Revisión del 08:31 2 oct 2017 (ver código) Labayru (discusión | contribuciones) (Página creada con «=== Sukarra edo kalentura ===») ← Edición anterior		Revisión actual del 07:23 5 jul 2019 (ver código) Admin (discusión | contribuciones)
Línea 1:		Línea 1:
−
	<languages></languages>		<languages></languages>
−	== I. [[SALUD_Y_MENTALIDAD_POPULAR|OSASUNA ETA HERRI PENTSAMENDUA]] ==	+	== I. [[SALUD_Y_MENTALIDAD_POPULAR/eu|OSASUNA ETA HERRI PENTSAMENDUA]] ==
−	=== [[El_cuerpo|Gorputza]] ===	+	=== [[#El_cuerpo|Gorputza]] ===
−	*[[El_cabello_ilea|Ilea]]	+	==== [[#El_cabello_ilea|Ilea]] ====
	**Ilearen kolorea		**Ilearen kolorea
	**Ilea eta gaixotasuna		**Ilea eta gaixotasuna
−	*[[El_color_de_los_ojos_begien_kolorea|Begien kolorea]]	+	==== [[#El_color_de_los_ojos_begien_kolorea|Begien kolorea]] ====
	**Begien koloreei egotzitako ezaugarriak		**Begien koloreei egotzitako ezaugarriak
	**Begien kolorea eta gaixotasuna		**Begien kolorea eta gaixotasuna
−	*[[La_forma_de_las_cejas._Bekainak_betileak|Bekainen forma. Bekainak, betileak]]	+	==== [[#La_forma_de_las_cejas._Bekainak_betileak|Bekainen forma. Bekainak, betileak]] ====
−	*[[Signos_corporales_de_salud_osasun_ezaugarriak|Gorputzaren osasun-ezaugarriak]]	+	==== [[#Signos_corporales_de_salud_osasun_ezaugarriak|Gorputzaren osasun-ezaugarriak]] ====
	**Gorputz gizena		**Gorputz gizena
Línea 23:		Línea 22:
	**Beste osasun ezaugarri batzuk		**Beste osasun ezaugarri batzuk
−	*[[Temperamentos_jenioak_izakerak|Tenperamentuak, jenioak, izaerak]]	+	==== [[#Temperamentos_jenioak_izakerak|Tenperamentuak, jenioak, izaerak]] ====
	**Tenperamentu motak		**Tenperamentu motak
	**Euskarazko izenak		**Euskarazko izenak
−	=== [[Influencia_ambiental|Ingurugiroaren eragina]] ===	+	=== [[#Influencia_ambiental|Ingurugiroaren eragina]] ===
−	*[[El_clima|Klima]]	+	==== [[#El_clima|Klima]] ====
	**Gaueko airea		**Gaueko airea
Línea 36:		Línea 35:
	**Haizeak		**Haizeak
−	*[[Los_cambios_estacionales_y_las_fases_de_la_luna|Urtaro-aldaketak eta ilargiaren faseak]]	+	==== [[#Los_cambios_estacionales_y_las_fases_de_la_luna|Urtaro-aldaketak eta ilargiaren faseak]] ====
−	*[[Mejora_del_aire_de_la_habitacion_del_enfermo|Gaixoaren gelako airea hobetzea]]	+	==== [[#Mejora_del_aire_de_la_habitacion_del_enfermo|Gaixoaren gelako airea hobetzea]] ====
	**Azukrea, alkohola eta intsentsua erretzea		**Azukrea, alkohola eta intsentsua erretzea
	**Belarrak erre eta egostea. Erramua erre		**Belarrak erre eta egostea. Erramua erre
−	*[[La_vestimenta._Jantzi_osasungarriak_eta_kaltegarriak|Jantziak. Jantzi osasungarriak eta kaltegarriak]]	+	==== [[#La_vestimenta._Jantzi_osasungarriak_eta_kaltegarriak|Jantziak. Jantzi osasungarriak eta kaltegarriak]] ====
−	*[[La_alimentacion._Jan-edan_onak_eta_txarrak|Elikadura. Janari-edari onak eta txarrak]]	+	==== [[#La_alimentacion._Jan-edan_onak_eta_txarrak|Elikadura. Janari-edari onak eta txarrak]] ====
	**Janari-edari onak eta txarrak		**Janari-edari onak eta txarrak
Línea 54:		Línea 53:
	**Uraren ahalmen sendagarriak		**Uraren ahalmen sendagarriak
−	=== [[Denominacion_de_las_enfermedades|Gaixotasunen izenak]] ===	+	=== [[#Denominacion_de_las_enfermedades|Gaixotasunen izenak]] ===
−	*[[Enfermedades_contagiosas_kutsuko_gaitzak|Gaixotasun kutsakorrak]]	+	==== [[#Enfermedades_contagiosas_kutsuko_gaitzak|Gaixotasun kutsakorrak]] ====
−	*[[Epidemias_izurriak|Izurriak]]	+	==== [[#Epidemias_izurriak|Izurriak]] ====
−	*[[Cuarentenas_y_aislamiento_de_los_enfermos|Berrogeialdiak eta gaixoen bakartzea ]]	+	==== [[#Cuarentenas_y_aislamiento_de_los_enfermos|Berrogeialdiak eta gaixoen bakartzea ]] ====
−	=== [[Transiciones_contemporaneas|Trantsizio garaikideak]] ===	+	=== [[#Transiciones_contemporaneas|Trantsizio garaikideak]] ===
−	*[[Postergacion_de_los_remedios_caseros|Etxeko sendagai‏en atzerapena ]]	+	==== [[#Postergacion_de_los_remedios_caseros|Etxeko sendagai‏en atzerapena ]] ====
−	*[[Higiene_domestica_y_alimentaria|Etxeko higienea eta elikadura-higienea]]	+	==== [[#Higiene_domestica_y_alimentaria|Etxeko higienea eta elikadura-higienea]] ====
−	*[[Seguridad_Social|Gizarte Segurantza]]	+	==== [[#Seguridad_Social|Gizarte Segurantza]] ====
−	*[[Medicina_preventiva|Medikuntza prebentiboa]]	+	==== [[#Medicina_preventiva|Medikuntza prebentiboa]] ====
	&emsp;		&emsp;
−	== II. [[SINTOMAS_Y_REMEDIOS_GENERALES|SINTOMAK ETA SENDAGAI OROKORRAK]] ==	+	== II. [[SINTOMAS_Y_REMEDIOS_GENERALES/eu|SINTOMAK ETA SENDAGAI OROKORRAK]] ==
−	=== [[La_fiebre_o_calentura_sukarra|Sukarra edo kalentura]] ===	+	=== [[#La_fiebre_o_calentura_sukarra|Sukarra edo kalentura]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones|Izenak]] ====
−	*[[Enfermedades_a_las_que_afecta_la_fiebre|Enfermedades a las que afecta la fiebre]]	+	==== [[#Enfermedades_a_las_que_afecta_la_fiebre|Sukarrarekin zerikusia duten gaixotasunak]] ====
−	**Fiebre en las enfermedades infantiles	+	**Sukarra umeen gaixotasunetan
−	*[[Clases_de_fiebre|Clases de fiebre]]	+	==== [[#Clases_de_fiebre|Sukar motak]] ====
−	**Fiebres tifoideas, sukar ustela	+	**Sukar ustelak
−	**Fiebres de Malta	+	**Maltako sukarrak
−	*[[Remedios_contra_fiebres_gripales_u_ordinarias|Remedios contra fiebres gripales u ordinarias]]	+	==== [[#Remedios_contra_fiebres_gripales_u_ordinarias|Gripearen sukarren eta sukar arrunten aurkako sendagaiak]] ====
−	**Aplicar paños y tomar baños	+	**Oihal bustiak jartzea eta bainuak hartzea
−	**Infusiones y sangrías	+	**Infusioak eta odol-ateratzeak
−	**Ingestión de líquidos y alimentos	+	**Likidoak eta janariak irenstea
−	**Otros remedios	+	**Beste sendagai batzuk
−	*[[Remedios_contra_las_fiebres_de_Malta_y_las_fiebres_tifoideas|Remedios contra las fiebres de Malta y las fiebres tifoideas]]	+	==== [[#Remedios_contra_las_fiebres_de_Malta_y_las_fiebres_tifoideas|Maltako sukarren eta sukar ustelen aurkako sendagaiak]] ====
−	=== [[Transpiracion|Transpiración]] ===	+	=== [[#Transpiracion|Transpirazioa]] ===
−	*[[Enfermedades_en_las_que_se_recurre_a_activar_la_transpiracion|Enfermedades en las que se recurre a activar la transpiración]]	+	==== [[#Enfermedades_en_las_que_se_recurre_a_activar_la_transpiracion|Transpirazioa aktibatzea eskatzen duten gaixotasunak]] ====
−	*[[Medios_para_activar_la_transpiracion|Medios para activar la transpiración]]	+	==== [[#Medios_para_activar_la_transpiracion|Transpirazioa aktibatzeko moduak]] ====
−	**Sudar y guardar cama	+	**Izerdia botatzea eta ohean egotea
−	**Leche caliente con miel	+	**Esne beroa eztiarekin
−	**Preparados con vino	+	**Ardoarekin egindako edabeak
−	=== [[Friegas_igurzketak|Friegas, igurzketak]] ===	+	=== [[#Friegas_igurzketak|Igurzketak]] ===
−	*[[Procedimientos_y_objetos_con_los_que_se_fricciona|Procedimientos y objetos con los que se fricciona]]	+	==== [[#Procedimientos_y_objetos_con_los_que_se_fricciona|Igurzketak egiteko erabiltzen diren prozedurak eta objektuak]] ====
−	*[[Liquidos_u_otros_elementos_utilizados_en_las_friegas|Líquidos u otros elementos utilizados en las friegas]]	+	==== [[#Liquidos_u_otros_elementos_utilizados_en_las_friegas|Igurzketetan erabilitako likidoak eta bestelako elementuak]] ====
−	**Friegas con alcoholes	+	**Igurzketak alkoholarekin
−	**Friegas con yodo	+	**Igurzketak iodoarekin
−	**Friegas con vinagre	+	**Igurzketak ozpinarekin
−	**Friegas con grasas	+	**Igurzketak gantzekin
−	**Friegas con ortigas	+	**Igurzketak asunekin
−	**Friegas con emplastos	+	**Igurzketak enplastuekin
−	**Friegas con productos farmacéuticos	+	**Igurzketak produktu farmazeutikoekin
−	*[[Enfermedades_contra_las_que_se_usan_las_fricciones|Enfermedades contra las que se usan las fricciones]]	+	==== [[#Enfermedades_contra_las_que_se_usan_las_fricciones|Igurzketen bidez sendatzen ahalegintzen diren gaixotasunak]] ====
	&emsp;		&emsp;
−	== III. [[CURANDERISMO|CURANDERISMO]] ==	+	== III. [[CURANDERISMO/eu|SASIMEDIKUNTZA]] ==
−	=== [[Curanderismo|Curanderismo]] ===	+	=== [[#Curanderismo|Sasimedikuntza]] ===
−	*[[Curanderos_sasimedikuak|Curanderos, sasimedikuak]]	+	==== [[#Curanderos_sasimedikuak|Sasimedikuak]] ====
−	**Curanderos locales	+	**Sasimediku lokalak
−	**Curanderos de huesos, hezur-konpontzaileak	+	**Hezur-konpontzaileak
−	**Curanderos de enfermedades diversas	+	**Askotariko gaixotasunen sasimedikuak
