_un_molino_harinero|Irin-errota baten osagaiak]] ====
	==== [[#La_molienda_ehotzea|Ehotzea]] ====		==== [[#La_molienda_ehotzea|Ehotzea]] ====
Línea 325:		Línea 325:
	==== [[#Molinos_vecinales_o_comunales|Auzoko edo herriko errotak]] ====		==== [[#Molinos_vecinales_o_comunales|Auzoko edo herriko errotak]] ====
−	 	+	 
	== VII. [[LA_HIERBA_Y_OTROS_FORRAJES/eu|BELARRA ETA BESTE BAZKA BATZUK]] ==		== VII. [[LA_HIERBA_Y_OTROS_FORRAJES/eu|BELARRA ETA BESTE BAZKA BATZUK]] ==
Línea 363:		Línea 363:
	=== [[#Mecanizacion_progresiva|Mekanizazio progresiboa]] ===		=== [[#Mecanizacion_progresiva|Mekanizazio progresiboa]] ===
−	==== [[##Mecanizacion_de_la_recoleccion_de_la_hierba|Belar-biltzearen mekanizazioa]] ====	+	==== [[#Mecanizacion_de_la_recoleccion_de_la_hierba|Belar-biltzearen mekanizazioa]] ====
	==== [[#Cambios_en_la_ganaderia_asociados_a_la_mecanizacion|Mekanizazioari lotutako abeltzaintzako aldaketak]] ====		==== [[#Cambios_en_la_ganaderia_asociados_a_la_mecanizacion|Mekanizazioari lotutako abeltzaintzako aldaketak]] ====
Línea 380:		Línea 380:
	==== [[#Area_mediterranea|Alderdi mediterraneoa]] ====		==== [[#Area_mediterranea|Alderdi mediterraneoa]] ====
−	 	+	 
	== VIII. [[CULTIVO_DE_LINO_Y_CAÑAMO/eu|LIHOAREN ETA KALAMUAREN LABORANTZA]] ==		== VIII. [[CULTIVO_DE_LINO_Y_CAÑAMO/eu|LIHOAREN ETA KALAMUAREN LABORANTZA]] ==
Línea 429:		Línea 429:
	=== [[#El_esparto|Espartzua]] ===		=== [[#El_esparto|Espartzua]] ===
−	 	+	 
	= FRUTA ARBOLAK. OLIBONDOA ETA MAHATSONDOA =		= FRUTA ARBOLAK. OLIBONDOA ETA MAHATSONDOA =
Línea 450:		Línea 450:
	=== [[#Recoleccion_conservacion_y_aprovechamiento_de_la_fruta|Frutaren bilketa, kontserbazioa eta aprobetxamendua]] ===		=== [[#Recoleccion_conservacion_y_aprovechamiento_de_la_fruta|Frutaren bilketa, kontserbazioa eta aprobetxamendua]] ===
−	 	+	 
−	== X. [[CULTIVO_DEL_OLIVO_Y_LA_VID/eu|OLIBONDOAREN ETA MAHASTIAREN LABORANTZA]] ==	+	== X. [[CULTIVO_DEL_OLIVO_Y_LA_VID/eu|OLIBONDOAREN ETA MAHATSONDOAREN LABORANTZA]] ==
−	=== [[##El_olivo_olibondoa|Olibondoa]] ===	+	=== [[#El_olivo_olibondoa|Olibondoa]] ===
	==== [[#Zonas_olivareras|Oliba-eremuak]] ====		==== [[#Zonas_olivareras|Oliba-eremuak]] ====
−	==== [[##Plantacion|Landaketak]] ====	+	==== [[#Plantacion|Landaketak]] ====
	==== [[#Variedades_que_se_plantan|Landatzen diren aldaerak]] ====		==== [[#Variedades_que_se_plantan|Landatzen diren aldaerak]] ====
Línea 528:		Línea 528:
	***Izurriak		***Izurriak
−	==== [[##Cultivo_de_la_vid_en_la_vertiente_atlantica._Txakolina|Mahatsondoaren laborantza isurialde atlantikoan. Txakolina]] ====	+	==== [[#Cultivo_de_la_vid_en_la_vertiente_atlantica._Txakolina|Mahatsondoaren laborantza isurialde atlantikoan. Txakolina]] ====
	**Mahatsondoren laborantza tradizionala		**Mahatsondoren laborantza tradizionala
	**Mahats-parra		**Mahats-parra
	**Mahatsondoa zaintzeko lanak		**Mahatsondoa zaintzeko lanak
−	 	+	 
	== XI. [[PRODUCCION_DE_ACEITE_VINO_TXAKOLI_Y_SIDRA/eu|OLIOAREN, ARDOAREN, TXAKOLINAREN ETA SAGARDOAREN EKOIZPENA]] ==		== XI. [[PRODUCCION_DE_ACEITE_VINO_TXAKOLI_Y_SIDRA/eu|OLIOAREN, ARDOAREN, TXAKOLINAREN ETA SAGARDOAREN EKOIZPENA]] ==
Línea 552:		Línea 552:
	**Ehotzea		**Ehotzea
	**Tobera		**Tobera
−	**El sinfínxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx	+	**El sinfín
	**Errota		**Errota
−	**Las batidorasxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx	+	**Las batidoras
	**Kutxa		**Kutxa
	**Prentsa		**Prentsa
−	**El cuarto del huesilloxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx	+	**El cuarto del huesillo
	**Oliba-terreinak		**Oliba-terreinak
−	**Los infiernillosxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx	+	**Los infiernillos
	**Olioaren banaketa		**Olioaren banaketa
−	**Beste erabilera batzuk: xaboia eta ceratoxxxxxxxxxxxxxxx	+	**Beste erabilera batzuk: xaboia eta cerato
	==== [[#Reforma_del_trujal_La_Equidad_Moreda_(A)|La Equidad errotaren zaharberritzea, Moreda (A)]] ====		==== [[#Reforma_del_trujal_La_Equidad_Moreda_(A)|La Equidad errotaren zaharberritzea, Moreda (A)]] ====
Línea 567:		Línea 567:
	==== [[#Clasificacion_de_los_trujales|Oliba-erroten sailkapena]] ====		==== [[#Clasificacion_de_los_trujales|Oliba-erroten sailkapena]] ====
−	**Trujales (oliba-errotak) a sangrexxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx	+	**Odol oliba-errotak
	**Oliba-errota hidraulikoak		**Oliba-errota hidraulikoak
	**Gasolina-motorra duten oliba-errotak		**Gasolina-motorra duten oliba-errotak
Línea 598:		Línea 598:
	***Mazerazio karbonikoko sistema edo mahats-ale osoa		***Mazerazio karbonikoko sistema edo mahats-ale osoa
−	***Sistema bordelesa. Metodo estutua, despalilladoxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx eta aletua	+	***Sistema bordelesa. Metodo estutua, despalillado eta aletua
−	==== [[##Otras_bebidas|Beste edari batzuk]] ====	+	==== [[#Otras_bebidas|Beste edari batzuk]] ====
	=== [[#Txakoli|Txakolina]] ===		=== [[#Txakoli|Txakolina]] ===
Línea 612:		Línea 612:
	==== [[#Consejos_reguladores_y_denominaciones_de_origen._Jatorri_izenak|Kontseilu arautzaileak eta sor-markak. Jatorri-izenak]] ====		==== [[#Consejos_reguladores_y_denominaciones_de_origen._Jatorri_izenak|Kontseilu arautzaileak eta sor-markak. Jatorri-izenak]] ====
−	=== [[##Sidra_sagardoa|Sagardoa]] ===	+	=== [[#Sidra_sagardoa|Sagardoa]] ===
	==== [[#Antecedentes_historicos2|Aurrekari historikoak]] ====		==== [[#Antecedentes_historicos2|Aurrekari historikoak]] ====
−	==== [[##La_manzana_y_su_cultivo|Sagarra eta haren laborantza]] ====	+	==== [[#La_manzana_y_su_cultivo|Sagarra eta haren laborantza]] ====
−	==== [[##Plagas_y_enfermedades_del_manzano|Sagarrondoaren izurriak eta gaitzak]] ====	+	==== [[#Plagas_y_enfermedades_del_manzano|Sagarrondoaren izurriak eta gaitzak]] ====
−	==== [[##Elaboracion_de_la_sidra._Sagardogintza|Sagardoa egitea. Sagardogintza]] ====	+	==== [[#Elaboracion_de_la_sidra._Sagardogintza|Sagardoa egitea. Sagardogintza]] ====
	**Aldez aurreko ardurak		**Aldez aurreko ardurak
Línea 629:		Línea 629:
	**Botilaratzea		**Botilaratzea
−	==== [[##Alteraciones_de_la_sidra|Sagardoaren eraldaketak]] ====	+	==== [[#Alteraciones_de_la_sidra|Sagardoaren eraldaketak]] ====
	**Azidotasuna		**Azidotasuna
Línea 644:		Línea 644:
	=== [[#Apendice_2_Fabricacion_de_toneles|2. eranskina: Upelen fabrikazioa]] ===		=== [[#Apendice_2_Fabricacion_de_toneles|2. eranskina: Upelen fabrikazioa]] ===
−	 	+	 
	= TRESNAK ETA LANABESAK =		= TRESNAK ETA LANABESAK =
Línea 660:		Línea 660:
	**Aitzur luzea		**Aitzur luzea
−	=== [[##Aperos_de_arrastre_para_trabajar_la_tierra|Lurra lantzeko herrestatze-lanabesak]] ===	+	=== [[#Aperos_de_arrastre_para_trabajar_la_tierra|Lurra lantzeko herrestatze-lanabesak]] ===
−	==== [[##El_arado_goldea|Goldea]] ====	+	==== [[#El_arado_goldea|Goldea]] ====
	==== [[#El_arado_en_Vasconia_continental|Goldaketa Baskonia kontinentalean]] ====		==== [[#El_arado_en_Vasconia_continental|Goldaketa Baskonia kontinentalean]] ====
Línea 686:		Línea 686:
	=== [[#Herramientas_para_romper_terrones|Zokorrak puskatzeko lanabesak]] ===		=== [[#Herramientas_para_romper_terrones|Zokorrak puskatzeko lanabesak]] ===
−	=== [[##Aperos_para_desmenuzar_y_alisar_la_tierra|Lurra xehatzeko eta berdintzeko lanabesak]] ===	+	=== [[#Aperos_para_desmenuzar_y_alisar_la_tierra|Lurra xehatzeko eta berdintzeko lanabesak]] ===
