Diferencia entre revisiones de «Cuestionario Ritos funerarios en vasconia/eu»

Revisión actual del 15:33 3 mar 2020

Otros idiomas:

Español • ‎Euskera • ‎Francés

Landa-ikerketarako erabilitako galdera-sorta José Miguel de Barandiaranek argitaratutako Landa-ikerketa etnografiko baterako gidaliburua lanetik hartu da. Gida horretan, heriotzari buruzko galderak “Bizitzako aldaketa-ohikuneak” atalean agertzen dira, “Etxeko taldearen ohikuneak” izeneko II. kapituluan, 238–272. galderak.

II. ETXEKO TALDEAREN OHITURAK

BIZITZAKO ALDAKETA-OHIKUNEAK

238. Heriotza: Zeintzuk dira ezagutzen diren heriotza-zantzuak? Nola deitzen zaio hilzoriari? Zeintzuk dira hilzoriak irauten duen bitartean bete ohi diren eginbeharrak? Zer egiten da berau jasangarriagoa izan dadin?

239. Nork hartzen du apaizari eta sendagileari deitzeko ardura? Nork lagundu behar die Elizakoei? Gaixoaren oinak, nork agerrarazten ditu Azken Igurtzia emateko? Gaixoaldian, senideen eta auzokoengandik gaixoak hartzen duen laguntza, zertan datza?

240. Heriotza zergatik datorrela diote? Arima erraz ikusteko moduan irteten dela dion sinesmenik badago? Zein irudirekin agertzen da? Non jartzen da hildakoa?

241. Norbait hil den etxean, doluaren zeintzuk ezaugarri ezartzen dira? Ixten dira leihoak? Ispilurik estaltzen da? Harmarririk? Erlauntzak?

241 bis. Gorpua etxean dagoen bitartean, nork hartzen du etxeko lanen ardura? Auzokoek? Nortzuk jotzen dira auzokotzat? Hurbilen dagoen etxekoak? Etxekonekoak, beheko edo gaineko etxebizitzakoak? Nork dakar Elizako Gurutzea etxeraino?

242. Heriotzaren berri nori eta nola ematen zaio? Nork du berria emateko ardura? Etxeko abereei iragartzen zaie? Nola? Nork?

243. Hildakoaren gelan belarrik erretzen da? Zeintzuk?

244. Nola beztitzen da hilotza? Nor da gorpua garbitu eta janzten duena? Zer erabiltzen da gorpua garbitzeko?

245. Hildakoaren jantzian, hilotzaren eskuetan, hilkutxan edo hilobian, jartzen da ezer? Gorpuaren ondoan jartzen da argi berezirik?

246. Gaubelarik egiten zaio hildakoari? Nor egoten da gaubelan eta zer egiten dute horrelakoetan?

246 bis. Norbait hil denean, jotzen da eliz kanpairik? Nolakoa da kanpaiaren doinua? Nola deitzen zaio? Ehorzketan eta hiletetan jotzen da kanpairik?

247. Gorpua hilkutxan edo andetan jartzen da? Zein kolore eta ze formatakoak dira bata eta bestea? Badute edergarri berezirik?

248. Hildakoak hartutako itxurak badu inolako esangurarik?

249. Hildakoaren gurasoak behartuta daude ezertara gorpua etxean dagoen artean?

250. Hildakoaren ondoan egiten da jan-edanik?

251. Gorpua elizara eramaten da? Etxetik ateratzerakoan, betetzen da ohikune berezirik? Beheko suko txingarrik edo kanpora ateratzen da? Nork ateratzen du?

252. Nortzuk eta nola eramaten dute gorpua elizaraino? Norantz begira joaten da hilkutxa?

253. Gorpua eramateko bide jakinen bat dago? Etxe bakoitzak berea dauka? Nola du izena? Hilotza beste inoren lurretik eraman beharrak sortzen du zorrik? Eta Elizako Gurutzea edo Elizakoak beste inoren lurretik eramateak? Horrelakoek zorrik sor ez dezaten, zer egin lezake lurraren jabeak?

254. Hilotza jaiotetxera edo ugazabaren etxera eramateko ohiturarik badago, gero herriko apaizek bertatik altxatu dezaten?