−	*[[Personas_que_ejercen_practicas_curativas|Personas que ejercen prácticas curativas]]	+	==== [[#Personas_que_ejercen_practicas_curativas|Sendatze-praktikak egiten dituzten pertsonak]] ====
−	**Figuras asistenciales	+	**Laguntzaile-figurak
−	=== [[Medicinas_que_se_guardan_en_casa|Medicinas que se guardan en casa]] ===	+	=== [[#Medicinas_que_se_guardan_en_casa|Etxean gordetzen diren botikak]] ===
−	*[[Plantas_medicinales_cultivadas|Plantas medicinales cultivadas]]	+	==== [[#Plantas_medicinales_cultivadas|Sendabelar landatuak]] ====
−	*[[Yerbas_medicinales_recogidas_en_el_campo_o_en_el_monte|Yerbas medicinales recogidas en el campo o en el monte]]	+	==== [[#Yerbas_medicinales_recogidas_en_el_campo_o_en_el_monte|Landan edo mendian jasotako sendabelarrak]] ====
	&emsp;		&emsp;
−	= CABEZA =	+	= BURUA =
−	== IV. [[MALES_DE_CABEZA|MALES DE CABEZA]] ==	+	== IV. [[MALES_DE_CABEZA/eu|BURUKO GAIXOTASUNAK]] ==
−	=== [[Dolores_de_cabeza_buruko_mina|Dolores de cabeza, buruko mina]] ===	+	=== [[#Dolores_de_cabeza_buruko_mina|Buruko minak]] ===
−	*[[Denominaciones_y_tipos|Denominaciones y tipos]]	+	==== [[#Denominaciones_y_tipos|Izenak eta motak]] ====
−	*[[Causas_de_los_dolores_de_cabeza|Causas de los dolores de cabeza]]	+	==== [[#Causas_de_los_dolores_de_cabeza|Buruko minen kausak]] ====
−	*[[Remedios_contra_los_dolores_de_cabeza|Remedios contra los dolores de cabeza]]	+	==== [[#Remedios_contra_los_dolores_de_cabeza|Buruko minen aurkako sendagaiak]] ====
−	**Reposo en cama	+	**Atsedena ohean
−	**Aplicación de cataplasmas	+	**Enplastuen aplikazioa
−	**Infusiones	+	**Infusioak
−	**Vahos	+	**Lurrunak
−	**Descongestión de la cabeza	+	**Buruko kongestioa kentzea
−	**Remedios varios	+	**Zenbait sendagai
−	**Remedios mágicos	+	**Sendagai magikoak
−	**Medicamentos	+	**Botikak
−	=== [[Vertigo_y_mareo_zorabioa|Vértigo y mareo, zorabioa]] ===	+	=== [[#Vertigo_y_mareo_zorabioa|Bertigoa eta zorabioa]] ===
−	*[[Vertigo|Vértigo]]	+	==== [[#Vertigo|Bertigoa]] ====
−	*[[Vertigo_de_altura|Vértigo de altura]]	+	==== [[#Vertigo_de_altura|Altuerako bertigoa]] ====
−	*[[Mareo|Mareo]]	+	==== [[#Mareo|Zorabioa]] ====
−	**Remedios contra el mareo	+	**Zorabioaren aurkako sendagaiak
−	**Mareo producido por braseros	+	**Sutontziek eragindako zorabioa
−	**Mareo producido por viajes	+	**Bidaiek eragindako zorabioa
−	=== [[Embriaguez_mozkorra|Embriaguez, mozkorra]] ===	+	=== [[#Embriaguez_mozkorra|Mozkorraldia]] ===
−	=== [[Nostalgia_bizi-tristura_herrimina|Nostalgia, bizi-tristura, herrimina]] ===	+	=== [[#Nostalgia_bizi-tristura_herrimina|Nostalgia, bizi-tristura, herrimina]] ===
−	*[[Origen_de_la_nostalgia|Origen de la nostalgia]]	+	==== [[#Origen_de_la_nostalgia|Nostalgiaren jatorria]] ====
−	*[[Remedios_para_combatir_la_nostalgia|Remedios para combatir la nostalgia]]	+	==== [[#Remedios_para_combatir_la_nostalgia|Nostalgiaren aurkako sendagaiak]] ====
−	=== [[Alienacion._Burutik_egon|Alienación. Burutik egon]] ===	+	=== [[#Alienacion._Burutik_egon|Alienazioa. Burutik egon]] ===
−	*[[Denominaciones_y_expresiones|Denominaciones y expresiones]]	+	==== [[#Denominaciones_y_expresiones|Izenak eta esaerak]] ====
−	*[[Causas_de_la_locura|Causas de la locura]]	+	==== [[#Causas_de_la_locura|Eromenaren kausak]] ====
−	**Sufrimiento y depresión	+	**Sufrimendua eta depresioa
−	**Esfuerzo mental y golpes en la cabeza	+	**Buru-ahalegina eta kolpeak buruan
−	**Herencia y consanguinidad. Odoletik	+	**Herentzia eta odolkidetasuna. Odoletik
−	**Fisiología reproductora femenina	+	**Emakumeen ugaltze-fisiologia
−	**La luna y el viento sur	+	**Ilargia eta hego-haizea
−	**Edad avanzada y otras causas	+	**Adin handia eta beste kausa batzuk
−	=== [[Remedios_para_las_enfermedades_de_los_nervios|Remedios para las enfermedades de los nervios]] ===	+	=== [[#Remedios_para_las_enfermedades_de_los_nervios|Nerbioetako gaixotasunentzako sendagaiak]] ===
−	=== [[Baile_de_San_Vito_dardara_ikara|Baile de San Vito, dardara, ikara]] ===	+	=== [[#Baile_de_San_Vito_dardara_ikara|San Vitoren dantza, dardara, ikara]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones1|Izenak]] ====
−	*[[Causas_del_baile_de_San_Vito|Causas del baile de San Vito]]	+	==== [[#Causas_del_baile_de_San_Vito|San Vitoren dantzaren kausak]] ====
−	*[[Remedios_contra_el_baile_de_San_Vito|Remedios contra el baile de San Vito]]	+	==== [[#Remedios_contra_el_baile_de_San_Vito|San Vitoren dantzaren aurkako sendagaiak]] ====
−	=== [[Epilepsia_erortzeko_mina|Epilepsia, erortzeko mina]] ===	+	=== [[#Epilepsia_erortzeko_mina|Epilepsia, erortzeko mina]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones2|Izenak]] ====
−	*[[Causas_de_la_epilepsia|Causas de la epilepsia]]	+	==== [[#Causas_de_la_epilepsia|Epilepsiaren kausak]] ====
−	*[[Manifestaciones_de_la_epilepsia|Manifestaciones de la epilepsia]]	+	==== [[#Manifestaciones_de_la_epilepsia|Epilepsiaren sintomak]] ====
−	*[[Remedios_contra_la_epilepsia|Remedios contra la epilepsia]]	+	==== [[#Remedios_contra_la_epilepsia|Epilepsiaren aurkako sendagaiak]] ====
	&emsp;		&emsp;
−	== V. [[MALES_DE_DIENTES_HAGINEKO_MINA|MALES DE DIENTES, HAGINEKO MINA]] ==	+	== V. [[MALES_DE_DIENTES_HAGINEKO_MINA/eu|HORTZ-HAGINETAKO GAIXOTASUNAK]] ==
−	=== [[Remedios_para_las_caries_e_infecciones_dentales|Remedios para las caries e infecciones dentales]] ===	+	=== [[#Remedios_para_las_caries_e_infecciones_dentales|Txantxarren eta hortz-haginetako infekzioen aurkako sendagaiak]] ===
−	*[[Enjuagues_y_cataplasmas|Enjuagues y cataplasmas]]	+	==== [[#Enjuagues_y_cataplasmas|Irakuzketak eta enplastuak]] ====
−	*[[Sahumerios_y_vahos|Sahumerios y vahos]]	+	==== [[#Sahumerios_y_vahos|Lurrindatzeak eta lurrunak]] ====
−	*[[Aplicacion_de_calor|Aplicación de calor]]	+	==== [[#Aplicacion_de_calor|Beroa aplikatzea]] ====
−	*[[Aplicacion_de_frio|Aplicación de frío]]	+	==== [[#Aplicacion_de_frio|Hotza aplikatzea]] ====
−	*[[Remedios_para_los_flemones_y_otras_inflamaciones|Remedios para los flemones y otras inflamaciones]]	+	==== [[#Remedios_para_los_flemones_y_otras_inflamaciones|Flemoien eta bestelako hantura batzuen aurkako sendagaiak]] ====
−	*[[Remedios_con_ajos|Remedios con ajos]]	+	==== [[#Remedios_con_ajos|Baratxuriekin egindako sendagaiak]] ====
−	*[[Otras_practicas|Otras prácticas]]	+	==== [[#Otras_practicas|Beste praktika batzuk]] ====
−	*[[Practicas_creenciales|Prácticas creenciales]]	+	==== [[#Practicas_creenciales|Sinesmenean oinarritutako praktikak]] ====
−	=== [[Extraccion_de_dientes_y_muelas|Extracción de dientes y muelas]] ===	+	=== [[#Extraccion_de_dientes_y_muelas|Hortzen eta haginen erauzketa]] ===
−	*[[Extracciones_domesticas|Extracciones domésticas]]	+	==== [[#Extracciones_domesticas|Etxean egindako erauzketak]] ====
−	*[[Extracciones_por_personas_entendidas_haginateratzaileak|Extracciones por personas entendidas, haginateratzaileak]]	+	==== [[#Extracciones_por_personas_entendidas_haginateratzaileak|Adituek, hagin-ateratzaileek, egindako erauzketak]] ====
	&emsp;		&emsp;
−	== VI. [[ENFERMEDADES_DE_LOS_OJOS|ENFERMEDADES DE LOS OJOS]] ==	+	== VI. [[ENFERMEDADES_DE_LOS_OJOS/eu|BEGIETAKO GAIXOTASUNAK]] ==
−	=== [[Afecciones_oculares_begiko_minak|Afecciones oculares, begiko minak]] ===	+	=== [[#Afecciones_oculares_begiko_minak|Begiko minak]] ===
−	*[[Catarro_de_ojos_begiko_katarroa|Catarro de ojos, begiko katarroa]]	+	==== [[#Catarro_de_ojos_begiko_katarroa|Begietako katarroa]] ====
−	*[[Rija_malko-jarioa|Rija, malko-jarioa]]	+	==== [[#Rija_malko-jarioa|Malko-jarioa]] ====
−	*[[Inflamaciones_de_ojos_begietako_puztasuna|Inflamaciones de ojos, begietako puztasuna]]	+	==== [[#Inflamaciones_de_ojos_begietako_puztasuna|Begietako hantura]] ====
−	*[[Ojos_legañosos_makarrak_piztak|Ojos legañosos, makarrak, piztak]]	+	==== [[#Ojos_legañosos_makarrak_piztak|Makarrak eta piztak]] ====
−	*[[Ojos_irritados_begi_gorriak_y_derrames_oculares|Ojos irritados, begi gorriak, y derrames oculares]]	+	==== [[#Ojos_irritados_begi_gorriak_y_derrames_oculares|Begi narritatuak, begi gorriak eta begietako isuriak]] ====
−	=== [[Orzuelo_bekatxoa_begitxindorra|Orzuelo, bekatxoa, begitxindorra]] ===	+	=== [[#Orzuelo_bekatxoa_begitxindorra|Bekatxoa, begitxindorra]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones3|Izenak]] ====
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas|Kausak]] ====