	==== [[#Rastras._Zaranda|Arrasteluak. Bahea]] ====		==== [[#Rastras._Zaranda|Arrasteluak. Bahea]] ====
Línea 696:		Línea 696:
	==== [[#Alperra_rodillo|Alperra, arrabola]] ====		==== [[#Alperra_rodillo|Alperra, arrabola]] ====
−	=== [[##Aperos_para_hacer_surcos|Ildoak irekitzeko lanabesak]] ===	+	=== [[#Aperos_para_hacer_surcos|Ildoak irekitzeko lanabesak]] ===
	==== [[#Cultivador|Kultibadorea, lurra lantzeko makina]] ====		==== [[#Cultivador|Kultibadorea, lurra lantzeko makina]] ====
Línea 702:		Línea 702:
	==== [[#Markoa_marcador|Markoa, markatzailea]] ====		==== [[#Markoa_marcador|Markoa, markatzailea]] ====
−	=== [[##Arados_de_puas|Golde horzdunak]] ===	+	=== [[#Arados_de_puas|Golde horzdunak]] ===
	==== [[#Itailak|Itailak]] ====		==== [[#Itailak|Itailak]] ====
Línea 708:		Línea 708:
	==== [[#Nabasaia._Lauhortza|Nabasaia. Lauhortza]] ====		==== [[#Nabasaia._Lauhortza|Nabasaia. Lauhortza]] ====
−	==== [[#Tragaz|Tragazxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx]] ====	+	==== [[#Tragaz|Tragaza]] ====
−	==== [[#Plane|Planéxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx]] ====	+	==== [[#Plane|Plane]] ====
−	==== [[##Makatza|Makatza]] ====	+	==== [[#Makatza|Makatza]] ====
−	==== [[##Grada|Grada]] ====	+	==== [[#Grada|Grada]] ====
−	=== [[##Instrumentos_para_la_siega|Segatzeko lanabesak]] ===	+	=== [[#Instrumentos_para_la_siega|Segatzeko lanabesak]] ===
	==== [[#Hoz_igitaia_zerra|Igitaia, zerra]] ====		==== [[#Hoz_igitaia_zerra|Igitaia, zerra]] ====
	**Izenak		**Izenak
−	**Zoquetasxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx	+	**Zoquetas
	==== [[#Guadaña_dallo_sega_kodaina|Dailua, sega, kodaina]] ====		==== [[#Guadaña_dallo_sega_kodaina|Dailua, sega, kodaina]] ====
Línea 729:		Línea 729:
	==== [[#Instrumentos_para_afilar_guadañas_y_hoces|Segak eta igitaiak zorrozteko lanabesak]] ====		==== [[#Instrumentos_para_afilar_guadañas_y_hoces|Segak eta igitaiak zorrozteko lanabesak]] ====
−	==== [[##Piedra_de_afilar._Zorrotzarria.|Zorroztarria]] ====	+	==== [[#Piedra_de_afilar._Zorrotzarria.|Zorroztarria]] ====
	==== [[#Instrumentos_para_afilar_diversos_aperos_geztera|Zenbait tresna zorrozteko lanabesa: geztera]] ====		==== [[#Instrumentos_para_afilar_diversos_aperos_geztera|Zenbait tresna zorrozteko lanabesa: geztera]] ====
Línea 743:		Línea 743:
	==== [[#Horca_metalica_de_puas_curvas._Sarde-aitzurra|Hortz okerreko sarde metalikoa. Sarde-aitzurra]] ====		==== [[#Horca_metalica_de_puas_curvas._Sarde-aitzurra|Hortz okerreko sarde metalikoa. Sarde-aitzurra]] ====
−	==== [[##Arpa|Arpa]] ====	+	==== [[#Arpa|Arpa]] ====
	==== [[#Rastrillo_arrastelua_eskubera._Rastro|Arrastelua, eskubera]] ====		==== [[#Rastrillo_arrastelua_eskubera._Rastro|Arrastelua, eskubera]] ====
Línea 757:		Línea 757:
	==== [[#Rozon|Otasega]] ====		==== [[#Rozon|Otasega]] ====
−	==== [[##Belagoia|Belagoia]] ====	+	==== [[#Belagoia|Belagoia]] ====
	=== [[#Instrumentos_para_trabajar_con_el_estiercol|Simaurrarekin lan egiteko lanabesak]] ===		=== [[#Instrumentos_para_trabajar_con_el_estiercol|Simaurrarekin lan egiteko lanabesak]] ===
−	=== [[##Instrumentos_para_desgranar_el_trigo_y_el_maiz|Garia eta artoa aletzeko lanabesak]] ===	+	=== [[#Instrumentos_para_desgranar_el_trigo_y_el_maiz|Garia eta artoa aletzeko lanabesak]] ===
	==== [[#Mayal_trailua_txibita|Trailua, txibita]] ====		==== [[#Mayal_trailua_txibita|Trailua, txibita]] ====
−	==== [[##Piedra_de_trillar_trigo_ogia_jotzeko_harria|Ogia jotzeko harria]] ====	+	==== [[#Piedra_de_trillar_trigo_ogia_jotzeko_harria|Ogia jotzeko harria]] ====
	==== [[#Trillos|Narrak]] ====		==== [[#Trillos|Narrak]] ====
−	=== [[##Instrumentos_para_aventar_el_trigo|Garia haizatzeko lanabesak]] ===	+	=== [[#Instrumentos_para_aventar_el_trigo|Garia haizatzeko lanabesak]] ===
−	==== [[##Allegadera|Allegaderaxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx]] ====	+	==== [[#Allegadera|Allegadera]] ====
	==== [[#Pala_para_aventar|Haizatzeko pala]] ====		==== [[#Pala_para_aventar|Haizatzeko pala]] ====
−	==== [[##Criba_cedazo_galbahea|Galbahea]] ====	+	==== [[#Criba_cedazo_galbahea|Galbahea]] ====
	==== [[#Maquina_de_beldar|Haizatzeko makina]] ====		==== [[#Maquina_de_beldar|Haizatzeko makina]] ====
Línea 783:		Línea 783:
	=== [[#Desgrane_de_leguminosas|Lekadunen aletzea]] ===		=== [[#Desgrane_de_leguminosas|Lekadunen aletzea]] ===
−	=== [[##Instrumentos_para_cortar_madera|Egurra mozteko lanabesak]] ===	+	=== [[#Instrumentos_para_cortar_madera|Egurra mozteko lanabesak]] ===
	==== [[#Hacha_aizkora|Aizkora]] ====		==== [[#Hacha_aizkora|Aizkora]] ====
Línea 791:		Línea 791:
	**Ziria		**Ziria
−	==== [[##Sierra_zerra._Serrucho|Zerra. Zerrotea]] ====	+	==== [[#Sierra_zerra._Serrucho|Zerra. Zerrotea]] ====
	**Trontza(-zerra)		**Trontza(-zerra)
Línea 798:		Línea 798:
	**Astoa		**Astoa
−	=== [[##Utiles_para_la_recogida_de_frutas|Frutak biltzeko lanabesak]] ===	+	=== [[#Utiles_para_la_recogida_de_frutas|Frutak biltzeko lanabesak]] ===
	==== [[#Vara_haga_kakoa|Haga, kakoa]] ====		==== [[#Vara_haga_kakoa|Haga, kakoa]] ====
Línea 806:		Línea 806:
	=== [[#Utiles_para_trabajar_las_vides|Mahatsondoak lantzeko lanabesak]] ===		=== [[#Utiles_para_trabajar_las_vides|Mahatsondoak lantzeko lanabesak]] ===
−	==== [[#Rejon_herron|Rejón, herrónxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx]] ====	+	==== [[#Rejon_herron|Rejón, herrón]] ====
−	==== [[#Podon._Tajamatas|Aihotz handia. Tajamatasxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx]] ====	+	==== [[#Podon._Tajamatas|Aihotz handia. Tajamatas]] ====
−	==== [[##Gancho._Corquete|Kakoa. Corquetexxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx]] ====	+	==== [[#Gancho._Corquete|Kakoa. Corquete]] ====
	==== [[#Tijeras_de_podar_y_de_vendimiar|Kimatzeko eta mahatsa biltzeko guraizeak]] ====		==== [[#Tijeras_de_podar_y_de_vendimiar|Kimatzeko eta mahatsa biltzeko guraizeak]] ====
−	=== [[##Útiles_de_transporte|Garraiorako lanabesak]] ===	+	=== [[#Útiles_de_transporte|Garraiorako lanabesak]] ===
	==== [[#Transporte_a_hombros|Garraioa bizkar gainean]] ====		==== [[#Transporte_a_hombros|Garraioa bizkar gainean]] ====
−	**Antzadila. Velortoxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx	+	**Antzadila. Velorto
	**Kakola		**Kakola
−	**Sábanosxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Maniriak	+	**Sábanos. Maniriak
−	==== [[##Instrumentos_de_transporte|Garraiorako lanabesak]] ====	+	==== [[#Instrumentos_de_transporte|Garraiorako lanabesak]] ====
−	**Otarrreak: saskia, zarea, zarana. Carpancho, cunacho. Espuertas y esportillosxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Otarria, otzarea	+	**Otarrreak: saskia, zarea, zarana. Carpancho, cunacho. Espuertas, esportillos. Otarria, otzarea
	**Eskuzko angailak, angailak		**Eskuzko angailak, angailak
	**Orgatxoa		**Orgatxoa
	=== [[#Apendice_Almadias|Eranskina: Almadiak]] ===		=== [[#Apendice_Almadias|Eranskina: Almadiak]] ===
−	 	+	 
	== XIII. [[UNIDADES_DE_MEDIDA/eu|NEURRI-UNITATEAK]] ==		== XIII. [[UNIDADES_DE_MEDIDA/eu|NEURRI-UNITATEAK]] ==
Línea 841:		Línea 841:
	==== [[#Utensilios_de_medidas_de_longitud|Luzera neurtzeko lanabesak]] ====		==== [[#Utensilios_de_medidas_de_longitud|Luzera neurtzeko lanabesak]] ====