255. Doluko taldea nortzuk osatzen dute? Zein ordenatan eratzen dira? Nola doaz jantzita? Zer egiten dute? Egiten da geldiunerik toki jakinetan? Zertarako?

256. Heriotza izan den oheko lastaira erretzeko ohiturarik badago? Nork erretzen du? Non, noiz eta nola? Zein da ekintza horren esangura?

257. Hileta denboran, non uzten da gorpua?

258. Zein eratako hiletak egiten dira? Otoitz berezirik egiten da?

259. Hildakoari lagunduz negar egiten duen andrerik badoa? Nola deitzen dira? Zer egiten dute?

260. Elizako jarlekuan argirik pizteko ohiturarik badago?

261. Nork pizten du jarlekuko argia eta zenbat argizari erabiltzen da horretarako?

262. Hiletak direla eta, zeintzuk opari egiten dira? Eskaintzen da animalia bizirik? Elizkizunetan, non jartzen dira opariak? Nor arduratzen da zeregin horrezaz? Hauekin zer egiten da gero? Hildakoen arimek opariok nolabait jaten dituztela dion sinesmenik badago?

263. Hileta, nork eta zegan ordaintzen du? Errespontsurik edo bestelakorik ateratzen da? Jarlekuan ala hilobian? Zenbat irauten du elizkizunak, hau da, aldi jakinetan opariak eta argia hilobira eramateko aldiak? Nor da etxekoen ordezkaria horrelakoetan?

264. Hilerriko hilobiak nolako eitea dauka eta nolakoa jarlekuak edo elizan lehen zegoen antzinako hilobiak? Hilobiok familiarenak dira, ala etxeari dagozkio eta honetatik ezin dira banatu? Elizaren, hilerriaren eta etxe baten inguruan gau berean hiru bira eman ezin dela dioen sinesmenik badago?

265. Nork du etxe jakin bateko hilobian lurperatua izateko eskubidea?

266. Nortzuk joaten dira lurra ematera? Bertan dauden guztiek hartzen dute parte? Nola?

267. Hilotza nora begira lurperatzen da?

268. Ugazabaren jarlekua eta hilobia maizterrek ere erabiltzen dute?

269. Hiletaren ondoren, nortzuk itzultzen dira hildakoaren etxera, eta zein ordenatan?

270. Etxean sartu baino lehen, otoitz egiten da argi edo suren baten aurrean?

271. Hildakoaren etxean izaten da otordurik? Nola deitzen da? Zer jaten da? Jan liteke haragirik horrelakoetan? Nortzuk izan ohi dira mahaikide?

272. Etxeak eta etxekoek badute doluaren adierazgarririk edo ezaugarririk? Zenbat denboran? Elizako jarlekuan argizaria erre bitartean?