−	*[[Remedios|Remedios]]	+	==== [[#Remedios|Sendagaiak]] ====
−	**Aplicación de una llave de hierro	+	**Burdinazko giltza bat aplikatzea
−	**Aplicar una alianza de oro	+	**Urrezko eraztun bat aplikatzea
−	=== [[Extraccion_de_cuerpos_extraños|Extracción de cuerpos extraños]] ===	+	=== [[#Extraccion_de_cuerpos_extraños|Gorputz arrotzen erauzketa]] ===
−	*[[Objetos_metalicos_o_petreos|Objetos metálicos o pétreos]]	+	==== [[#Objetos_metalicos_o_petreos|Metalezko edo harrizko objektuak]] ====
−	*[[Frotar_y_montar_los_parpados|Frotar y montar los párpados]]	+	==== [[#Frotar_y_montar_los_parpados|Betazalak igurztea eta gainean jartzea]] ====
−	*[[Utilizacion_del_agua|Utilización del agua]]	+	==== [[#Utilizacion_del_agua|Ura erabiltzea]] ====
−	*[[Mantener_el_ojo_cerrado|Mantener el ojo cerrado]]	+	==== [[#Mantener_el_ojo_cerrado|Begiari itxita eustea]] ====
−	*[[Uso_de_objetos_auxiliares|Uso de objetos auxiliares]]	+	==== [[#Uso_de_objetos_auxiliares|Objektu laguntzaileak erabiltzea]] ====
−	*[[Practicas_creenciales|Prácticas creenciales]]	+	==== [[#Practicas_creenciales1|Sinesmenean oinarritutako praktikak]] ====
−	=== [[Estrabismo._Bizco_begi_okerra|Estrabismo. Bizco, begi okerra]] ===	+	=== [[#Estrabismo._Bizco_begi_okerra|Estrabismoa. Begi okerra]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones4|Izenak]] ====
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas1|Kausak]] ====
−	*[[Correccion_del_estrabismo|Corrección del estrabismo]]	+	==== [[#Correccion_del_estrabismo|Estrabismoa zuzentzea]] ====
−	=== [[Ceguera._Itsua|Ceguera. Itsua]] ===	+	=== [[#Ceguera._Itsua|Itsutasuna. Itsua]] ===
	&emsp;		&emsp;
−	== VII. [[ENFERMEDADES_DE_LOS_OIDOS|ENFERMEDADES DE LOS OÍDOS]] ==	+	== VII. [[ENFERMEDADES_DE_LOS_OIDOS/eu|BELARRIETAKO GAIXOTASUNAK]] ==
−	=== [[Dolores_de_oidos_belarriko_mina|Dolores de oídos, belarriko mina]] ===	+	=== [[#Dolores_de_oidos_belarriko_mina|Belarriko mina]] ===
−	*[[Aceite_de_oliva|Aceite de oliva]]	+	==== [[#Aceite_de_oliva|Oliba olioa]] ====
−	*[[Tapones_de_cera|Tapones de cera]]	+	==== [[#Tapones_de_cera|Argizarizko tapoiak]] ====
−	*[[Leche_de_mujer._Belarriko_mamorroaren_egarria_kendu|Leche de mujer. Belarriko mamorroaren egarria kendu]]	+	==== [[#Leche_de_mujer._Belarriko_mamorroaren_egarria_kendu|Emakume-esnea. Belarriko mamorroaren egarria kentzea]] ====
−	*[[Remedios_con_vegetales._Belarri-belarra|Remedios con vegetales. Belarri-belarra]]	+	==== [[#Remedios_con_vegetales._Belarri-belarra|Landareekin egindako sendagaiak. Belarri-belarra]] ====
−	*[[Aplicacion_de_calor_y_otros_remedios|Aplicación de calor y otros remedios]]	+	==== [[#Aplicacion_de_calor_y_otros_remedios|Beroa aplikatzea eta beste sendagai batzuk]] ====
−	=== [[Zumbidos_o_silbidos_belarriko_durundia|Zumbidos o silbidos, belarriko durundia]] ===	+	=== [[#Zumbidos_o_silbidos_belarriko_durundia|Burrunbak edo txistuak, belarriko durundia]] ===
−	=== [[Sordera_gortasuna|Sordera, gortasuna]] ===	+	=== [[#Sordera_gortasuna|Gorreria]] ===
	&emsp;		&emsp;
−	= PIEL =	+	= LARRUAZALA =
−	== VIII. [[LESIONES_E_IRRITACIONES_DE_LA_PIEL|LESIONES E IRRITACIONES DE LA PIEL]] ==	+	== VIII. [[LESIONES_E_IRRITACIONES_DE_LA_PIEL/eu|LARRUAZALEKO  LESIOAK ETA NARRITADURAK]] ==
−	=== [[LESIONES_DE_LA_PIEL|LESIONES DE LA PIEL]] ===	+	<br/>
		+	<span style="font-size:120%;">'''LARRUAZALEKO LESIOAK:'''</span>
−	=== [[Escoriacion_urratua_y_heridas_superficiales|Escoriación, urratua, y heridas superficiales]] ===	+	=== [[#Escoriacion_urratua_y_heridas_superficiales|Urradura eta azaleko zauriak]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones53|Izenak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos|Sendagai enpirikoak]] ====
−	**Agua y jabón	+	**Ura eta xaboia
−	**Aceite y manteca	+	**Koipea
−	**Hierbas	+	**Belarrak
−	**Ajo y huevo	+	**Baratxuria eta arrautzak
−	**Polvos y orina	+	**Hautsak eta gernua
−	*[[Remedios_para_las_heridas_enconadas_min_pozoituak|Remedios para las heridas enconadas, min pozoituak]]	+	==== [[#Remedios_para_las_heridas_enconadas_min_pozoituak|Zauri latz eta pozoituentzako sendagaiak]] ====
−	**Agua hervida y jabón	+	**Ur irakina eta xaboia
−	**Cebolla y aceite con yerbas	+	**Tipula eta olioa belarrekin
−	**Pasmo-belarra y ebaki-belarra	+	**Pasmo-belarra eta ebaki-belarra
−	**Malva	+	**Malba
−	=== [[Quemaduras_erreak|Quemaduras, erreak]] ===	+	=== [[#Quemaduras_erreak|Erredurak]] ===
−	*[[Remedios|Remedios]]	+	==== [[#Remedios1|Sendagaiak]] ====
−	**Agua fría, nieve, edur-ura, y calor	+	**Ur hotza, elurra, elur-ura eta beroa
−	**Jabón, aceite virgen y cal, gisua	+	**Xaboia, olio birjina eta gisua
−	**Patata, clara de huevo, otros productos	+	**Patata, arrautza-zuringoa eta beste produktu batzuk
−	**Excremento de animal, simaurra	+	**Animalien gorotzak, simaurra
−	**Saúco, cera y aceite / Intsusa, argizaria eta olioa	+	**Intsusa, argizaria eta olioa
−	**Vegetales	+	**Landareak
−	**Erre-trapuak, paños de quemaduras	+	**Erre-trapuak
−	*[[Ampollas_puslak_e_infecciones_por_quemaduras|Ampollas, puslak, e infecciones por quemaduras]]	+	==== [[#Ampollas_puslak_e_infecciones_por_quemaduras|Babak, puslak eta erretzearen ondoriozko hanturak]] ====
−	*[[Remedios_farmaceuticos|Remedios farmacéuticos]]	+	==== [[#Remedios_farmaceuticos|Sendagai farmazeutikoak]] ====
−	=== [[Agrietamiento_de_la_piel._Itzebakiak|Agrietamiento de la piel. Itzebakiak]] ===	+	=== [[#Agrietamiento_de_la_piel._Itzebakiak|Larruazaleko pitzadura. Itzebakiak]] ===
−	*[[Causas_y_denominaciones|Causas y denominaciones]]	+	==== [[#Causas_y_denominaciones|Kausak eta izenak]] ====
−	*[[Remedios_para_el_agrietamiento|Remedios para el agrietamiento]]	+	==== [[#Remedios_para_el_agrietamiento|Pitzaduraren aurkako sendagaiak]] ====
−	**Orina	+	**Gernua
−	**Manteca y cera	+	**Koipea eta argizaria
−	**Vegetales	+	**Landareak
−	**Cutis	+	**Larruazala
−	=== [[Callos_maskurrak|Callos, maskurrak]] ===	+	=== [[#Callos_maskurrak|Kailuak, maskurrak]] ===
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas2|Kausak]] ====
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones6|Izenak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos1|Sendagai enpirikoak]] ====
−	**Plantas	+	**Landareak
−	**Baños de agua y raspados	+	**Ur-bainuak  eta  arraspatzeak
−	*[[Otros_remedios|Otros remedios]]	+	==== [[#Otros_remedios|Beste sendagai batzuk]] ====
−	*[[Remedios_farmaceuticos|Remedios farmacéuticos]]	+	==== [[#Remedios_farmaceuticos1|Sendagai farmazeutikoak]] ====
		+	&emsp;
−	=== [[IRRITACIONES_DE_LA_PIEL|IRRITACIONES DE LA PIEL]] ===	+	<span style="font-size:120%;">'''LARRUAZALEKO NARRITADURAK:'''</span>
−	=== [[Eczema_legena|Eczema, legena]] ===	+	=== [[#Eczema_legena|Ekzema, legena]] ===
−	*[[Causas_y_denominaciones|Causas y denominaciones]]	+	==== [[#Causas_y_denominaciones1|Kausak eta izenak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos2|Sendagai enpirikoak]] ====
−	**Grasas	+	**Koipeak
−	**Plantas	+	**Landareak
−	**Infusiones	+	**Infusioak
−	**Aguas curativas	+	**Ur sendagarriak
−	*[[Otros_remedios|Otros remedios]]	+	==== [[#Otros_remedios1|Beste sendagai batzuk]] ====
−	*[[Otras_irritaciones_de_la_piel|Otras irritaciones de la piel]]	+	==== [[#Otras_irritaciones_de_la_piel|Larruazaleko beste narritadura batzuk]] ====
	&emsp;		&emsp;
−	== IX. [[INFECCIONES_Y_ENFERMEDADES_CONTAGIOSAS_DE_LA_PIEL|INFECCIONES Y ENFERMEDADES CONTAGIOSAS DE LA PIEL]] ==	+	== IX. [[INFECCIONES_Y_ENFERMEDADES_CONTAGIOSAS_DE_LA_PIEL/eu|LARRUAZALEKO  INFEKZIOAK ETA GAIXOTASUN KUTSAKORRAK]] ==
−	=== [[INFECCIONES_DE_LA_PIEL|INFECCIONES DE LA PIEL]] ===	+	<br/>
		+	<span style="font-size:120%;">'''LARRUAZALEKO INFEKZIOAK:'''</span>
−	=== [[Sabañones_ospelak|Sabañones, ospelak]] ===	+	=== [[#Sabañones_ospelak|Ospelak]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones7|Izenak]] ====
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas3|Kausak]] ====
−	*[[Remedios|Remedios]]	+	==== [[#Remedios2|Sendagaiak]] ====
−	**Cocciones de agua. Nieve	+	**Uraren egosketak. Elurra
−	**Plantas. Ceniza	+	**Landareak. Errautsa
−	**Desinfectantes	+	**Desinfektatzaileak
−	**Objetos candentes	+	**Objektu goriak
−	=== [[Diviesos_zaldarrak|Diviesos, zaldarrak]] ===	+	=== [[#Diviesos_zaldarrak|Erlakiztenak, zaldarrak]] ===