−	=== [[##Medidas_de_superficie|Azalera-neurriak]] ===	+	=== [[#Medidas_de_superficie|Azalera-neurriak]] ===
	=== [[#Medidas_ponderales|Pisu-neurriak]] ===		=== [[#Medidas_ponderales|Pisu-neurriak]] ===
−	==== [[##Utensilios_de_pesaje|Pisatzeko lanabesak]] ====	+	==== [[#Utensilios_de_pesaje|Pisatzeko lanabesak]] ====
−	=== [[##Medidas_de_capacidad_y_utensilios_para_aridos|Edukierako neurriak eta aleetarako lanabesak]] ===	+	=== [[#Medidas_de_capacidad_y_utensilios_para_aridos|Edukierako neurriak eta aleetarako lanabesak]] ===
	=== [[#Medidas_de_capacidad_para_liquidos|Likidoen edukierako neurriak]] ===		=== [[#Medidas_de_capacidad_para_liquidos|Likidoen edukierako neurriak]] ===
−	=== [[##Medidas_relacionadas_con_la_venta_de_madera_y_el_acarreo_de_hierba|Egurraren salmentarekin eta belarraren garraioarekin lotutako neurriak]] ===	+	=== [[#Medidas_relacionadas_con_la_venta_de_madera_y_el_acarreo_de_hierba|Egurraren salmentarekin eta belarraren garraioarekin lotutako neurriak]] ===
	=== [[#Transformaciones1|Eraldaketak]] ===		=== [[#Transformaciones1|Eraldaketak]] ===
	=== [[#Equivalencias|Ekibalentziak]] ===		=== [[#Equivalencias|Ekibalentziak]] ===
−	 	+	 
	= LAN INDARRA =		= LAN INDARRA =
−	== XIV. [[MANO_DE_OBRA_Y_FUERZA_EMPLEADA_EN_LA_AGRICULTURA/eu|NEKAZARITZAN ERABILITAKO ESKU-LANA ETA INDARRA]] ==	+	== XIV. [[MANO_DE_OBRA_Y_FUERZA_EMPLEADA_EN_LA_AGRICULTURA/eu|NEKAZARITZAN ERABILITAKO ESKULANA ETA INDARRA]] ==
	=== [[#Fuerza_humana|Giza indarra]] ===		=== [[#Fuerza_humana|Giza indarra]] ===
−	==== [[##El_trabajo_en_comun_de_la_familia|Familiaren lan bateratua]] ====	+	==== [[#El_trabajo_en_comun_de_la_familia|Familiaren lan bateratua]] ====
−	==== [[##Labores_mas_propias_del_hombre|Gizonarentzako egokiagoak diren lanak]] ====	+	==== [[#Labores_mas_propias_del_hombre|Gizonak berezkoak dituen lanak]] ====
	==== [[#Participacion_de_la_mujer|Emakumearen parte-hartzea]] ====		==== [[#Participacion_de_la_mujer|Emakumearen parte-hartzea]] ====
−	==== [[##Tareas_de_las_personas_mayores|Adin handiko pertsonen lanak]] ====	+	==== [[#Tareas_de_las_personas_mayores|Adin handiko pertsonen lanak]] ====
	==== [[#Criado_morroia|Morroia]] ====		==== [[#Criado_morroia|Morroia]] ====
−	==== [[##El_trabajo_infantil|Haurren lana]] ====	+	==== [[#El_trabajo_infantil|Haurren lana]] ====
	=== [[#Mutua_asistencia_vecinal|Auzokoen arteko elkarlaguntza]] ===		=== [[#Mutua_asistencia_vecinal|Auzokoen arteko elkarlaguntza]] ===
−	=== [[#Contratacion_de_obreros_temporales|Aldikako langileen kontratazioa]] ===	+	=== [[#Contratacion_de_obreros_temporales|Sasoikako langileen kontratazioa]] ===
−	==== [[##Ajuste_de_criado_jornalero_en_la_plaza_publica|Soldatapeko morroiaren doikuntza plaza publikoan]] ====	+	==== [[#Ajuste_de_criado_jornalero_en_la_plaza_publica|Soldatapeko morroiaren doikuntza plaza publikoan]] ====
−	==== [[##Temporeros_jornaletorak|Sasoikako langileak, jornalariak]] ====	+	==== [[#Temporeros_jornaletorak|Sasoikako langileak, jornalariak]] ====
−	==== [[##Transiciones|Trantsizioak]] ====	+	==== [[#Transiciones|Trantsizioak]] ====
−	=== [[##Prendas_de_trabajo._Janzkerak|Lan-jantziak. Janzkerak]] ===	+	=== [[#Prendas_de_trabajo._Janzkerak|Lan-jantziak. Janzkerak]] ===
−	==== [[##Indumentaria_masculina|Gizonezkoen janzkera]] ====	+	==== [[#Indumentaria_masculina|Gizonezkoen janzkera]] ====
−	==== [[##Indumentaria_femenina|Emakumeen janzkera]] ====	+	==== [[#Indumentaria_femenina|Emakumeen janzkera]] ====
	==== [[#Calzado|Oinetakoak]] ====		==== [[#Calzado|Oinetakoak]] ====
Línea 896:		Línea 896:
	=== [[#Fuerza_animal|Animalien indarra]] ===		=== [[#Fuerza_animal|Animalien indarra]] ===
−	==== [[##Ganado_vacuno._Uztartu|Behi-azienda. Uztartu]] ====	+	==== [[#Ganado_vacuno._Uztartu|Behi-azienda. Uztartu]] ====
−	==== [[##Ganado_caballar1|Zaldi-azienda]] ====	+	==== [[#Ganado_caballar1|Zaldi-azienda]] ====
−	==== [[##Ganado_asnal1|Asto-azienda]] ====	+	==== [[#Ganado_asnal1|Asto-azienda]] ====
	==== [[#Hoy_dia|Gaur egun]] ====		==== [[#Hoy_dia|Gaur egun]] ====
	=== [[#Apendice_Condiciones_de_trabajo_de_los_jornaleros_y_precio_de_los_jornales_en_siglos_pasados_en_Viana_(N)|Eranskina: Jornalarien lan-baldintzak eta jornalen prezioa aurreko mendeetan Vianan (N)]] ===		=== [[#Apendice_Condiciones_de_trabajo_de_los_jornaleros_y_precio_de_los_jornales_en_siglos_pasados_en_Viana_(N)|Eranskina: Jornalarien lan-baldintzak eta jornalen prezioa aurreko mendeetan Vianan (N)]] ===
−	 	+	 
−	== XV. [[TRANSPORTE_ANIMAL._EL_CARRO_GURDIA/eu|ANIMALIEN BIDEZ GARRAIOA.  GURDIA]] ==	+	== XV. [[TRANSPORTE_ANIMAL._EL_CARRO_GURDIA/eu|ANIMALIEN BIDEZKO GARRAIOA.  GURDIA]] ==
−	=== [[##El_carro_gurdia._La_galera|Gurdia. Orga]] ===	+	=== [[#El_carro_gurdia._La_galera|Gurdia. Orga]] ===
−	==== [[##Iparralde_Sara_Donoztiri_Uhartehiri_Garazi_Liginaga|Iparraldea: Sara, Donoztiri, Uhartehiri, Garazi, Liginaga]] ====	+	==== [[#Iparralde_Sara_Donoztiri_Uhartehiri_Garazi_Liginaga|Iparraldea: Sara, Donoztiri, Uhartehiri, Garazi, Liginaga]] ====
−	==== [[##Navarra_Bera_Urdiain_Amescoa_Aoiz_Valle_de_Arce_y_Oroz-Betelu_Viana_San_Martin_de_Unx_Obanos_Muez_y_Ugar_Valle_de_Roncal_Valtierra_Carcar|Nafarroa: Bera, Urdiain, Ameskoa, Agoitz, Artzibar eta Oroz-Betelu, Viana, San Martin Unx, Obanos, Muetz eta Ugar, Erronkaribar, Valtierra, Cárcar]] ====	+	==== [[#Navarra_Bera_Urdiain_Amescoa_Aoiz_Valle_de_Arce_y_Oroz-Betelu_Viana_San_Martin_de_Unx_Obanos_Muez_y_Ugar_Valle_de_Roncal_Valtierra_Carcar|Nafarroa: Bera, Urdiain, Ameskoa, Agoitz, Artzibar eta Oroz-Betelu, Viana, San Martin Unx, Obanos, Muetz eta Ugar, Erronkaribar, Valtierra, Cárcar]] ====
−	==== [[##Alava_Valderejo_Bernedo_Moreda_Abezia_Apodaka_Treviño_y_La_Puebla_de_Arganzon_Berganzo_Pipaon_y_Ribera_Alta_Argandoña|Araba: Valderejo, Bernedo, Moreda, Abezia, Apodaka, Trebiñu eta Argantzon, Berganzo, Pipaón eta Erriberagoitia, Argandoña]] ====	+	==== [[#Alava_Valderejo_Bernedo_Moreda_Abezia_Apodaka_Treviño_y_La_Puebla_de_Arganzon_Berganzo_Pipaon_y_Ribera_Alta_Argandoña|Araba: Valderejo, Bernedo, Moreda, Abezia, Apodaka, Trebiñu eta Argantzon, Berganzo, Pipaón eta Erriberagoitia, Argandoña]] ====
	==== [[#Gipuzkoa_Berastegi_Beasain_Hondarribia_Elgoibar_Telleriarte_Zerain|Gipuzkoa: Berastegi, Beasain, Hondarribia, Elgoibar, Telleriarte, Zerain]] ====		==== [[#Gipuzkoa_Berastegi_Beasain_Hondarribia_Elgoibar_Telleriarte_Zerain|Gipuzkoa: Berastegi, Beasain, Hondarribia, Elgoibar, Telleriarte, Zerain]] ====
Línea 921:		Línea 921:
	==== [[#Bizkaia_Gautegiz_Arteaga_Abadiño_Amorebieta-Etxano_Bedarona_Urduliz_Valle_de_Carranza|Bizkaia: Gautegiz Arteaga, Abadiño, Zornotza, Bedaroa, Urduliz, Karrantza]] ====		==== [[#Bizkaia_Gautegiz_Arteaga_Abadiño_Amorebieta-Etxano_Bedarona_Urduliz_Valle_de_Carranza|Bizkaia: Gautegiz Arteaga, Abadiño, Zornotza, Bedaroa, Urduliz, Karrantza]] ====
−	=== [[##La_narria_lera|Narra, lera]] ===	+	=== [[#La_narria_lera|Narra, lera]] ===
−	==== [[##Iparralde|Iparraldea]] ====	+	==== [[#Iparralde|Iparraldea]] ====
−	==== [[##Navarra1|Nafarroa]] ====	+	==== [[#Navarra1|Nafarroa]] ====
	==== [[#Alava1|Araba]] ====		==== [[#Alava1|Araba]] ====
Línea 933:		Línea 933:
	==== [[#Bizkaia1|Bizkaia]] ====		==== [[#Bizkaia1|Bizkaia]] ====
−	=== [[##El_yugo_uztarria|Uztarria]] ===	+	=== [[#El_yugo_uztarria|Uztarria]] ===