@@ Línea 1: / Línea 1: @@
 <languages></languages>
-Landa-ikerketarako erabilitako galdera-sorta José Miguel de Barandiaranek argitaratutako ''Landa-ikerketa etnografiko baterako gidaliburua'' lanetik hartu da. Gida horretan, heriotzari buruzko galderak “Bizitzako aldaketa-ohikuneak” atalean agertzen dira, “Etxeko taldearen ohikuneak” izeneko II. kapituluan, 238–272. galderak.
+{{ #pageLangs: es | eu | fr }}
+Landa-ikerketarako erabilitako galdera-sorta José Miguel de Barandiaranek argitaratutako ''Landa-ikerketa etnografiko baterako gidaliburua'' lanetik hartu da. Gida horretan, heriotzari buruzko galderak “Bizitzako aldaketa-ohikuneak” atalean agertzen dira, “Etxeko taldearen ohikuneak” izeneko II. kapituluan, 238–272. galderak.
+<br /><br />
 <div style="margin-left:0cm;"></div>
@@ Línea 8: / Línea 11: @@
 II. ETXEKO TALDEAREN OHITURAK
-''RITOS DE PASAJE''
+''BIZITZAKO ALDAKETA-OHIKUNEAK''
-. ''Muerte: ''¿Qué presagios de muerte se conocen? ¿Cómo se llama la agonía? ¿Qué prácticas se observan durante la agonía? ¿Qué se hace para hacerla más llevadera?
+. ''Heriotza'': Zeintzuk dira ezagutzen diren heriotza-zantzuak? Nola deitzen zaio hilzoriari? Zeintzuk dira hilzoriak irauten duen bitartean bete ohi diren eginbeharrak? Zer egiten da berau jasangarriagoa izan dadin?
-. ¿Quién es el encargado de avisar al cura ''y ''al médico? ¿Quién debe acompañar al Viático? ¿Quién descubre los pies al enfermo para darle Unción? ¿Qué asistencia recibe el paciente durante su enfermedad de parte de sus parientes y vecinos?
+. Nork hartzen du apaizari eta sendagileari deitzeko ardura? Nork lagundu behar die Elizakoei? Gaixoaren oinak, nork agerrarazten ditu Azken Igurtzia emateko? Gaixoaldian, senideen eta auzokoengandik gaixoak hartzen duen laguntza, zertan datza?
-. ¿A qué causa se atribuye la muerte? ¿Hay creencia de que el alma sale de modo visible? ¿En qué forma? ¿Dónde se coloca al muerto?
+. Heriotza zergatik datorrela diote? Arima erraz ikusteko moduan irteten dela dion sinesmenik badago? Zein irudirekin agertzen da? Non jartzen da hildakoa?
-. ¿Qué signos de duelo se adoptan en la casa donde ha ocurrido una defunción? ¿Se cierran las ventanas? ¿Se cubren los espejos? ¿Los escudos de armas? ¿Las colmenas?
+. Norbait hil den etxean, doluaren zeintzuk ezaugarri ezartzen dira? Ixten dira leihoak? Ispilurik estaltzen da? Harmarririk? Erlauntzak?
-bis. ¿Quién asume la dirección de las labores domésticas mientras el cadáver permanece en casa? ¿Los vecinos? ¿Quiénes se entienden por tales? ¿Los de la casa más próxima? ¿Los de la vivienda del otro lado o piso de la misma casa? ¿Quiénes conducen la Cruz parroquial a la casa mortuoria?
+bis. Gorpua etxean dagoen bitartean, nork hartzen du etxeko lanen ardura? Auzokoek? Nortzuk jotzen dira auzokotzat? Hurbilen dagoen etxekoak? Etxekonekoak, beheko edo gaineko etxebizitzakoak? Nork dakar Elizako Gurutzea etxeraino?
-. ¿A quiénes y cómo se anuncia el fallecimiento de una persona? ¿Quién se encarga de esto? ¿Se anuncia a los animales domésticos? ¿Cómo? ¿Quién?
+. Heriotzaren berri nori eta nola ematen zaio? Nork du berria emateko ardura? Etxeko abereei iragartzen zaie? Nola? Nork?
-. ¿Se queman yerbas en la habitación mortuoria? ¿Qué yerbas?
+. Hildakoaren gelan belarrik erretzen da? Zeintzuk?
-. ¿Cómo se amortaja el cadáver? ¿Quién lo lava y amortaja? ¿Con qué se lava?
+. Nola beztitzen da hilotza? Nor da gorpua garbitu eta janzten duena? Zer erabiltzen da gorpua garbitzeko?
-. ¿Se coloca algún objeto en la mortaja, en las manos del cadáver, en el ataúd o en la sepultura? ¿Se coloca junto al cadáver alguna luz especial?