−	*[[Causas_y_denominaciones|Causas y denominaciones]]	+	==== [[#Causas_y_denominaciones2|Kausak eta izenak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos3|Sendagai enpirikoak]] ====
−	**Cebolla	+	**Tipula
−	**Fomentos de agua	+	**Ur-oihalak
−	**Emplastos y ungüentos	+	**Enplastuak eta ukenduak
−	***Cebolla	+	***Tipula
−	***Cuajo, gatzagia, y miga de pan	+	***Gatzagia eta ogi-mamia
−	***Verbena y salvado	+	***Berbena-belarra eta zahia
−	***Hiedra y aro	+	***Huntza eta uztaia
−	***Osabedarra y uztabedarra	+	***Osabelarra eta uztabelarra
−	***Saúco, intsusa	+	***Intsusa
−	***Tuera y látex	+	***Irabelarra eta latexa
−	***Malva	+	***Malba
−	***Aceite, grasa y cera	+	***Olioa, koipea eta argizaria
−	***Caracoles y arcilla	+	***Barraskiloak eta buztina
−	=== [[Golondrinos_txoriak|Golondrinos, txoriak]] ===	+	=== [[#Golondrinos_txoriak|Elaikumeak, txoriak]] ===
−	=== [[Inflamaciones_handituak|Inflamaciones, handituak]] ===	+	=== [[#Inflamaciones_handituak|Hanturak, handituak]] ===
−	*[[Remedios_para_las_inflamaciones|Remedios para las inflamaciones]]	+	==== [[#Remedios_para_las_inflamaciones|Hanturen aurkako sendagaiak]] ====
−	*[[Remedios_para_las_inflamaciones_del_cuello_iruntzpekoak._Crecederas_ixtizurriak|Remedios para las inflamaciones del cuello, iruntzpekoak. Crecederas, ixtizurriak]]	+	==== [[#Remedios_para_las_inflamaciones_del_cuello_iruntzpekoak._Crecederas_ixtizurriak|Lepoko hanturen aurkako sendagaiak, irunzpekoak. Hazizurriak, ixtizurriak]] ====
−	=== [[Panadizo_elturra|Panadizo, elturra]] ===	+	=== [[#Panadizo_elturra|Erpurukoa, elturra]] ===
−	*[[Causas_y_denominaciones|Causas y denominaciones]]	+	==== [[#Causas_y_denominaciones3|Kausak eta izenak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos4|Sendagai enpirikoak]] ====
−	**Agua caliente	+	**Ur beroa
−	**Cebolla	+	**Tipula
−	**Emplastos de pan o de harina	+	**Ogizko edo irinezko enplastuak
−	**Cataplasmas vegetales	+	**Landare-enplastuak
−	**Ungüentos grasos	+	**Ukendu koipetsuak
−	=== [[Granos_y_acne|Granos y acné]] ===	+	=== [[#Granos_y_acne|Garauak eta aknea]] ===
−	*[[Granos_garauak|Granos, garauak]]	+	==== [[#Granos_garauak|Garauak, pinportak]] ====
−	**Remedios	+	**Sendagaiak
−	*[[Acne|Acné]]	+	==== [[#Acne|Aknea]] ====
−	**Remedios	+	**Sendagaiak
−	=== [[Herpes_basasua|Herpes, basasua]] ===	+	=== [[#Herpes_basasua|Herpes, basasua]] ===
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas4|Kausak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos5|Sendagai enpirikoak]] ====
−	*[[Remedios_creenciales|Remedios creenciales]]	+	==== [[#Remedios_creenciales|Sinesmenean oinarritutako sendagaiak]] ====
−	*[[Herpes_zona_basandrea|Herpes zona, basandrea]]	+	==== [[#Herpes_zona_basandrea|Herpes zona, basandrea]] ====
−	=== [[Erisipela_isipula|Erisipela, isipula]] ===	+	=== [[#Erisipela_isipula|Erisipela, isipula]] ===
−	*[[Causas_y_denominaciones|Causas y denominaciones]]	+	==== [[#Causas_y_denominaciones4|Kausak eta izenak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos6|Sendagai enpirikoak]] ====
		+	&emsp;
−	=== [[ENFERMEDADES_CONTAGIOSAS_DE_LA_PIEL|ENFERMEDADES CONTAGIOSAS DE LA PIEL]] ===	+	<span style="font-size:120%;">'''LARRUAZALEKO GAIXOTASUN KUTSAKORRAK:'''</span>
−	=== [[Sarna_hatza|Sarna, hatza]] ===	+	=== [[#Sarna_hatza|Sarna, hatza]] ===
−	*[[Causas_y_denominaciones|Causas y denominaciones]]	+	==== [[#Causas_y_denominaciones5|Kausak eta izenak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos7|Sendagai enpirikoak]] ====
−	**Manteca y azufre. Uratsa	+	**Koipea eta sufrea. Uratsa
−	**Baños de agua y decocciones de plantas	+	**Landareen ur-bainuak eta disolbatze urtsuak
−	*[[Remedios_creenciales|Remedios creenciales]]	+	==== [[#Remedios_creenciales1|Sinesmenean oinarritutako sendagaiak]] ====
−	**Purificación en la hoguera de San Juan	+	**San Joan suaren bidezko arazketa
−	**Purificación con rocío de San Juan, Doniane-iruntza	+	**San Joan eguneko ihintzaren bidezko arazketa, Doniane-iruntza
−	**Agua de San Juan	+	**San Joan eguneko ura
−	=== [[Tiña_ezkabia|Tiña, ezkabia]] ===	+	=== [[#Tiña_ezkabia|Ezkabia]] ===
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas5|Kausak]] ====
−	*[[Remedios|Remedios]]	+	==== [[#Remedios3|Sendagaiak]] ====
−	=== [[Enfermedades_sexuales_purgazioak|Enfermedades sexuales, purgazioak]] ===	+	=== [[#Enfermedades_sexuales_purgazioak|Sexu-gaixotasunak, purgazioak]] ===
−	*[[Consideracion_social_y_forma_de_contraerlas|Consideración social y forma de contraerlas]]	+	==== [[#Consideracion_social_y_forma_de_contraerlas|Kontsiderazio soziala eta kutsatzeko moduak]] ====
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones8|Izenak]] ====
−	*[[Remedios|Remedios]]	+	==== [[#Remedios4|Sendagaiak]] ====
−	*[[Ladillas|Ladillas]]	+	==== [[#Ladillas|Potrozorriak]] ====
−	=== [[Apendice_1_Zingirioa_o_panadizo._Ritos_y_formulas_de_curacion|'''Apéndice 1:''' Zingirioa o panadizo. Ritos y fórmulas de curación]] ===	+	=== [[#Apendice_1_Zingirioa_o_panadizo._Ritos_y_formulas_de_curacion|1. eranskina: Zingirioa edo erpurukoa. Sendatzeko errituak eta formulak]] ===
−	=== [[Apendice_2_Gangailak_o_escrofulas_del_cuello._Ritos_y_formulas_de_curacion|'''Apéndice 2:''' Gangailak o escrófulas del cuello. Ritos y fórmulas de curación]] ===	+	=== [[#Apendice_2_Gangailak_o_escrofulas_del_cuello._Ritos_y_formulas_de_curacion|2. eranskina: Samako gangailak edo eskrofulak. Sendatzeko errituak eta formulak]] ===
	&emsp;		&emsp;
−	== X. [[MARCAS_DE_LA_PIEL._PELO_Y_UÑAS|MARCAS DE LA PIEL. PELO Y UÑAS]] ==	+	== X. [[MARCAS_DE_LA_PIEL._PELO_Y_UÑAS/eu|LARRUAZALEKO MARKAK. ILEA ETA AZAZKALAK]] ==
		+
		+	<br/>
		+	<span style="font-size:120%;">'''LARRUAZALEKO MARKAK:'''</span>
−	=== [[MARCAS_DE_LA_PIEL|MARCAS DE LA PIEL]] ===	+	=== [[#Verrugas_garatxoak|Garatxoak]] ===
−	=== [[Verrugas_garatxoak|Verrugas, garatxoak]] ===	+	==== [[#Denominaciones9|Izenak]] ====
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Causas6|Kausak]] ====
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Remedios_empiricos8|Sendagai enpirikoak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	**Landareen latexa
		+	**Enplastuak
		+	**Zilar nitratoa eta beste produktu batzuk
		+	**Zetazko hariarekin lotzea
		+	**Menstruazioa eta listua
−	**Látex de plantas	+	==== [[#Remedios_creenciales2|Sinesmenean oinarritutako sendagaiak]] ====
−	**Emplastos
−	**Nitrato de plata y otros productos
−	**Amarrar con hilo de seda
−	**Menstruación y saliva
−	*[[Remedios_creenciales|Remedios creenciales]]	+	==== [[#Granos_de_sal|Gatz aleak]] ====
−	*[[Granos_de_sal|Granos de sal]]	+	==== [[#Abluciones_con_agua_y_ruegos_ante_el_arco_iris|Ikuzketak urarekin eta erreguak ortzadarraren aurrean]] ====
−	*[[Abluciones_con_agua_y_ruegos_ante_el_arco_iris|Abluciones con agua y ruegos ante el arco iris]]	+	==== [[#Ritos_con_plantas_y_frutos|Errituak landareekin eta fruituekin]] ====
−	*[[Ritos_con_plantas_y_frutos|Ritos con plantas y frutos]]	+	**Ihiak
		+	**Ipuru-baiak
		+	**Sagarrak. Urdaia
		+	**Baratxuria. Tipulak
		+	**Gari aleak, txitxirioak eta harriak
		+	**Ezpel eta olibondo hostoak
		+	**Bareak, lapak eta zapoak
		+	**Txanpon erremusinalariak
−	**Juncos, ihiak	+	=== [[#Pecas_y_lunares_oreinak|Oreztak eta orinak]] ===
−	**Bayas de enebro
−	**Manzanas. Tocino
−	**Ajos. Cebollas
−	**Granos de trigo, garbanzos y piedras
−	**Hojas de boj y de olivo
−	**Limacos, lapas y sapos
−	**Monedas limosneras
−	=== [[Pecas_y_lunares_oreinak|Pecas y lunares, oreinak]] ===	+	==== [[#Denominaciones10|Izenak]] ====
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Causas7|Kausak]] ====
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Creencias1|Sinesmenak]] ====
−	*[[Creencias|Creencias]]	+	==== [[#Remedios5|Sendagaiak]] ====
−	*[[Remedios|Remedios]]	+	==== [[#Antojos_y_manta|Apetak eta burusia]] ====
		+	&emsp;
−	*[[Antojos_y_manta|Antojos y manta]]	+	<span style="font-size:120%;">'''ILEA ETA AZAZKALAK:'''</span>
−	=== [[PELO_Y_UÑAS|PELO Y UÑAS]] ===	+	=== [[#Calvicie_burusoila|Burusoiltasuna]] ===
−	=== [[Calvicie_burusoila|Calvicie, burusoila]] ===	+	==== [[#Creencias_y_denominaciones|Sinesmenak eta izenak]] ====
−	*[[Creencias_y_denominaciones|Creencias y denominaciones]]	+	==== [[#Causas_de_la_calvicie|Burusoiltasunaren kausak]] ====