−	==== [[##Modo_de_uncir_los_bueyes|Idiak uztartzeko modua]] ====	+	==== [[#Modo_de_uncir_los_bueyes|Idiak uztartzeko modua]] ====
−	==== [[##Complementos_del_yugo|Uztarriaren osagarriak]] ====	+	==== [[#Complementos_del_yugo|Uztarriaren osagarriak]] ====
	**Gurtedea		**Gurtedea
Línea 944:		Línea 944:
	**Hedeak		**Hedeak
−	==== [[##Yugos_de_las_caballerias|Zamarien uztarriak]] ====	+	==== [[#Yugos_de_las_caballerias|Zamarien uztarriak]] ====
	==== [[#Arneses_y_aparejos_de_los_ganados_caballar_y_asnal|Zaldi- eta asto-azienden uhalak eta tresnak]] ====		==== [[#Arneses_y_aparejos_de_los_ganados_caballar_y_asnal|Zaldi- eta asto-azienden uhalak eta tresnak]] ====
Línea 950:		Línea 950:
	**Albarda, bastea, txalma eta manta		**Albarda, bastea, txalma eta manta
	**Muturgainekoa eta begietakoak		**Muturgainekoa eta begietakoak
−	**Collerónxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx, koilarra. Torrolloxxxxxxxxxxxxxxxxx	+	**Collerón, koilarra. Torrollo
−	**Balancínxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx	+	**''Balancín''
−	==== [[##Aparejos_de_transporte|Garraiorako tresnak]] ====	+	==== [[#Aparejos_de_transporte|Garraiorako tresnak]] ====
	**Makoak		**Makoak
Línea 959:		Línea 959:
	**Anekak. Zakutoak. Astotzarak		**Anekak. Zakutoak. Astotzarak
	**Beste elementu batzuk		**Beste elementu batzuk
−	 	+	 
	== XVI. [[LA_MECANIZACION_DE_LA_AGRICULTURA/eu|NEKAZARITZAREN MEKANIZAZIOA]] ==		== XVI. [[LA_MECANIZACION_DE_LA_AGRICULTURA/eu|NEKAZARITZAREN MEKANIZAZIOA]] ==
−	=== [[##Introduccion3|Sarrera]] ===	+	=== [[#Introduccion3|Sarrera]] ===
−	=== [[##La_mecanizacion_en_una_localidad_alavesa|Mekanizazioa Arabako herri batean]] ===	+	=== [[#La_mecanizacion_en_una_localidad_alavesa|Mekanizazioa Arabako herri batean]] ===
	==== [[#El_arado_y_su_evolucion|Goldaketa eta haren bilakaera]] ====		==== [[#El_arado_y_su_evolucion|Goldaketa eta haren bilakaera]] ====
Línea 971:		Línea 971:
	==== [[#Industrializacion_de_los_aperos_de_labranza|Nekazaritzako lanabesen industrializazioa]] ====		==== [[#Industrializacion_de_los_aperos_de_labranza|Nekazaritzako lanabesen industrializazioa]] ====
−	==== [[##La_aparicion_del_tractor|Traktorearen agerpena]] ====	+	==== [[#La_aparicion_del_tractor|Traktorearen agerpena]] ====
−	=== [[##Aperos_utilizados_durante_el_ciclo_agricola|Nekazaritzako zikloan erabilitako lanabesak]] ===	+	=== [[#Aperos_utilizados_durante_el_ciclo_agricola|Nekazaritzako zikloan erabilitako lanabesak]] ===
−	==== [[##Preparacion_de_la_tierra|Lurraren prestaketa]] ====	+	==== [[#Preparacion_de_la_tierra|Lurraren prestaketa]] ====
−	==== [[##La_siembra|Ereintza]] ====	+	==== [[#La_siembra|Ereintza]] ====
	==== [[#Mantenimiento_de_los_cultivos|Laboreen mantentzea]] ====		==== [[#Mantenimiento_de_los_cultivos|Laboreen mantentzea]] ====
−	==== [[##La_cosecha|Uzta]] ====	+	==== [[#La_cosecha|Uzta]] ====
−	=== [[##Vertiente_mediterranea2|Isurialde mediterraneoa]] ===	+	=== [[#Vertiente_mediterranea2|Isurialde mediterraneoa]] ===
	=== [[#Vertiente_atlantica2|Isurialde atlantikoa]] ===		=== [[#Vertiente_atlantica2|Isurialde atlantikoa]] ===
−	=== [[##La_mecanizacion_hoy_dia|Mekanizazioa gaur egun]] ===	+	=== [[#La_mecanizacion_hoy_dia|Mekanizazioa gaur egun]] ===
−	==== [[##Vertiente_mediterranea3|Isurialde mediterraneoa]] ====	+	==== [[#Vertiente_mediterranea3|Isurialde mediterraneoa]] ====
	==== [[#Vertiente_atlantica3|Isurialde atlantikoa]] ====		==== [[#Vertiente_atlantica3|Isurialde atlantikoa]] ====
−	=== [[##Maquinas_en_sociedad_y_de_propiedad_colectiva|Makinak bazkidetzan eta jabetza kolektiboan]] ===	+	=== [[#Maquinas_en_sociedad_y_de_propiedad_colectiva|Makinak bazkidetzan eta jabetza kolektiboan]] ===
−	 	+	 
	= MERKATARITZA ETA JABETZA =		= MERKATARITZA ETA JABETZA =
Línea 1000:		Línea 1000:
	== XVII. [[APROVECHAMIENTO_PROPIO_Y_COMERCIO_AGRICOLA/eu|NORBERARENTZAKO APROBETXAMENDUA ETA NEKAZARITZAKO MERKATARITZA]] ==		== XVII. [[APROVECHAMIENTO_PROPIO_Y_COMERCIO_AGRICOLA/eu|NORBERARENTZAKO APROBETXAMENDUA ETA NEKAZARITZAKO MERKATARITZA]] ==
−	=== [[##Compra_de_semillas_y_plantas._Haziak_eta_landareak|Hazien eta landareen erosketa. Haziak eta landareak]] ===	+	=== [[#Compra_de_semillas_y_plantas._Haziak_eta_landareak|Hazien eta landareen erosketa. Haziak eta landareak]] ===
−	==== [[##Hoy_dia1|Gaur egun]] ====	+	==== [[#Hoy_dia1|Gaur egun]] ====
−	=== [[##Compra_de_abonos._Ongarriak|Ongarrien erosketa. Ongarriak]] ===	+	=== [[#Compra_de_abonos._Ongarriak|Ongarrien erosketa. Ongarriak]] ===
	=== [[#Fabricacion_propia_de_aperos|Lanabesak norberak egitea]] ===		=== [[#Fabricacion_propia_de_aperos|Lanabesak norberak egitea]] ===
−	=== [[##Compra_de_aperos|Lanabesen erosketa]] ===	+	=== [[#Compra_de_aperos|Lanabesen erosketa]] ===
−	=== [[##Reparacion_de_aperos|Lanabesen konponketa]] ===	+	=== [[#Reparacion_de_aperos|Lanabesen konponketa]] ===
−	=== [[##Mercados_y_ferias_agricolas._Plaza._Azokak|Nekazaritzako azokak eta feriak. Plaza. Azokak]] ===	+	=== [[#Mercados_y_ferias_agricolas._Plaza._Azokak|Nekazaritzako azokak eta feriak]] ===
−	=== [[#Venta_directa._Salmentak|Salmenta zuzena. Salmentak]] ===	+	=== [[#Venta_directa._Salmentak|Salmentak]] ===
−	=== [[#Ferias_extraordinarias._Feriak|Aparteko feriak. Feriak]] ===	+	=== [[#Ferias_extraordinarias._Feriak|Aparteko feriak]] ===
−	=== [[##Servicios_prestados_por_vendedores_ambulantes|Saltzaile ibiltarien zerbitzuak]] ===	+	=== [[#Servicios_prestados_por_vendedores_ambulantes|Saltzaile ibiltarien zerbitzuak]] ===
−	==== [[##Servicios_de_carniceria|Harategiko zerbitzuak]] ====	+	==== [[#Servicios_de_carniceria|Harategiko zerbitzuak]] ====
−	=== [[##Ferias_ganaderas|Ganadu feriak]] ===	+	=== [[#Ferias_ganaderas|Ganadu feriak]] ===
	=== [[#Preparacion_de_los_productos_contratos_y_condiciones_de_pago|Produktuen, kontratuen eta ordaintzeko baldintzen prestaketa]] ===		=== [[#Preparacion_de_los_productos_contratos_y_condiciones_de_pago|Produktuen, kontratuen eta ordaintzeko baldintzen prestaketa]] ===
−	 	+	 
	== XVIII. [[REGIMEN_DE_PROPIEDAD._PROPIEDAD_COMUNAL_Y_PROPIEDAD_PRIVADA/eu|JABETZA-ERREGIMENA. JABETZA KOMUNALA ETA JABETZA PRIBATUA]] ==		== XVIII. [[REGIMEN_DE_PROPIEDAD._PROPIEDAD_COMUNAL_Y_PROPIEDAD_PRIVADA/eu|JABETZA-ERREGIMENA. JABETZA KOMUNALA ETA JABETZA PRIBATUA]] ==
Línea 1031:		Línea 1031:
	=== [[#Propiedad_comunal_y_su_aprovechamiento|Jabetza komunala eta haren aprobetxamendua]] ===		=== [[#Propiedad_comunal_y_su_aprovechamiento|Jabetza komunala eta haren aprobetxamendua]] ===
−	==== [[##Arrendamiento_de_comunales|Komunalen alokatzea]] ====	+	==== [[#Arrendamiento_de_comunales|Komunalen alokatzea]] ====
−	==== [[##Otros_usos_del_monte_comunal|Mendi komunalaren beste erabilera batzuk]] ====	+	==== [[#Otros_usos_del_monte_comunal|Mendi komunalaren beste erabilera batzuk]] ====
−	=== [[##Tierras_de_Misericordia_y_Arca_de_Misericordia|Erruki lurrak eta Erruki kutxa]] ===	+	=== [[#Tierras_de_Misericordia_y_Arca_de_Misericordia|Erruki Lurrak eta Erruki Kutxa]] ===
−	=== [[##Propietarios_que_explotan_directamente_sus_tierras|Beren lurrak zuzenean ustiatzen dituzten jabeak]] ===	+	=== [[#Propietarios_que_explotan_directamente_sus_tierras|Beren lurrak zuzenean ustiatzen dituzten jabeak]] ===