+. Hildakoaren jantzian, hilotzaren eskuetan, hilkutxan edo hilobian, jartzen da ezer? Gorpuaren ondoan jartzen da argi berezirik?
-. ¿Se vela el cadáver? ¿Quiénes velan y qué practican en tal ocasión?
+. Gaubelarik egiten zaio hildakoari? Nor egoten da gaubelan eta zer egiten dute horrelakoetan?
-bis. ¿Se tañen las campanas de la iglesia cuando ocurre una defunción? ¿Cómo es este toque? ¿Cómo se llama? ¿Se tañen también durante el entierro y funerales?
+bis. Norbait hil denean, jotzen da eliz kanpairik? Nolakoa da kanpaiaren doinua? Nola deitzen zaio? Ehorzketan eta hiletetan jotzen da kanpairik?
-. ¿Se coloca el cadáver en ataúd o en angarillas? ¿De qué color y forma son éstas y aquél? ¿Llevan adornos especiales?
+. Gorpua hilkutxan edo andetan jartzen da? Zein kolore eta ze formatakoak dira bata eta bestea? Badute edergarri berezirik?
-. ¿Qué significación se atribuye a la facha en que ha quedado el cadáver?
+. Hildakoak hartutako itxurak badu inolako esangurarik?
-. ¿Los padres del difunto están sometidos a ciertas prescripciones y prohibiciones mientras el cadáver permanece en casa?
+. Hildakoaren gurasoak behartuta daude ezertara gorpua etxean dagoen artean?
-. ¿Se toma alguna refección junto al cadáver?
+. Hildakoaren ondoan egiten da jan-edanik?
-. ¿Se conduce al cadáver a la iglesia? ¿Qué prácticas se observan al sacarlo de casa? ¿Se echa fuera el fuego del hogar? ¿Quién lo echa?
+. Gorpua elizara eramaten da? Etxetik ateratzerakoan, betetzen da ohikune berezirik? Beheko suko txingarrik edo kanpora ateratzen da? Nork ateratzen du?
-. ¿Cómo y quiénes conducen el féretro a la iglesia? ¿En qué orientación lo llevan?
+. Nortzuk eta nola eramaten dute gorpua elizaraino? Norantz begira joaten da hilkutxa?
-. ¿Existen caminos fijos para la conducción de los cadáveres. ¿Cada casa tiene el suyo? ¿Cómo se llama? ¿El paso del cadáver por una propiedad crea servidumbre?  ¿Y el paso de la Cruz parroquial y del Viático? ¿Qué medios tiene el propietario para evitar que tales actos creen servidumbre?
+. Gorpua eramateko bide jakinen bat dago? Etxe bakoitzak berea dauka? Nola du izena? Hilotza beste inoren lurretik eraman beharrak sortzen du zorrik? Eta Elizako Gurutzea edo Elizakoak beste inoren lurretik eramateak? Horrelakoek zorrik sor ez dezaten, zer egin lezake lurraren jabeak?
-. ¿Es costumbre llevar el cadáver a la casa matriz o del patrón del difunto para ser allí levantado por el clero parroquial?
+. Hilotza jaiotetxera edo ugazabaren etxera eramateko ohiturarik badago, gero herriko apaizek bertatik altxatu dezaten?
-. ¿Quiénes forman el cortejo fúnebre? ¿En qué orden se disponen? ¿Cómo visten? ¿Qué practican? ¿Se hacen paradas en determinados sitios? ¿Con qué fin?
+. Doluko taldea nortzuk osatzen dute? Zein ordenatan eratzen dira? Nola doaz jantzita? Zer egiten dute? Egiten da geldiunerik toki jakinetan? Zertarako?
-. ¿Hay costumbre de quemar el jergón de la cama donde ha ocurrido una defunción? ¿Quién lo quema? ¿Dónde, cuándo y cómo? ¿Qué significación se atribuye a esto?
+. Heriotza izan den oheko lastaira erretzeko ohiturarik badago? Nork erretzen du? Non, noiz eta nola? Zein da ekintza horren esangura?
-. ¿Dónde se deposita el cadáver durante las exequias?
+. Hileta denboran, non uzten da gorpua?
-. ¿Qué clases de funerales se hacen? ¿Qué rezos especiales se practican?
+. Zein eratako hiletak egiten dira? Otoitz berezirik egiten da?
-. ¿Acompañan al difunto lloronas o plañideras? ¿Cómo se llaman? ¿Qué hacen?
+. Hildakoari lagunduz negar egiten duen andrerik badoa? Nola deitzen dira? Zer egiten dute?
-. ¿Es costumbre encender luces en el «yarleku» o antigua sepultura familiar existente en la iglesia?