−	*[[Causas_de_la_calvicie|Causas de la calvicie]]	+	==== [[#Remedios_para_la_calvicie|Burusoiltasunaren aurkako sendagaiak]] ====
−	*[[Remedios_para_la_calvicie|Remedios para la calvicie]]	+	**Gomendioak eta sinesmenak
		+	**Sendagai enpirikoak
		+	**Ukenduak
−	**Recomendaciones y creencias	+	==== [[#El_dia_de_San_Juan_y_el_agua_de_mayo|San Joan eguna eta maiatzeko ura]] ====
−	**Remedios empíricos
−	**Ungüentos
−	*[[El_dia_de_San_Juan_y_el_agua_de_mayo|El día de San Juan y el agua de mayo]]	+	==== [[#Caspa|Zolda]] ====
−	*[[Caspa|Caspa]]	+	=== [[#Uñas_azazkalak|Azazkalak]] ===
−	=== [[Uñas_azazkalak|Uñas, azazkalak]] ===	+	==== [[#Creencias_sobre_el_corte_de_uñas|Azazkalen mozketari buruzko sinesmenak]] ====
−	*[[Creencias_sobre_el_corte_de_uñas|Creencias sobre el corte de uñas]]	+	==== [[#Creencias_sobre_los_padrastros_azbizarrak|Hatz-bizarrei buruzko sinesmenak]] ====
		+	&emsp;
−	*[[Creencias_sobre_los_padrastros_azbizarrak|Creencias sobre los padrastros, azbizarrak]]	+	<span style="font-size:120%;">'''TRANSPIRAZIOA:'''</span>
−	=== [[TRANSPIRACION_DE_LOS_PIES|TRANSPIRACIÓN DE LOS PIES]] ===	+	=== [[#Transpiracion_de_los_pies|Oinen transpirazioa]] ===
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas8|Kausak]] ====
−	*[[Medidas_cautelares|Medidas cautelares]]	+	==== [[#Medidas_cautelares1|Kautelazko neurriak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos9|Sendagai enpirikoak]] ====
	&emsp;		&emsp;
−	= SANGRE =	+	= ODOLA =
−	== XI. [[LA_SANGRE|LA SANGRE]] ==	+	== XI. [[LA_SANGRE/eu|ODOLA]] ==
−	=== [[Impurezas_de_la_sangre.__Odola_loditu|Impurezas de la sangre. Odola loditu]] ===	+	=== [[#Impurezas_de_la_sangre._Odola_loditu|Odolaren ezpurutasunak. Odola loditzea]] ===
−	*[[Causas_de_las_impurezas_de_la_sangre|Causas de las impurezas de la sangre]]	+	==== [[#Causas_de_las_impurezas_de_la_sangre|Odolaren ezpurutasunen kausak]] ====
−	*[[Remedios_para_combatir_las_impurezas_de_la_sangre|Remedios para combatir las impurezas de la sangre]]	+	==== [[#Remedios_para_combatir_las_impurezas_de_la_sangre|Odolaren ezpurutasunen aurkako sendagaiak]] ====
−	**Limpieza de la sangre	+	**Odolaren garbitasuna
−	**Adelgazamiento de la sangre, odola mehetu. Tensión alta	+	**Odola mehetzea. Tentsio altua
−	**Mejora de la circulación sanguínea	+	**Odolaren zirkulazioaren hobekuntza
−	=== [[Las_sangrias|Las sangrías]] ===	+	=== [[#Las_sangrias|Odol-ateratzeak]] ===
−	*[[Distintos_tipos_de_sangrias|Distintos tipos de sangrías]]	+	==== [[#Distintos_tipos_de_sangrias|Odol-ateratze motak]] ====
−	*[[Obtencion_de_las_sanguijuelas_izainak_uzanak|Obtención de las sanguijuelas, izainak, uzanak]]	+	==== [[#Obtencion_de_las_sanguijuelas_izainak_uzanak|Izainak atzematea]] ====
−	*[[Enfermedades_tratadas_con_sangrias|Enfermedades tratadas con sangrías]]	+	==== [[#Enfermedades_tratadas_con_sangrias|Odol-ateratzeekin tratatutako gaixotasunak]] ====
−	*[[Modos_de_aplicar_las_sanguijuelas_y_hacer_sangrias|Modos de aplicar las sanguijuelas y hacer sangrías]]	+	==== [[#Modos_de_aplicar_las_sanguijuelas_y_hacer_sangrias|Izainak aplikatzeko eta odol-ateratzeak egiteko moduak]] ====
−	*[[Epocas_apropiadas_para_las_sangrias|Épocas apropiadas para las sangrías]]	+	==== [[#Epocas_apropiadas_para_las_sangrias|Odol-ateratzeak egiteko garai egokiak]] ====
−	=== [[Diabetes|Diabetes]] ===	+	=== [[#Diabetes|Diabetesa]] ===
−	=== [[Anemia_ahuldura|Anemia, ahuldura]] ===	+	=== [[#Anemia_ahuldura|Anemia, ahuleria]] ===
−	=== [[Hemorragias_nasales_sudurreko_odol-jarioak|Hemorragias nasales, sudurreko odol-jarioak]] ===	+	=== [[#Hemorragias_nasales_sudurreko_odol-jarioak|Sudurreko odol-jarioak]] ===
−	*[[Levantar_la_cabeza|Levantar la cabeza]]	+	==== [[#Levantar_la_cabeza|Burua altxatzea]] ====
−	*[[Aplicar_frio|Aplicar frío]]	+	==== [[#Aplicar_frio|Hotza aplikatzea]] ====
−	*[[Taponar_la_nariz|Taponar la nariz]]	+	==== [[#Taponar_la_nariz|Sudurra tapoiz ixtea]] ====
−	*[[Otros_remedios|Otros remedios]]	+	==== [[#Otros_remedios2|Beste sendagai batzuk]] ====
−	=== [[Hemorroides_odoluzkiak_y_varices|Hemorroides, odoluzkiak, y varices]] ===	+	=== [[#Hemorroides_odoluzkiak_y_varices|Hemorroideak, odoluzkiak eta barizeak]] ===
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas9|Kausak]] ====
−	*[[Remedios|Remedios]]	+	==== [[#Remedios6|Sendagaiak]] ====
−	*[[Varices|Varices]]	+	==== [[#Varices|Barizeak]] ====
	&emsp;		&emsp;
−	= ÓRGANOS INTERNOS =	+	= BARRUKO ORGANOAK =
−
−	== XII. [[ENFERMEDADES_RESPIRATORIAS|ENFERMEDADES RESPIRATORIAS]] ==
−	=== [[Constipado_catarro|Constipado, catarro]] ===	+	== XII. [[ENFERMEDADES_RESPIRATORIAS/eu|ARNASKETAKO GAIXOTASUNAK]] ==
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	=== [[#Constipado_catarro|Burutik beherakoa, katarroa]] ===
−	*[[Remedios_generales|Remedios generales]]	+	==== [[#Denominaciones11|Izenak]] ====
−	**Inhalaciones de vahos	+	==== [[#Remedios_generales|Sendagai orokorrak]] ====
−	**Miel con leche o con zumo de limón
−	**Vino cocido
−	**Infusiones
−	**Bañarse los pies
−	=== [[Estornudo_doministikua_urtzintza|Estornudo, doministikua, urtzintza]] ===	+	**Lurrunak inhalatzea
		+	**Esnea eztiarekin edo limoi ura
		+	**Ardo egosia
		+	**Infusioak
		+	**Oinak bainatzea
−	=== [[Catarro_de_cabeza_buruko_katarroa.|Catarro de cabeza, buruko katarroa.]] ===	+	=== [[#Estornudo_doministikua_urtzintza|Usina, doministikua, urtzintza]] ===
−	=== [[Sinusitis_bekoki-katarroa|Sinusitis, bekoki-katarroa]] ===	+	=== [[#Catarro_de_cabeza_buruko_katarroa|Buruko katarroa. Sinusitisa, bekoki-katarroa]] ===
−	=== [[Catarro_de_nariz_sudur-jarioa|Catarro de nariz, sudur-jarioa]] ===	+	=== [[#Catarro_de_nariz_sudur-jarioa|Sudurreko katarroa, sudur-jarioa]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones12|Izenak]] ====
−	*[[Remedios_para_el_catarro_de_nariz|Remedios para el catarro de nariz]]	+	==== [[#Remedios_para_el_catarro_de_nariz|Sudurreko katarroaren aurkako sendagaiak]] ====
−	**Agua con sal	+	**Ura gatzarekin
−	**Inhalaciones de vahos	+	**Lurrunak inhalatzea
−	=== [[Males_de_garganta_eztarriko_mina|Males de garganta, eztarriko mina]] ===	+	=== [[#Males_de_garganta_eztarriko_mina|Eztarriko gaixotasunak, eztarriko mina]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones13|Izenak]] ====
−	*[[Remedios_para_los_males_de_garganta|Remedios para los males de garganta]]	+	==== [[#Remedios_para_los_males_de_garganta|Eztarriko gaixotasunen aurkako sendagaiak]] ====
−	**Ceniza, salvado, sal	+	**Errautsa, zahia, gatza
−	**Emplastos	+	**Enplastuak
−	**Lana de oveja, artilana	+	**Artilea
−	**Paño con alcohol	+	**Alkoholez bustitako oihala
−	**Frotarse la garganta	+	**Eztarria igurztea
−	**Hacer gárgaras, gargaizatu	+	**Gargarak egitea
−	**Inhalaciones de vahos, lurrinak	+	**Lurrunak inhalatzea, lurrinak
−	**Vino cocido, ardo egosia	+	**Ardo egosia
−	**Infusiones	+	**Infusioak
−	**Jugos y remedios diversos	+	**Zukuak eta askotariko sendagaiak
−	*[[Remedios_para_la_tos|Remedios para la tos]]	+	==== [[#Remedios_para_la_tos|Eztularen aurkako sendagaiak]] ====
−	**Leche caliente y jugos	+	**Esne beroa eta zukuak
−	**Infusiones y jarabes	+	**Infusioak eta jarabeak
−	**Remedios farmacéuticos	+	**Sendagai farmazeutikoak
−	*[[Afonia_ronquera;_eztarri_itxia_sama_zarratua|Afonía, ronquera; eztarri itxia, sama zarratua]]	+	==== [[#Afonia_ronquera_eztarri_itxia_sama_zarratua|Afonia, marranta; eztarri itxia, sama zarratua]] ====
−	**Gárgaras	+	**Gargarak
−	**Bebidas e infusiones	+	**Edariak eta infusioak
−	*[[Asma_arnasestua|Asma, arnasestua]]	+	==== [[#Asma_arnasestua|Asma, arnasestua]] ====
−	*[[Gripe|Gripe]]	+	==== [[#Gripe|Gripea]] ====
−	=== [[Catarro_de_pecho_bularrestua|Catarro de pecho, bularrestua]] ===	+	=== [[#Catarro_de_pecho_bularrestua|Bularreko katarroa, bularrestua]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones14|Izenak]] ====
−	*[[Remedios_para_el_catarro_de_pecho|Remedios para el catarro de pecho]]	+	==== [[#Remedios_para_el_catarro_de_pecho|Bularreko katarroaren aurkako sendagaiak]] ====
−	**Cataplasmas	+	**Enplastuak
−	**Paños con alcohol	+	**Alkoholez bustitako oihalak
−	**Baños de asiento	+	**Eserita hartutako bainuak
−	**Tintura de yodo	+	**Iodozko tintea
−	**Inhalaciones de vahos	+	**Lurrunak inhalatzea
−	**Jarabes	+	**Jarabeak
−	**Infusiones	+	**Infusioak