−	=== [[##Propietarios_que_explotan_mediante_inquilinos|Beren lurrak maizterren bidez ustiatzen dituzten jabeak]] ===	+	=== [[#Propietarios_que_explotan_mediante_inquilinos|Beren lurrak maizterren bidez ustiatzen dituzten jabeak]] ===
	==== [[#Precio_de_la_renta_y_su_fijacion|Errentaren prezioa eta hura finkatzea]] ====		==== [[#Precio_de_la_renta_y_su_fijacion|Errentaren prezioa eta hura finkatzea]] ====
−	==== [[##Pago_en_especie_o_en_metalico|Espeziean edo diruz ordaintzea]] ====	+	==== [[#Pago_en_especie_o_en_metalico|Espeziean edo diruz ordaintzea]] ====
	**Ordain-modua		**Ordain-modua
Línea 1052:		Línea 1052:
	=== [[#Imbricacion_de_propiedad_comunal_y_propiedad_privada|Jabetza komunalaren eta jabetza pribatuaren teilakatzea]] ===		=== [[#Imbricacion_de_propiedad_comunal_y_propiedad_privada|Jabetza komunalaren eta jabetza pribatuaren teilakatzea]] ===
−	==== [[##Tiempo_de_derrota|Tiempo de derrotaxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx]] ====	+	==== [[#Tiempo_de_derrota|Tiempo de derrota]] ====
−	==== [[##Arboles_de_propiedad_privada_en_terreno_comunal|Jabetza pribatuko arbolak lur komunalean]] ====	+	==== [[#Arboles_de_propiedad_privada_en_terreno_comunal|Jabetza pribatuko arbolak lur komunalean]] ====
−	 	+	 
	= SINESMENAK ETA ERRITUAK =		= SINESMENAK ETA ERRITUAK =
−	== XIX. [[PRACTICAS_Y_RITOS_DE_PROTECCION_EN_LA_AGRICULTURA/eu|NEKAZARITZA BABESTEKO PRAKTIKAK ETA ERRITUAK]] ==	+	== XIX. [[PRACTICAS_Y_RITOS_DE_PROTECCION_EN_LA_AGRICULTURA/eu|BABESERAKO PRAKTIKAK ETA ERRITUAK NEKAZARITZAN]] ==
−	=== [[##Proteccion_de_los_sembrados_y_plantas|Soroen eta landareen babesa]] ===	+	=== [[#Proteccion_de_los_sembrados_y_plantas|Soroen eta landareen babesa]] ===
	==== [[#Proteccion_contra_plagas|Izurrien aurkako babesa]] ====		==== [[#Proteccion_contra_plagas|Izurrien aurkako babesa]] ====
−	==== [[##Proteccion_contra_jabalies_basurdeak_y_tejones_azkonarrak|Basurdeen eta azkonarren aurkako babesa]] ====	+	==== [[#Proteccion_contra_jabalies_basurdeak_y_tejones_azkonarrak|Basurdeen eta azkonarren aurkako babesa]] ====
−	==== [[##Proteccion_contra_los_conejos|Untxien aurkako babesa]] ====	+	==== [[#Proteccion_contra_los_conejos|Untxien aurkako babesa]] ====
−	==== [[##Proteccion_contra_los_pajaros._Espantapajaros_txorimaloa_txori-jabolea|Txorien aurkako babesa. Txorimaloa, txori-jagolea]] ====	+	==== [[#Proteccion_contra_los_pajaros._Espantapajaros_txorimaloa_txori-jabolea|Txorien aurkako babesa. Txorimaloa, txori-jagolea]] ====
−	=== [[##Ritos_y_practicas_simbolicas_fuegos_solsticiales|Errituak eta praktika sinbolikoak: solstizioetako suak]] ===	+	=== [[#Ritos_y_practicas_simbolicas_fuegos_solsticiales|Errituak eta praktika sinbolikoak: solstizioetako suak]] ===
−	==== [[##Practicas_en_torno_a_la_fiesta_de_san_Juan_Bautista|San Joan Batailatzailearen festaren inguruko praktikak]] ====	+	==== [[#Practicas_en_torno_a_la_fiesta_de_san_Juan_Bautista|San Joan Batailatzailearen festaren inguruko praktikak]] ====
	==== [[#Antiguas_creencias_relacionadas_con_la_fertilidad_de_la_tierra|Lurraren emankortasunarekin lotutako praktika batzuk]] ====		==== [[#Antiguas_creencias_relacionadas_con_la_fertilidad_de_la_tierra|Lurraren emankortasunarekin lotutako praktika batzuk]] ====
−	==== [[##Imagenes_de_santos_y_practicas_magicas|Santuen irudiak eta praktika magikoak]] ====	+	==== [[#Imagenes_de_santos_y_practicas_magicas|Santuen irudiak eta praktika magikoak]] ====
−	==== [[##La_implantacion_de_El_mayo._Donilatxa|Maiatzeko zuhaitzaren ezarpena. Donilatxa]] ====	+	==== [[#La_implantacion_de_El_mayo._Donilatxa|Maiatzeko zuhaitzaren ezarpena. Donilatxa]] ====
−	=== [[##Bendicion_de_los_campos_y_las_semillas|Landen eta hazien bedeinkapena]] ===	+	=== [[#Bendicion_de_los_campos_y_las_semillas|Landen eta hazien bedeinkapena]] ===
−	==== [[##Bendicion_e_implantacion_de_cruces|Gurutzeak bedeinkatu eta jartzea]] ====	+	==== [[#Bendicion_e_implantacion_de_cruces|Gurutzeak bedeinkatu eta jartzea]] ====
−	==== [[##Ramos_bendecidos|Erramu bedeinkatuak]] ====	+	==== [[#Ramos_bendecidos|Erramu bedeinkatuak]] ====
−	==== [[##Ritos_de_bendicion_de_los_campos|Landak bedeinkatzeko errituak]] ====	+	==== [[#Ritos_de_bendicion_de_los_campos|Landak bedeinkatzeko errituak]] ====
−	==== [[##Bendicion_de_semillas|Haziak bedeinkatzea]] ====	+	==== [[#Bendicion_de_semillas|Haziak bedeinkatzea]] ====
−	=== [[##Toques_de_campanas_y_conjuros_contras_las_tormentas._Traslado_de_imagenes_de_santos|Ekaitzen aurkako kanpai-joaldiak eta aroak. Santuen irudien leku-aldaketak]] ===	+	=== [[#Toques_de_campanas_y_conjuros_contras_las_tormentas._Traslado_de_imagenes_de_santos|Ekaitzen aurkako kanpai-joaldiak eta aroak. Santuen irudien leku-aldaketak]] ===
	==== [[#Toques_de_campanas|Kanpai-joaldiak]] ====		==== [[#Toques_de_campanas|Kanpai-joaldiak]] ====
Línea 1097:		Línea 1097:
	==== [[#Piedritas_recogidas_en_Pascua|Bazkoz jasotako harritxoak]] ====		==== [[#Piedritas_recogidas_en_Pascua|Bazkoz jasotako harritxoak]] ====
−	==== [[##Conjuros_realizados_desde_la_iglesia_o_ermita._Konjuruak|Elizatik edo ermitatik egindako aroak. Konjuruak]] ====	+	==== [[#Conjuros_realizados_desde_la_iglesia_o_ermita._Konjuruak|Elizatik edo ermitatik egindako aroak. Konjuruak]] ====
−	==== [[##Invocaciones_a_santa_Barbara|Santa Barbarari laguntza-eskeak]] ====	+	==== [[#Invocaciones_a_santa_Barbara|Santa Barbarari laguntza-eskeak]] ====
−	==== [[##Imagenes_de_santos|Santuen irudiak]] ====	+	==== [[#Imagenes_de_santos|Santuen irudiak]] ====
−	=== [[##Rogativas_letaniak|Errogatibak, letaniak]] ===	+	=== [[#Rogativas_letaniak|Errogatibak, letaniak]] ===
−	==== [[##Letanias_de_san_Marcos|San Markosen letaniak]] ====	+	==== [[#Letanias_de_san_Marcos|San Markosen letaniak]] ====
	==== [[#Rogativas_de_la_Ascension_Asentzio_errogatibak|Asentzioko errogatibak]] ====		==== [[#Rogativas_de_la_Ascension_Asentzio_errogatibak|Asentzioko errogatibak]] ====
Línea 1111:		Línea 1111:
	==== [[#Rogativas_ocasionales|Noizbehinkako errogatibak]] ====		==== [[#Rogativas_ocasionales|Noizbehinkako errogatibak]] ====
−	==== [[##Rogativas_a_santuarios|Errogatibak santutegiei]] ====	+	==== [[#Rogativas_a_santuarios|Errogatibak santutegiei]] ====
−	==== [[##Traslacion_procesional_de_imagenes|Irudien leku-aldaketa prozesioan]] ====	+	==== [[#Traslacion_procesional_de_imagenes|Irudien leku-aldaketa prozesioan]] ====
−	=== [[##Santos_protectores_de_las_cosechas|Uztak babesten dituzten santuak]] ===	+	=== [[#Santos_protectores_de_las_cosechas|Uztak babesten dituzten santuak]] ===
−	==== [[##San_Gregorio_Ostiense|San Gregorio Ostiense]] ====	+	==== [[#San_Gregorio_Ostiense|San Gregorio Ostiense]] ====
−	==== [[##San_Isidro_labrador|San Isidro laboraria]] ====	+	==== [[#San_Isidro_labrador|San Isidro laboraria]] ====
	==== [[#San_Fausto_labrador|San Fausto laboraria]] ====		==== [[#San_Fausto_labrador|San Fausto laboraria]] ====
−	=== [[##Accion_de_gracias_por_las_cosechas|Uztengatiko esker-ematea]] ===	+	=== [[#Accion_de_gracias_por_las_cosechas|Uztengatiko esker-ematea]] ===
−	{{#bookTitle:Nekazaritza Euskal Herrian | Agricultura_en_vasconia/eu}} {{DISPLAYTITLE: Eduki-taula}}	+
		+	{{#bookTitle:Nekazaritza Euskal Herrian|Agricultura_en_vasconia/eu}} {{DISPLAYTITLE: Eduki-taula}}