+. Elizako jarlekuan argirik pizteko ohiturarik badago?
-. ¿Quiénes y con qué cantidad de cera contribuyen a alumbrar dicha sepultura?
+. Nork pizten du jarlekuko argia eta zenbat argizari erabiltzen da horretarako?
-. ¿Qué ofrendas se hacen con motivo de los funerales? ¿Se ofrendan animales vivos? ¿Dónde son colocadas las ofrendas durante los oficios? ¿Quién se encarga de ellas? ¿Cuál suele ser su destino? ¿Hay creencia de que son consumidas en parte por las almas de los difuntos?
+. Hiletak direla eta, zeintzuk opari egiten dira? Eskaintzen da animalia bizirik? Elizkizunetan, non jartzen dira opariak? Nor arduratzen da zeregin horrezaz? Hauekin zer egiten da gero? Hildakoen arimek opariok nolabait jaten dituztela dion sinesmenik badago?
-. ¿Quiénes y con qué cantidad costean los funerales? ¿Se sacan responsos y otros sufragios: en el «yarleku» o sepultura? ¿Cuánto dura el «elizkizun», es decir, la obligación de llevar a intervalos regulares ofrendas y luces a la sepultura? ¿Quién representa a la casa en tales actos?
+. Hileta, nork eta zegan ordaintzen du? Errespontsurik edo bestelakorik ateratzen da? Jarlekuan ala hilobian? Zenbat irauten du elizkizunak, hau da, aldi jakinetan opariak eta argia hilobira eramateko aldiak? Nor da etxekoen ordezkaria horrelakoetan?
-. ¿Qué forma tiene la sepultura real existente en el cementerio y cuál el «yarleku» (sepultura simbólica) o antigua sepultura existente en la iglesia? ¿Son familiares estas sepulturas, o son consideradas como prolongación de la casa e inseparables de ella? ¿Hay creencia de que no se pueden dar de noche tres vueltas alrededor de una iglesia, o de un cementerio, o de una casa?
+. Hilerriko hilobiak nolako eitea dauka eta nolakoa jarlekuak edo elizan lehen zegoen antzinako hilobiak? Hilobiok familiarenak dira, ala etxeari dagozkio eta honetatik ezin dira banatu? Elizaren, hilerriaren eta etxe baten inguruan gau berean hiru bira eman ezin dela dioen sinesmenik badago?
-. ¿Quiénes tienen derecho a ser inhumados en la sepultura de una casa?
+. Nork du etxe jakin bateko hilobian lurperatua izateko eskubidea?
-. ¿Quiénes acuden al sepelio? ¿Toman parte en la operación todos los presentes? ¿Cómo?
+. Nortzuk joaten dira lurra ematera? Bertan dauden guztiek hartzen dute parte? Nola?
-. ¿Se deposita el cadáver en determinada orientación?
+. Hilotza nora begira lurperatzen da?
-. ¿El «yarleku» y la sepultura del propietario son también utilizados por sus inquilinos?
+. Ugazabaren jarlekua eta hilobia maizterrek ere erabiltzen dute?
-. ¿Quiénes y en qué orden vuelven a la casa mortuoria después del entierro?
+. Hiletaren ondoren, nortzuk itzultzen dira hildakoaren etxera, eta zein ordenatan?
-. ¿Antes de entrar en ella rezan en el portal delante de una luz o fuego?
+. Etxean sartu baino lehen, otoitz egiten da argi edo suren baten aurrean?
-. ¿Tiene lugar algún banquete en la casa mortuoria? ¿Cómo se llama? ¿Qué menú se sirve? ¿Está prohibido comer carne en tales ocasiones? ¿Quiénes suelen ser invitados?
+. Hildakoaren etxean izaten da otordurik? Nola deitzen da? Zer jaten da? Jan liteke haragirik horrelakoetan? Nortzuk izan ohi dira mahaikide?
-. ¿Qué manifestaciones y signos de duelo se adoptan en casa y por los familiares del difunto? ¿En cuánto tiempo? ¿En el tiempo que arde la cera en el «yarleku» de la iglesia?
+. Etxeak eta etxekoek badute doluaren adierazgarririk edo ezaugarririk? Zenbat denboran? Elizako jarlekuan argizaria erre bitartean?
-{{DISPLAYTITLE: Cuestionario}} {{#bookTitle:Ritos Funerarios en Vasconia | Ritos_funerarios_en_vasconia}}
+{{DISPLAYTITLE: Galdetegia}} {{#bookTitle:Heriotz Ohikuneak Euskal Herrian|Ritos_funerarios_en_vasconia/eu}}