−	=== [[Pulmonia_alborengoa|Pulmonía, alborengoa]] ===	+	=== [[#Pulmonia_alborengoa|Biriketakoa, alborengoa]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones15|Izenak]] ====
−	*[[Remedios_para_la_pulmonia|Remedios para la pulmonía]]	+	==== [[#Remedios_para_la_pulmonia|Biriketakoaren aurkako sendagaiak]] ====
−	*[[Ventosas|Ventosas]]	+	==== [[#Ventosas|Bentosak]] ====
−	**Dolencias para las que se utilizan	+	**Honako hauek erabiliz tratatzen diren gaixotasunak
−	**Métodos de aplicación	+	**Aplikazio-metodoak
−	**Personas que las aplican y época	+	**Aplikatzen dituzten pertsonak eta garaiak
−	**Vigencia	+	**Iraupena
−	*[[Pleuresia|Pleuresía]]	+	==== [[#Pleuresia|Pleuresia]] ====
−	=== [[Tisis_pulmonar_bularretik_egon|Tisis pulmonar, bularretik egon]] ===	+	=== [[#Tisis_pulmonar_bularretik_egon|Bularretik egon]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones16|Izenak]] ====
−	*[[Causas_sintomas_y_transmision_de_la_enfermedad|Causas, síntomas y transmisión de la enfermedad]]	+	==== [[#Causas_sintomas_y_transmision_de_la_enfermedad|Gaixotasunaren kausak, sintomak eta transmisioa]] ====
−	*[[Remedios_y_cautelas|Remedios y cautelas]]	+	==== [[#Remedios_y_cautelas|Sendagaiak eta kautelak]] ====
−	**Recomendaciones	+	**Gomendioak
−	**Remedios domésticos	+	**Etxeko sendagaiak
−	**Emplastos	+	**Enplastuak
−	**Cautelas	+	**Kautelazko jokabideak
−	**Sanatorios antituberculosos	+	**Tuberkulosiaren aurkako erietxeak
−	=== [[Dolores_de_costado_alboko_mina|Dolores de costado, alboko mina]] ===	+	=== [[#Dolores_de_costado_alboko_mina|Hegaletako minak, alboko mina]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones17|Izenak]] ====
−	*[[Causas_de_los_dolores_de_costado|Causas de los dolores de costado]]	+	==== [[#Causas_de_los_dolores_de_costado|Hegaletako minen kausak]] ====
−	*[[Remedios_de_los_dolores_de_costado|Remedios de los dolores de costado]]	+	==== [[#Remedios_de_los_dolores_de_costado|Hegaletako minen aurkako sendagaiak]] ====
−	**Aplicar calor	+	**Beroa aplikatzea
−	**Cataplasmas	+	**Enplastuak
−	**Otros remedios	+	**Beste sendagai batzuk
−	=== [[Hipo_zotina|Hipo, zotina]] ===	+	=== [[#Hipo_zotina|Zotina]] ===
−	*[[Denominaciones_y_causas|Denominaciones y causas]]	+	==== [[#Denominaciones_y_causas|Izenak eta kausak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos10|Sendagai enpirikoak]] ====
−	**Susto	+	**Sustoa
−	**Beber agua. Zurrutekoak	+	**Ura edatea. Zurrutekoak
−	**Contener la respiración	+	**Arnasari eustea
−	**Dar la vuelta a una prenda o a un objeto	+	**Janzki bati edo objektu bati buelta ematea
−	**Presiones y posturas	+	**Presioak eta egokerak
	&emsp;		&emsp;
−	== XIII. [[ESTOMAGO_Y_TRIPAS|ESTÓMAGO Y TRIPAS]] ==	+	== XIII. [[ESTOMAGO_Y_TRIPAS/eu|URDAILA ETA TRIPAK]] ==
−	=== [[Desarreglos_de_estomago_tripako_minak|Desarreglos de estómago, tripako minak]] ===	+	=== [[#Desarreglos_de_estomago_tripako_minak|Urdailaren nahasketak, tripako minak]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones18|Izenak]] ====
−	*[[Causas_de_los_desarreglos_de_estomago|Causas de los desarreglos de estómago]]	+	==== [[#Causas_de_los_desarreglos_de_estomago|Urdailaren nahasketen kausak]] ====
−	**Excederse comiendo y bebiendo	+	**Gehiegi jan eta edatea
−	**Enfriamientos	+	**Hozteak
−	**Estado nervioso, disgustos y causas genéticas	+	**Nerbioak jota egotea, nahigabeak eta kausa genetikoak
−	*[[Dolores_de_estomago_y_sus_remedios|Dolores de estómago y sus remedios]]	+	==== [[#Dolores_de_estomago_y_sus_remedios|Urdaileko minak eta horien aurkako sendagaiak]] ====
−	**Infusiones de manzanilla	+	**Kamamilazko infusioak
−	**Infusiones de té silvestre, tila y menta	+	**Te basatizko, tilazko eta mentazko infusioak
−	**Infusiones de otras plantas	+	**Beste landare batzuen infusioak
−	**Aplicar calor al estómago	+	**Urdailean beroa aplikatzea
−	**Emplastos y fricciones	+	**Enplastuak eta igurzketak
−	**Ponerse a dieta	+	**Dieta egitea
−	**Bebidas digestivas	+	**Edari digestio-laguntzaileak
−	*[[Urdailena|Urdailena]]	+	==== [[#Urdailena|Urdailena]] ====
−	*[[Estomago_caido_bihotz-koilarakoa|Estómago caído, bihotz-koilarakoa]]	+	==== [[#Estomago_caido_bihotz-koilarakoa|Urdail eroria, bihotz-koilarakoa]] ====
−	**Causas y denominaciones	+	**Kausak eta izenak
−	**Remedios	+	**Sendagaiak
−	*[[Ulcera_de_estomago|Úlcera de estómago]]	+	==== [[#Ulcera_de_estomago|Urdaileko ultzera]] ====
−	**Remedios	+	**Sendagaiak
−	*[[Empacho_betetasuna|Empacho, betetasuna]]	+	==== [[#Empacho_betetasuna|Betekada]] ====
−	**Remedios	+	**Sendagaiak
−	*[[Ardor_de_estomago_bihotzerrea|Ardor de estómago, bihotzerrea]]	+	==== [[#Ardor_de_estomago_bihotzerrea|Bihotzerrea]] ====
−	**Remedios	+	**Sendagaiak
−	*[[Eructos_y_aires_haizeak|Eructos y aires, haizeak]]	+	==== [[#Eructos_y_aires_haizeak|Korroskadak, haizeak]] ====
−	*[[Colico_miserere|Cólico miserere]]	+	==== [[#Colico_miserere|Miserere kolikoa]] ====
−	=== [[Vomitos_gomitua_goitikoa_oka|Vómitos, gomitua, goitikoa, oka]] ===	+	=== [[#Vomitos_gomitua_goitikoa_oka|Gonbitoa, goitikoa, oka]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones19|Izenak]] ====
−	*[[Tipos_de_vomito|Tipos de vómito]]	+	==== [[#Tipos_de_vomito|Gonbito motak]] ====
−	*[[Causas_de_los_vomitos|Causas de los vómitos]]	+	==== [[#Causas_de_los_vomitos|Gonbitoen kausak]] ====
−	**Causas naturales	+	**Kausa naturalak
−	**Causas sobrevenidas	+	**Bat-bateko kausak
−	*[[Vomitivos|Vomitivos]]	+	==== [[#Vomitivos|Gonbito-eragileak]] ====
−	**Medios de provocar el vómito	+	**Gonbitoa eragiteko bitartekoak
−	*[[Intoxicaciones_y_envenenamientos|Intoxicaciones y envenenamientos]]	+	==== [[#Intoxicaciones_y_envenenamientos|Intoxikazioak eta pozoitzeak]] ====
−	**Remedios contra los envenenamientos	+	**Pozoitzeen aurkako sendagaiak
−	=== [[Diarrea_beherakoa|Diarrea, beherakoa]] ===	+	=== [[#Diarrea_beherakoa|Beherakoa]] ===
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas10|Kausak]] ====
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones20|Izenak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos11|Sendagai enpirikoak]] ====
−	**Ayuno y dieta	+	**Baraua eta dieta
−	**Arroz, limonada, vino blanco	+	**Arroza, limonada, ardo zuria
−	**Membrillo, clara de huevo, manzana rallada y otras frutas	+	**Irasagarra, arrautzaren zuringoa, sagar birrindua eta beste fruta batzuk
−	**Derivados de la leche	+	**Esnekiak
−	**Antidiarreicos varios	+	**Beherakoaren aurkako zenbait sendagai
−	*[[Infusiones_de_plantas|Infusiones de plantas]]	+	==== [[#Infusiones_de_plantas|Landare-infusioak]] ====
−	**Té, manzanilla y salicaria	+	**Tea, kamamila eta salikaria
−	**Escaramujo, milenrama y brotes de zarza	+	**Astalarrosa, milorria eta sasiaren kimuak
−	**Lino y otras plantas	+	**Lihoa eta beste landare batzuk
−	*[[Transiciones_contemporaneas|Transiciones contemporáneas]]	+	==== [[#Transiciones_contemporaneas6|Trantsizio garaikideak]] ====
−	=== [[Estreñimiento_estomago(ko)_sikua_/_lehorra|Estreñimiento, estomago(ko) sikua / lehorra]] ===	+	=== [[#Estreñimiento_estomago(ko)_sikua_/_lehorra|Idorreria, urdail(eko) sikua / lehorra]] ===
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas11|Kausak]] ====
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones21|Izenak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos12|Sendagai enpirikoak]] ====
−	**Dieta de frutas	+	**Fruta bidezko dieta
−	**Aceite crudo y aceite de ricino	+	**Olio gordina eta errizino-olioa
−	**Beber agua	+	**Ura edatea
−	*[[Infusiones_de_plantas|Infusiones de plantas]]	+	==== [[#Infusiones_de_plantas1|Landare-infusioak]] ====
−	*[[Calas_de_jabon|Calas de jabón]]	+	==== [[#Calas_de_jabon|Xaboi zatiak]] ====
−	*[[Lavativas_y_utensilios_para_inyectarlas|Lavativas y utensilios para inyectarlas]]	+	==== [[#Lavativas_y_utensilios_para_inyectarlas|Aiutak eta horiek txertatzeko tresnak]] ====
−	*[[Remedios_farmaceuticos_y_transiciones_contemporaneas|Remedios farmacéuticos y transiciones contemporáneas]]	+	==== [[#Remedios_farmaceuticos_y_transiciones_contemporaneas|Sendagai farmazeutikoak eta trantsizio garaikideak]] ====
−	=== [[Lombrices_bizioak_zizareak|Lombrices, bizioak, zizareak]] ===	+	=== [[#Lombrices_bizioak_zizareak|Zizareak]] ===
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas12|Kausak]] ====
−	**Comer dulces	+	**Gozokiak jatea
−	**Ingerir leche o agua	+	**Esnea edo ura edatea