---

Revisión actual del 01:21 18 nov 2019

PAISAIA

I. NEKAZARITZA PAISAIA

Arabako nekazaritza paisaia

Nafarroako nekazaritza paisaia

Bizkaiko nekazaritza paisaia

Gipuzkoako nekazaritza paisaia

Ipar Euskal Herriko paisaiak: hiru begirada

 

II. LABORANTZAKO LURRAK

Lurren motak, kalitatea eta laboreak

Oro har kontuan hartzekoak

Lur motak

Luberritzea

Lehen luberriketa-lanak

• • Lursail komunalean
  • Jabetza partikularrean

Laboreak

Ureztatzea

Ustiatutako lurren izendapena eta deskribapena

Gaztelaniazko izendapenak eta deskribapenak

Euskarazko izendapenak eta deskribapenak

Lursailen neurriak

Lursail-zatiketa

Lursailen kokapena eta bereizketa

Harresien bidezko itxiturak

Lursail batez ere irekiak

Gaur egungo itxiturak

Mugarritzea. Mugarriak

Muga naturalak

Auzo-bideak

Biltzeko guneak. Kontaktu sozialetarako espazioak

Eranskina: Eskumen-mugarriak, herri arteko mugarriak

 

LABOREAK

III. LABOREEN BANAKETA ETA TXANDAKATZEA. NEKAZARITZAKO EGUTEGIA

Oro har kontuan hartu beharrekoak

Laborantzako egunak eta aroak

Ilargiaren eragina

Laboreen banaketa lursail moten arabera

Laboreen txandakatzea

Nekazaritzako egutegia

Arabako isurialde mediterraneoa

Nafarroako isurialde mediterraneoa

Isurialde atlantikoa

Labore bakoitzaren zikloa

Haziak

Hazien hautaketa

Haziak lortzea eta kontserbazioa

Haziak ereintzarako prestatzea

Hazitegien eta ereindako lurren prestaketa

Eranskina: Nekazaritzarekin lotutako esaerak

 

IV. LABORANTZAKO LURRAREN PRESTAKETA

Lursail baten lehen luberritzea

Basoberaren eta arboladia duen lurraren luberritzea

Larreen luberritzea

Teknika modernoak

Laborantzako lurra

Lugorriko lurren prestaketa

Laborantzako lurren prestaketa

• • Alderdi mediterraneoa
  • Alderdi atlantikoa

Ongarritzea

Simaurra

• • Isurialde mediterraneoa
  • Isurialde atlantikoa

Ongarri mineralak eta sintetikoak

• • Isurialde mediterraneoa
  • Isurialde atlantikoa

Konposta eta ongarri berdeak

Errautsaren erabilera

Kareztatzea

Karearen ekoizpena. Kareharria

Karearen erabilera nekazaritzan

 

V. EREITEA ETA LABOREEN ZAINTZA

Ereitea eta landatzea

Laboreen dibertsitatea

Giza kontsumorako laboreak

Zerealak

• • Garia

• • • Isurialde mediterraneoa
    • Isurialde atlantikoa

• • Artoa

Ortuariak

• • Indaba, babarruna
  • Baba
  • Ilarra
  • Txitxirioa, dilista eta aizkola

Lur azpiko barazkiak

• • Sustraiak: azenarioa; txiribia eta erremolatxa gorria
  • Zurtoinak

• • • Patata
    • Zainzuria

• • Hostoak

• • • Porrua
    • Tipula
    • Baratxuria, berakatza

Aireko barazkiak

• • Hostoak

• • • Letxuga
    • Aza
    • Zerba
    • Eskarola, endibia, ziazerba, apioa, kardua eta borraja
    • Perrexila

• • Loreak: azalorea eta orburua
  • Fruituak

• • • Piperra eta pipermina
    • Tomatea
    • Pepinoa, kuia eta kuiatxoa
    • Meloia eta sandia
    • Alberjinia

Sendabelarrak

Drogak

• • Tabakoa

• • • Tabakoaren laborantza Gipuzkoan
    • Hazitegiak
    • Laborariak
    • Tabakoaren laborantza Nafarroan

• • Marihuana

Aziendarentzako laboreak

Zerealak

• • Oloa
  • Garagarra
  • Zekalea
  • Artoa, artaberdea

Lekadunak

Txikiak

Bazka-barazkiak

• • Arbia
  • Erremolatxa
  • Kuia
  • Azenarioa

Labore industrialak

Azukre-erremolatxa

Patata

Barazkiak

Beste labore batzuk

Perretxikoak

Landare apaingarrien landaketa

Laboreen zaintza

Jorraketa

• • Zerealak
  • Lekaleak
  • Patatak
  • Barazkiak

Pestiziden erabilera

Zerealaren ongarritzea

Ureztatzea

 

VI. UZTEN BILKETA ETA KONTSERBAZIOA

Giza kontsumorako uzten bilketa

Zerealen segatzearen eta eultzitzearen bilakaera

• • Arabako isurialde mediterraneoa: segatzea, garraiatzea, eultzitzea, haizatzea, alearen eta lastoaren biltegiratzea; gaur egungo uzta-biltzea eta fardo-egitea
  • Nafarroako isurialde mediterraneoa: segatzea, garraiatzea, eultzitzea, haizatzea, alearen eta lastoaren biltegiratzea; gaur egungo uzta-biltzea eta fardo-egitea
  • Isurialde atlantikoa: segatzea; eultzitzea, gari-jotzea; haizatzea, gari-garbitzea; biltegiratzea
  • Zerealaren gaur egungo uzta-bilketa

Artoa

Barazkiak, ortuariak

• • Indaba, babarruna eta baina
  • Baba
  • Ilarra
  • Txitxirioa eta dilista

Lur azpiko barazkiak

• • Patata
  • Zainzuria
  • Porrua, tipula eta baratxuria

Aireko barazkiak

Aziendarentzako laboreak

Zerealak

Bazka-barazkiak

• • Arbia
  • Erremolatxa
  • Kuia
  • Patata

Kontserbazioa

Irin-errotak

Sarrera

Errota motak

Errotak inkesta egindako herrietan

• • Araba
  • Bizkaia
  • Gipuzkoa
  • Nafarroa

Erroten gainbehera

Irin-errota baten osagaiak

Ehotzea

Errotaren egutegia

Auzoko edo herriko errotak

 

VII. BELARRA ETA BESTE BAZKA BATZUK

Belarra kultura tradizionalean

Belardien sorrera eta mantentzea

• • Ixtea, luberritzea eta landatzea
  • Mantentzea

Aprobetxamendua

• • Artzaintza
  • Segatzea berdean
  • Belar-ontzea

• • • Segatzea
    • Lehortzea
    • Biltzea eta garraiatzea
    • Biltegiratzea
    • Kontsumoa
    • Belar-metak

Aldaketen hasiera

1960ko hamarkadako eraldaketa

Siloratzea

Segatze mekanikoa

Lehen traktoreak

Fardo-egitea

Mekanizazio progresiboa

Belar-biltzearen mekanizazioa

Mekanizazioari lotutako abeltzaintzako aldaketak

Belar ekoizpenaren hazkundea

Azken aldaketak behien elikaduran

Abeltzaintzaren krisiarekin lotutako eraldaketak

Belarraren laborantza alderdi mediterraneoan

Beste bazka batzuk

Alderdi atlantikoa

Alderdi mediterraneoa

 

VIII. LIHOAREN ETA KALAMUAREN LABORANTZA

Lihoaren antzinako laborantza

Lihoa nekazaritza paisaian

Laborantzako lursailak

Liho motak eta ereiteko aroa

Lantze-prozesua

Ateratzea eta beratzea

Garramaketa, azkarbaketa

Lihoa uretaratzea

Albainuen tratamendua, lihogintza

Linarriketa

Garban jotzea, trankaketa

Saretzea, suasketa

Ezpataz jotzea

Kardatzea, txarrasketa

Irutea, harigintza

Gorua. Goruetan

Ardatza

Matazak egitea

Egozketa

Harilketa

Ehungintza

Kalamua

Espartzua

 

FRUTA ARBOLAK. OLIBONDOA ETA MAHATSONDOA

IX. FRUTA ARBOLEN LABORANTZA

Sarrera

Fruta arbolen laborantza

Isurialde mediterraneoa

Isurialde atlantikoa

Arbolak landatzea eta erostea

Txertatzea, eztitzea

Ardurak

Frutaren bilketa, kontserbazioa eta aprobetxamendua

 

X. OLIBONDOAREN ETA MAHATSONDOAREN LABORANTZA

Olibondoa

Oliba-eremuak

Landaketak

Landatzen diren aldaerak

Ardurak

• • Inausketa

• • • Aroa
    • Tresnak

• • Inausteko modua
  • Olibondoen fruituen erabilera eta destinoa
  • Lanketa eta aitzurketa

• • • Aroa
    • Esku lana eta zamari lana
    • Lan mekanizatua

• • Ongarritzea eta ureztatzea

• • • Ongarritzeko aroa
    • Ongarri motak
    • Ongarritzeko moduak
    • Ureztatzea

• • Izurriak eta tratamenduak

• • • Negukoak
    • Udaberrikoak
    • Udakoak

Birlandaketak

Mahatsondoa

Aurrekari historikoak

Mahatsondoaren laborantza tradizionala isurialde mediterraneoan

• • Aldaerak
  • Goldaketa
  • Landaketa
  • Inausketa
  • Txertaketa
  • Lehenengo kimaketa
  • Ongarritzea
  • Bigarren kimaketa
  • Fruituaren eraketa
  • Izurriak
  • Beste lan batzuk

Mahatsondoaren gaur egungo laborantza isurialde mediterraneoan

• • Lursailaren prestaketa
  • Lurren analisia
  • Mahatsondo zaharra erauztea eta birlandatzea
  • Mahatsondo motak
  • Landatzeko lanak
  • Landatzeko prozedurak
  • Landatzeko ardurak

• • • Txertoa
    • Inausketa
    • Ongarritzea eta ureztatzea
    • Lanketa eta aitzurketa
    • Belar-hiltzaileen erabilera
    • Tratamenduak
    • Izurriak

Mahatsondoaren laborantza isurialde atlantikoan. Txakolina

• • Mahatsondoren laborantza tradizionala
  • Mahats-parra
  • Mahatsondoa zaintzeko lanak

 

XI. OLIOAREN, ARDOAREN, TXAKOLINAREN ETA SAGARDOAREN EKOIZPENA

Olioa

Oliba-bilketa

• • Aroa
  • Modua

Olibaren garbiketa

Oliba-olioa egitea

• • Aroa
  • Olibak entregatzea eta pisatzea. Biltegiratzea
  • Ehotzea
  • Tobera
  • El sinfín
  • Errota
  • Las batidoras
  • Kutxa
  • Prentsa
  • El cuarto del huesillo
  • Oliba-terreinak
  • Los infiernillos
  • Olioaren banaketa
  • Beste erabilera batzuk: xaboia eta cerato

La Equidad errotaren zaharberritzea, Moreda (A)

Oliba-erroten sailkapena

• • Odol oliba-errotak
  • Oliba-errota hidraulikoak
  • Gasolina-motorra duten oliba-errotak
  • Oliba-errota elektrifikatuak

Eranskina: Moredako (A) antzinako oliba-errotak

Retén de la Iglesiako oliba-errota

Tomás Laguardiako oliba-errota

Ardoa

Mahats-biltze tradizionala isurialde mediterraneoan

• • Ardoa egitea

• • • Etxean egiteko modu tradizionala
    • Prozedura berriak
    • Ardoa egitea leize-upategietan

• • Eraldaketak ardoetan

• • Garapiteroa

Gaur egungo mahats-biltzea isurialde mediterraneoan

• • Ardoa egitea upategi industrialetan
  • Ardo beltz motak

• • • Mazerazio karbonikoko sistema edo mahats-ale osoa
    • Sistema bordelesa. Metodo estutua, despalillado eta aletua

Beste edari batzuk

Txakolina

Mahats-biltzea, mahats-batzea

Prentsatzea: dolarea

Gaur egungo eraldaketak

Kontseilu arautzaileak eta sor-markak. Jatorri-izenak

Sagardoa

Aurrekari historikoak

Sagarra eta haren laborantza

Sagarrondoaren izurriak eta gaitzak

Sagardoa egitea. Sagardogintza

• • Aldez aurreko ardurak
  • Xehatzea
  • Mazerazioa
  • Prentsatzea
  • Hartzitzea eta biltegiratzea
  • Botilaratzea

Sagardoaren eraldaketak

• • Azidotasuna
  • Uhertzea
  • Mehetzea
  • Koloregabetzea edo margultzea
  • Sagardoaren beste eraldaketa batzuk

Sagardoari lotutako jaiak eta adierazpen kulturalak. Sagardotegiak

Sagardotik eratorritako edariak

1. eranskina: Upategi kooperatibo baten arautzea

2. eranskina: Upelen fabrikazioa

 