−	**Contagio por suciedad	+	**Zikintasun bidezko kutsadura
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones22|Izenak]] ====
−	*[[Sintomas_y_efectos|Síntomas y efectos]]	+	==== [[#Sintomas_y_efectos|Sintomak eta ondorioak]] ====
−	*[[Medicinas_vermifugas|Medicinas vermífugas]]	+	==== [[#Medicinas_vermifugas|Botika bermifugoak]] ====
−	**Ajos	+	**Baratxuriak
−	**Brebajes	+	**Edabeak
−	**Infusiones	+	**Infusioak
−	**Emplastos	+	**Enplastuak
−	**Lavativas	+	**Aiutak
−	**Remedios farmacéuticos	+	**Sendagai farmazeutikoak
−	*[[Remedios_creenciales|Remedios creenciales]]	+	==== [[#Remedios_creenciales3|Sinesmenean oinarritutako sendagaiak]] ====
−	**Ajo	+	**Baratxuria
−	**Ruda	+	**Bortusaia
−	*[[Tenia_o_solitaria|Tenia o solitaria]]	+	==== [[#Tenia_o_solitaria|Tenia edo solitaria]] ====
−	=== [[Apendice_Curacion_de_la_hernia_en_la_noche_de_San_Juan|'''Apéndice:''' Curación de la hernia en la noche de San Juan]] ===	+	=== [[#Apendice_Curacion_de_la_hernia_en_la_noche_de_San_Juan|Eranskina: Herniaren sendaketa San Joan gauean]] ===
	&emsp;		&emsp;
−	== XIV. [[HIGADO_RIÑON_Y_OTRAS_VISCERAS|HÍGADO, RIÑÓN Y OTRAS VÍSCERAS]] ==	+	== XIV. [[HIGADO_RIÑON_Y_OTRAS_VISCERAS/eu|GIBELA, GILTZURRUNA ETA BESTE ERRAI BATZUK]] ==
−	=== [[Enfermedades_del_higado_gibelekoa|Enfermedades del hígado, gibelekoa]] ===	+	=== [[#Enfermedades_del_higado_gibelekoa|Gibeleko gaixotasunak]] ===
−	*[[Causas_de_las_dolencias_hepaticas|Causas de las dolencias hepáticas]]	+	==== [[#Causas_de_las_dolencias_hepaticas|Gaixotasun hepatikoen kausak]] ====
−	*[[Remedios_de_las_dolencias_hepaticas|Remedios de las dolencias hepáticas]]	+	==== [[#Remedios_de_las_dolencias_hepaticas|Gaixotasun hepatikoen aurkako sendagaiak]] ====
−	=== [[Ictericia_minoria_laruena|Ictericia, minoria, laruena]] ===	+	=== [[#Ictericia_minoria_laruena|Ikterizia, min horia, larumina]] ===
−	*[[Causas_de_la_ictericia|Causas de la ictericia]]	+	==== [[#Causas_de_la_ictericia|Ikteriziaren kausak]] ====
−	*[[Sintomas_de_la_ictericia|Síntomas de la ictericia]]	+	==== [[#Sintomas_de_la_ictericia|Ikteriziaren sintomak]] ====
−	*[[Denominaciones_de_la_ictericia|Denominaciones de la ictericia]]	+	==== [[#Denominaciones_de_la_ictericia|Ikteriziaren izenak]] ====
−	*[[Remedios_para_curar_la_ictericia|Remedios para curar la ictericia]]	+	==== [[#Remedios_para_curar_la_ictericia|Ikteriziaren aurkako sendagaiak]] ====
−	**Ingerir piojos	+	**Zorriak irenstea
−	**Tomar infusiones	+	**Infusioak hartzea
−	**Hacer reposo e ingerir comidas limpias	+	**Atseden hartzea eta janari garbiak jatea
−	**Remedios creenciales	+	**Sinesmenean oinarritutako sendagaiak
−	=== [[Enfermedades_de_la_vesicula_behazunekoa|Enfermedades de la vesícula, behazunekoa]] ===	+	=== [[#Enfermedades_de_la_vesicula_behazunekoa|Besikularen gaixotasunak, behazunekoa]] ===
−	*[[Causas_de_las_dolencias_vesiculares|Causas de las dolencias vesiculares]]	+	==== [[#Causas_de_las_dolencias_vesiculares|Besikulako gaixotasunen kausak]] ====
−	*[[Remedios_de_las_dolencias_vesiculares|Remedios de las dolencias vesiculares]]	+	==== [[#Remedios_de_las_dolencias_vesiculares|Besikulako gaixotasunen aurkako sendagaiak]] ====
−	=== [[Enfermedades_del_bazo_barekoa|Enfermedades del bazo, barekoa]] ===	+	=== [[#Enfermedades_del_bazo_barekoa|Bareko gaixotasunak, barekoa]] ===
−	*[[Causas_de_las_dolencias_del_bazo|Causas de las dolencias del bazo]]	+	==== [[#Causas_de_las_dolencias_del_bazo|Bareko gaixotasunen kausak]] ====
−	*[[Remedios_creenciales_de_las_dolencias_del_bazo._Bareak_saltatu|Remedios creenciales de las dolencias del bazo. Bareak saltatu]]	+	==== [[#Remedios_creenciales_de_las_dolencias_del_bazo._Bareak_saltatu|Bareko gaixotasunen aurkako sendagaiak, sinesmenean oinarrituak. Bareak saltatu]] ====
−	=== [[Enfermedades_del_riñon_giltzurrunetakoa|Enfermedades del riñón, giltzurrunetakoa]] ===	+	=== [[#Enfermedades_del_riñon_giltzurrunetakoa|Giltzurruneko gaixotasunak, giltzurrunetakoa]] ===
−	*[[Dolencias_y_denominaciones|Dolencias y denominaciones]]	+	==== [[#Dolencias_y_denominaciones|Gaixotasunak eta izenak]] ====
−	*[[Diureticos_y_remedios_para_la_cistitis_maskuri-katarroa|Diuréticos y remedios para la cistitis, maskuri-katarroa]]	+	==== [[#Diureticos_y_remedios_para_la_cistitis_maskuri-katarroa|Zistitisaren, maskuri-katarroaren aurkako diuretikoak eta sendagaiak]] ====
−	**Pelos de maíz, arto-bizarra	+	**Arto-bizarrak
−	**Cola de caballo, azeri-buztana	+	**Azeri-buztana
−	**Grama, zearbedarra. Rabos de cereza, gerezi-astak	+	**Askimotza, zearbedarra. Gerezi-astak
−	**Perejil	+	**Perrexila
−	**Infusiones varias	+	**Zenbait infusio
−	**Aplicar calor	+	**Beroa aplikatzea
−	*[[Remedios_para_los_calculos_renales_harriena|Remedios para los cálculos renales, harriena]]	+	==== [[#Remedios_para_los_calculos_renales_harriena|Giltzurruneko harrien aurkako sendagaiak, harrienak]] ====
−	**Rompepiedras, pixa-belarrak	+	**Harri-haustaileak, pixa-belarrak
−	**Cebolla	+	**Tipula
−	*[[Remedios_creenciales_de_las_dolencias_renales|Remedios creenciales de las dolencias renales]]	+	==== [[#Remedios_creenciales_de_las_dolencias_renales|Giltzurruneko gaixotasunen aurkako sendagaiak, sinesmenean oinarrituak]] ====
−	=== [[Enfermedades_del_corazon_bihotzekoa|Enfermedades del corazón, bihotzekoa]] ===	+	=== [[#Enfermedades_del_corazon_bihotzekoa|Bihotzeko gaixotasunak, bihotzekoa]] ===
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas13|Kausak]] ====
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones23|Izenak]] ====
−	*[[Remedios|Remedios]]	+	==== [[#Remedios7|Sendagaiak]] ====
−	=== [[Hidropesia_tropezia|Hidropesía, tropezia]] ===	+	=== [[#Hidropesia_tropezia|Hidropesia, tropezia]] ===
−	*[[Enfermedad_y_atribuciones|Enfermedad y atribuciones]]	+	==== [[#Enfermedad_y_atribuciones|Gaixotasuna eta ezaugarriak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos13|Sendagai enpirikoak]] ====
−	*[[Remedios_creenciales|Remedios creenciales]]	+	==== [[#Remedios_creenciales4|Sinesmenean oinarritutako sendagaiak]] ====
−	=== [[Cancer_minbizia|Cáncer, minbizia]] ===	+	=== [[#Cancer_minbizia|Minbizia]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones24|Izenak]] ====
−	*[[Creencias_y_consideraciones|Creencias y consideraciones]]	+	==== [[#Creencias_y_consideraciones|Sinesmenak eta kontsiderazioak]] ====
−	*[[Remedios|Remedios]]	+	==== [[#Remedios8|Sendagaiak]] ====
	&emsp;		&emsp;
−	= HUESOS =	+	= HEZURRAK =
−	== XV. [[DOLENCIAS_REUMATICAS_Y_LUMBAGO|DOLENCIAS REUMÁTICAS Y LUMBAGO]] ==	+	== XV. [[DOLENCIAS_REUMATICAS_Y_LUMBAGO/eu|GAIXOTASUN ERREUMATIKOAK ETA LUNBAGOA]] ==
−	=== [[Reumatismo_umorea|Reumatismo, umorea]] ===	+	=== [[#Reumatismo_umorea|Erreumatismoa, umorea]] ===
−	*[[Causas_del_reumatismo|Causas del reumatismo]]	+	==== [[#Causas_del_reumatismo|Erreumatismoaren kausak]] ====
−	*[[Remedios_para_curar_el_reumatismo|Remedios para curar el reumatismo]]	+	==== [[#Remedios_para_curar_el_reumatismo|Erreumatismoaren aurkako sendagaiak]] ====
−	**Aplicación de calor	+	**Beroa aplikatzea
−	**Fricciones	+	**Igurzketak
−	**Baños	+	**Bainuak
−	**Infusiones y decocciones	+	**Infusioak eta disolbatze urtsuak
−	**Remedios con ajos	+	**Baratxuriekin egindako sendagaiak
−	**Remedios con ortigas	+	**Asunekin egindako sendagaiak
−	**Grasa de lirón, muxar-urina, y grasa de tejón, azkenarro-urina	+	**Muxar-urina eta azkonar-urina
−	**Pulseras de cobre	+	**Kobrezko eskumuturrekoak
−	**Patata o castaña en el bolsillo	+	**Patata edo gaztaina poltsikoan
−	**Otras prácticas creenciales	+	**Sinesmenean oinarritutako beste praktika batzuk
−	=== [[Lumbago_gerriko_mina|Lumbago, gerriko mina]] ===	+	=== [[#Lumbago_gerriko_mina|Lunbagoa, gerriko mina]] ===
−	*[[Causas_del_lumbago|Causas del lumbago]]	+	==== [[#Causas_del_lumbago|Lunbagoaren kausak]] ====
−	*[[Remedios_para_el_lumbago|Remedios para el lumbago]]	+	==== [[#Remedios_para_el_lumbago|Lunbagoaren aurkako sendagaiak]] ====
−	**Aplicación de calor	+	**Beroa aplikatzea
−	**Fricciones, masajes y baños	+	**Igurzketak, masajeak eta bainuak
−	**Fajado de la cintura y aplicación de parches	+	**Gerrikoa berotzea eta partxeak aplikatzea
−	**Prácticas creenciales	+	**Sinesmenean oinarritutako praktikak
−	=== [[Ciatica|Ciática]] ===	+	=== [[#Ciatica|Ziatika]] ===