TRESNAK ETA LANABESAK

XII. NEKAZARITZAKO ALTZARI TRADIZIONALAK

Lurra lantzeko lanabesak

Laiak

Aitzurra eta aitzur motak

• • Horzbikoa
  • Jorraia
  • Aitzur luzea

Lurra lantzeko herrestatze-lanabesak

Goldea

Goldaketa Baskonia kontinentalean

• • Nabarra
  • Goldea
  • Goldenabarra
  • Adareta
  • Urdamuturra
  • Golde itzulkorra
  • Golde nagusia

Goldaketa Baskonia penintsularrean

• • Gipuzkoa eta Bizkaia

• • • Nabarra edo lurra ebakitzeko hortza
    • Exa
    • Golde txikia. Golde nagusia

• • Araba eta Nafarroa

Zokorrak puskatzeko lanabesak

Lurra xehatzeko eta berdintzeko lanabesak

Arrasteluak. Bahea

Area, are handia

Arralda. Hesia. Trapa. Narra

Alperra, arrabola

Ildoak irekitzeko lanabesak

Kultibadorea, lurra lantzeko makina

Markoa, markatzailea

Golde horzdunak

Itailak

Nabasaia. Lauhortza

Tragaza

Plane

Makatza

Grada

Segatzeko lanabesak

Igitaia, zerra

• • Izenak
  • Zoquetas

Dailua, sega, kodaina

• • Izenak

Segak eta igitaiak zorrozteko lanabesak

Zorroztarria

Zenbait tresna zorrozteko lanabesa: geztera

Laborea eta belarra biltzeko lanabesak

Sardea

Bieldoa

Burdinazko sardea

Hortz okerreko sarde metalikoa. Sarde-aitzurra

Arpa

Arrastelua, eskubera

Eskuzko ardogilea

Makoa

Sastrakak garbitzeko lanabesak

Aihotza

Otasega

Belagoia

Simaurrarekin lan egiteko lanabesak

Garia eta artoa aletzeko lanabesak

Trailua, txibita

Ogia jotzeko harria

Narrak

Garia haizatzeko lanabesak

Allegadera

Haizatzeko pala

Galbahea

Haizatzeko makina

Arto-aletzailea. Artoa jotzeko astoa

Lekadunen aletzea

Egurra mozteko lanabesak

Aizkora

• • Aho biko aizkora
  • Zorroztea
  • Ziria

Zerra. Zerrotea

• • Trontza(-zerra)
  • Arbola-moztea trontzaz
  • Arpana. Egurra zerratzeko zerra
  • Astoa

Frutak biltzeko lanabesak

Haga, kakoa

Matxardak

Mahatsondoak lantzeko lanabesak

Rejón, herrón

Aihotz handia. Tajamatas

Kakoa. Corquete

Kimatzeko eta mahatsa biltzeko guraizeak

Garraiorako lanabesak

Garraioa bizkar gainean

• • Antzadila. Velorto
  • Kakola
  • Sábanos. Maniriak

Garraiorako lanabesak

• • Otarrreak: saskia, zarea, zarana. Carpancho, cunacho. Espuertas, esportillos. Otarria, otzarea
  • Eskuzko angailak, angailak
  • Orgatxoa

Eranskina: Almadiak

 

XIII. NEURRI-UNITATEAK

Sarrera

Giza gorputza, neurri-patroi

Luzera-neurriak

Luzera neurtzeko lanabesak

Azalera-neurriak

Pisu-neurriak

Pisatzeko lanabesak

Edukierako neurriak eta aleetarako lanabesak

Likidoen edukierako neurriak

Egurraren salmentarekin eta belarraren garraioarekin lotutako neurriak

Eraldaketak

Ekibalentziak

 

LAN INDARRA

XIV. NEKAZARITZAN ERABILITAKO ESKULANA ETA INDARRA

Giza indarra

Familiaren lan bateratua

Gizonak berezkoak dituen lanak

Emakumearen parte-hartzea

Adin handiko pertsonen lanak

Morroia

Haurren lana

Auzokoen arteko elkarlaguntza

Sasoikako langileen kontratazioa

Soldatapeko morroiaren doikuntza plaza publikoan

Sasoikako langileak, jornalariak

Trantsizioak

Lan-jantziak. Janzkerak

Gizonezkoen janzkera

Emakumeen janzkera

Oinetakoak

Animalien indarra

Behi-azienda. Uztartu

Zaldi-azienda

Asto-azienda

Gaur egun

Eranskina: Jornalarien lan-baldintzak eta jornalen prezioa aurreko mendeetan Vianan (N)

 

XV. ANIMALIEN BIDEZKO GARRAIOA. GURDIA

Gurdia. Orga

Iparraldea: Sara, Donoztiri, Uhartehiri, Garazi, Liginaga

Nafarroa: Bera, Urdiain, Ameskoa, Agoitz, Artzibar eta Oroz-Betelu, Viana, San Martin Unx, Obanos, Muetz eta Ugar, Erronkaribar, Valtierra, Cárcar

Araba: Valderejo, Bernedo, Moreda, Abezia, Apodaka, Trebiñu eta Argantzon, Berganzo, Pipaón eta Erriberagoitia, Argandoña

Gipuzkoa: Berastegi, Beasain, Hondarribia, Elgoibar, Telleriarte, Zerain

Bizkaia: Gautegiz Arteaga, Abadiño, Zornotza, Bedaroa, Urduliz, Karrantza

Narra, lera

Iparraldea

Nafarroa

Araba

Gipuzkoa

Bizkaia

Uztarria

Idiak uztartzeko modua

Uztarriaren osagarriak

• • Gurtedea
  • Uztar-estalkia
  • Zapak
  • Hedeak

Zamarien uztarriak

Zaldi- eta asto-azienden uhalak eta tresnak

• • Albarda, bastea, txalma eta manta
  • Muturgainekoa eta begietakoak
  • Collerón, koilarra. Torrollo
  • Balancín

Garraiorako tresnak

• • Makoak
  • Angailak, andak
  • Anekak. Zakutoak. Astotzarak
  • Beste elementu batzuk

 

XVI. NEKAZARITZAREN MEKANIZAZIOA

Sarrera

Mekanizazioa Arabako herri batean

Goldaketa eta haren bilakaera

Nekazaritzako lanabesen industrializazioa

Traktorearen agerpena

Nekazaritzako zikloan erabilitako lanabesak

Lurraren prestaketa

Ereintza

Laboreen mantentzea

Uzta

Isurialde mediterraneoa

Isurialde atlantikoa

Mekanizazioa gaur egun

Isurialde mediterraneoa

Isurialde atlantikoa

Makinak bazkidetzan eta jabetza kolektiboan

 

MERKATARITZA ETA JABETZA

XVII. NORBERARENTZAKO APROBETXAMENDUA ETA NEKAZARITZAKO MERKATARITZA

Hazien eta landareen erosketa. Haziak eta landareak

Gaur egun

Ongarrien erosketa. Ongarriak

Lanabesak norberak egitea

Lanabesen erosketa

Lanabesen konponketa

Nekazaritzako azokak eta feriak

Salmentak

Aparteko feriak

Saltzaile ibiltarien zerbitzuak

Harategiko zerbitzuak

Ganadu feriak

Produktuen, kontratuen eta ordaintzeko baldintzen prestaketa

 

XVIII. JABETZA-ERREGIMENA. JABETZA KOMUNALA ETA JABETZA PRIBATUA

Jabetza komunala eta haren aprobetxamendua

Komunalen alokatzea

Mendi komunalaren beste erabilera batzuk

Erruki Lurrak eta Erruki Kutxa

Beren lurrak zuzenean ustiatzen dituzten jabeak

Beren lurrak maizterren bidez ustiatzen dituzten jabeak

Errentaren prezioa eta hura finkatzea

Espeziean edo diruz ordaintzea

• • Ordain-modua
  • Ordain-aroa

Egoera gaur egun

Jabetza komunalaren eta jabetza pribatuaren teilakatzea

Tiempo de derrota

Jabetza pribatuko arbolak lur komunalean

 

SINESMENAK ETA ERRITUAK

XIX. BABESERAKO PRAKTIKAK ETA ERRITUAK NEKAZARITZAN

Soroen eta landareen babesa

Izurrien aurkako babesa

Basurdeen eta azkonarren aurkako babesa

Untxien aurkako babesa

Txorien aurkako babesa. Txorimaloa, txori-jagolea

Errituak eta praktika sinbolikoak: solstizioetako suak

San Joan Batailatzailearen festaren inguruko praktikak

Lurraren emankortasunarekin lotutako praktika batzuk

Santuen irudiak eta praktika magikoak

Maiatzeko zuhaitzaren ezarpena. Donilatxa

Landen eta hazien bedeinkapena

Gurutzeak bedeinkatu eta jartzea

Erramu bedeinkatuak

Landak bedeinkatzeko errituak

Haziak bedeinkatzea

Ekaitzen aurkako kanpai-joaldiak eta aroak. Santuen irudien leku-aldaketak

Kanpai-joaldiak

Bazkoz jasotako harritxoak

Elizatik edo ermitatik egindako aroak. Konjuruak

Santa Barbarari laguntza-eskeak

Santuen irudiak

Errogatibak, letaniak

San Markosen letaniak

Asentzioko errogatibak

Noizbehinkako errogatibak

Errogatibak santutegiei

Irudien leku-aldaketa prozesioan

Uztak babesten dituzten santuak

San Gregorio Ostiense

San Isidro laboraria

San Fausto laboraria

Uztengatiko esker-ematea