−	=== [[Derrame_sinovial_belaun-katiluko_mina|Derrame sinovial, belaun-katiluko mina]] ===	+	=== [[#Derrame_sinovial_belaun-katiluko_mina|Isuri sinobiala, belaun-katiluko mina]] ===
−	=== [[Torticolis_sama_okerra;_calambres_y_dolores_de_pies|Tortícolis, sama okerra; calambres y dolores de pies]] ===	+	=== [[#Torticolis_sama_okerra_calambres_y_dolores_de_pies|Tortikolia, sama okerra; karranpak eta oinetako minak]] ===
−	=== [[Giba_konkorra|Giba, konkorra]] ===	+	=== [[#Giba_konkorra|Konkorra]] ===
−	*[[Causas_y_denominaciones|Causas y denominaciones]]	+	==== [[#Causas_y_denominaciones6|Kausak eta izenak]] ====
−	*[[Remedios|Remedios]]	+	==== [[#Remedios9|Sendagaiak]] ====
−	*[[Creencias_y_consideracion_social|Creencias y consideración social]]	+	==== [[#Creencias_y_consideracion_social|Sinesmenak eta kontsiderazio soziala]] ====
−	=== [[Raquitismo_erkintasuna|Raquitismo, erkintasuna]] ===	+	=== [[#Raquitismo_erkintasuna|Errakitismoa, erkintasuna]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones25|Izenak]] ====
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas14|Kausak]] ====
−	*[[Remedios|Remedios]]	+	==== [[#Remedios10|Sendagaiak]] ====
	&emsp;		&emsp;
−	== XVI. [[FRACTURAS_Y_LUXACIONES|FRACTURAS Y LUXACIONES]] ==	+	== XVI. [[FRACTURAS_Y_LUXACIONES/eu|HAUSTURAK ETA ZAINTIRATUAK]] ==
−	=== [[Fracturas_oseas|Fracturas óseas]] ===	+	=== [[#Fracturas_oseas|Hezurren hausturak]] ===
−	=== [[Curanderos_de_fracturas_hezur-konpontzaileak|Curanderos de fracturas, hezur-konpontzaileak]] ===	+	=== [[#Curanderos_de_fracturas_hezur-konpontzaileak|Hausturetarako petrikiloak, hezur-konpontzaileak]] ===
−	*[[Asistencia_a_curanderos_comarcales_donatuak|Asistencia a curanderos comarcales, donatuak]]	+	==== [[#Asistencia_a_curanderos_comarcales_donatuak|Eskualde-petrikiloen laguntzaileak, donatuak]] ====
−	*[[Operaciones_practicadas_por_los_curanderos|Operaciones practicadas por los curanderos]]	+	==== [[#Operaciones_practicadas_por_los_curanderos|Petrikiloek egindako ebakuntzak]] ====
−	*[[Pervivencia_de_los_curanderos|Pervivencia de los curanderos]]	+	==== [[#Pervivencia_de_los_curanderos|Petrikiloen iraupena]] ====
−	=== [[Esguinces_zaintiratuak_y_luxaciones_bihurdurak|Esguinces, zaintiratuak, y luxaciones, bihurdurak]] ===	+	=== [[#Esguinces_zaintiratuak_y_luxaciones_bihurdurak|Bihurdurak eta zaintiratuak]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones26|Izenak]] ====
−	*[[Remedios_para_las_torceduras|Remedios para las torceduras]]	+	==== [[#Remedios_para_las_torceduras|Bihurrituen aurkako sendagaiak]] ====
−	*[[Remedios_comunes_para_esguinces_y_luxaciones|Remedios comunes para esguinces y luxaciones]]	+	==== [[#Remedios_comunes_para_esguinces_y_luxaciones|Bihurduren eta zaintiratuen aurkako sendagai komunak]] ====
−	=== [[Curanderos_de_luxaciones|Curanderos de luxaciones]] ===	+	=== [[#Curanderos_de_luxaciones|Zaintiratuetarako petrikiloak]] ===
−	=== [[Golpes|Golpes]] ===	+	=== [[#Golpes|Kolpeak]] ===
−	*[[Hematomas_ubelduak|Hematomas, ubelduak]]	+	==== [[#Hematomas_ubelduak|Hematomak, ubelduak]] ====
−	*[[Agua_con_sal|Agua con sal]]	+	==== [[#Agua_con_sal|Ura gatzarekin]] ====
−	*[[Hierbas_y_emplastos|Hierbas y emplastos]]	+	==== [[#Hierbas_y_emplastos|Belarrak eta enplastuak]] ====
−	=== [[Apendice_Zantiratua|'''Apéndice:''' Zantiratua]] ===	+	=== [[#Apendice_Zantiratua|Eranskina: Zaintiratua]] ===
	&emsp;		&emsp;
−	= LESIONES =	+	= LESIOAK =
−	== XVII. [[HERIDAS_Y_HEMORRAGIAS._EXTRACCION_DE_ESPINAS|HERIDAS Y HEMORRAGIAS. EXTRACCIÓN DE ESPINAS]] ==	+	== XVII. [[HERIDAS_Y_HEMORRAGIAS._EXTRACCION_DE_ESPINAS/eu|ZAURIAK ETA HEMORRAGIAK. ARANTZEN ERAUZKETA]] ==
−	=== [[Detencion_de_hemorragias_causadas_por__heridas_odol-jarioak|Detención de hemorragias causadas por  heridas, odol-jarioak]] ===	+	=== [[#Detencion_de_hemorragias_causadas_por__heridas_odol-jarioak|Zauriek eragindako hemorragiak geldiaraztea]] ===
−	*[[Heridas_pequeñas|Heridas pequeñas]]	+	==== [[#Heridas_pequeñas|Zauri txikiak]] ====
−	**Agua y desinfectantes	+	**Ura eta desinfektatzaileak
−	**Ejerciendo presión	+	**Presioa eragiten
−	**Papel de fumar y telarañas	+	**Erretzeko papera eta amaraunak
−	**Cardos y otras plantas	+	**Gardulatzak eta beste landare batzuk
−	**Ceniza, kedarra, y sustancias pulverulentas. Otras prácticas	+	**Errautsa, kedarra, eta substantzia pulberulentoak. Beste praktika batzuk
−	*[[Heridas_importantes._Torniquetes|Heridas importantes. Torniquetes]]	+	==== [[#Heridas_importantes._Torniquetes|Zauri handiak. Torniketeak]] ====
−	*[[Curacion_e_infeccion_de_heridas|Curación e infección de heridas]]	+	==== [[#Curacion_e_infeccion_de_heridas|Zauriak sendatzea eta infektatzea]] ====
−	=== [[Gangrena_pasmoa|Gangrena, pasmoa]] ===	+	=== [[#Gangrena_pasmoa|Gangrena, pasmoa]] ===
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas15|Kausak]] ====
−	*[[Remedios_y_prevenciones|Remedios y prevenciones]]	+	==== [[#Remedios_y_prevenciones|Sendagaiak eta prebentzioak]] ====
−	**Cauterización y sangrado	+	**Kauterizazioa eta odol-ateratzea
−	**Emplastos. Pasmo-belarra	+	**Enplastuak. Pasmo-belarra
−	**Infusiones	+	**Infusioak
−	=== [[Tetanos|Tétanos]] ===	+	=== [[#Tetanos|Tetanosa]] ===
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas16|Kausak]] ====
−	*[[Remedios_y_prevenciones|Remedios y prevenciones]]	+	==== [[#Remedios_y_prevenciones1|Sendagaiak eta prebentzioak]] ====
−	=== [[Extraccion_de_espinas_arantzak_y_de_cuerpos_extraños|Extracción de espinas, arantzak, y de cuerpos extraños]] ===	+	=== [[#Extraccion_de_espinas_arantzak_y_de_cuerpos_extraños|Arantzen eta gorputz arrotzen erauzketa]] ===
−	*[[Uso_de_alfileres_agujas_y_espinas._Elorri_zuria|Uso de alfileres, agujas y espinas. Elorri zuria]]	+	==== [[#Uso_de_alfileres_agujas_y_espinas._Elorri_zuria|Orratzen eta arantzen erabilera. Elorri zuria]] ====
−	*[[Uso_de_pinzas|Uso de pinzas]]	+	==== [[#Uso_de_pinzas|Pintzen erabilera]] ====
−	*[[Aplicacion_de_hiel_txerri-mina_y_de_otros_productos_animales|Aplicación de hiel, txerri-mina, y de otros productos animales]]	+	==== [[#Aplicacion_de_hiel_txerri-mina_y_de_otros_productos_animales|Behazunaren, txerri-mihiaren eta animaliengandik eratorritako beste produktu batzuen erabilera]] ====
−	*[[Remedios_vegetales|Remedios vegetales]]	+	==== [[#Remedios_vegetales|Sendagai begetalak]] ====
−	*[[Tratamiento_de_las_infecciones_por_pinchazos|Tratamiento de las infecciones por pinchazos]]	+	==== [[#Tratamiento_de_las_infecciones_por_pinchazos|Infekzioen ziztaden bidezko tratamendua]] ====
−	*[[Heridas_causadas_por_clavos|Heridas causadas por clavos]]	+	==== [[#Heridas_causadas_por_clavos|Iltzeek eragindako zauriak]] ====
−	*[[Espinas_clavadas_en_la_garganta|Espinas clavadas en la garganta]]	+	==== [[#Espinas_clavadas_en_la_garganta|Eztarrian iltzatutako arantzak]] ====
−	=== [[Apendice_Urak_eta_suak_hartua_/_Herida_mareada|'''Apéndice:''' Urak eta suak hartua / Herida mareada]] ===	+	=== [[#Apendice_Urak_eta_suak_hartua_/_Herida_mareada|Eranskina: Urak eta suak hartua / Zauri zorabiatua]] ===
	&emsp;		&emsp;
−	== XVIII. [[MORDEDURAS_Y_PICADURAS_HOZKA|MORDEDURAS Y PICADURAS, HOZKA]] ==	+	== XVIII. [[MORDEDURAS_Y_PICADURAS_HOZKA/eu|HAGINKADAK ETA ZIZTADAK]] ==
−	=== [[Mordeduras_de_perros_txakur-haginkada|Mordeduras de perros, txakur-haginkada]] ===	+	=== [[#Mordeduras_de_perros_txakur-haginkada/eu|Txakurren haginkadak]] ===
−	*[[Tratamiento_de_la_herida|Tratamiento de la herida]]	+	==== [[#Tratamiento_de_la_herida|Zauriaren tratamendua]] ====
−	*[[La_rabia._Amorratuta_egon|La rabia. Amorratuta egon]]	+	==== [[#La_rabia._Amorratuta_egon|Amorrua. Amorratuta egotea]] ====
−	**Pan de Nochebuena. Ogi salutadorea	+	**Ogi salutadorea. Ogi salutadorea
−	**Causas de la rabia	+	**Amorruaren kausak
−	**Síntomas de la enfermedad	+	**Gaixotasunaren sintomak
−	**Tratamiento	+	**Tratamendua
−	**Los saludadores, salutadoreak	+	**Salutadoreak
−	**Desenlace de la enfermedad	+	**Gaixotasunaren emaitza
−	=== [[Mordeduras_de_serpientes_sugeak_pikatu|Mordeduras de serpientes, sugeak pikatu]] ===	+	=== [[#Mordeduras_de_serpientes_sugeak_pikatu|Sugeen haginkadak]] ===
−	*[[Remedios_creenciales_y_saludadores|Remedios creenciales y saludadores]]	+	==== [[#Remedios_creenciales_y_saludadores|Sinesmenean oinarritutako sendagaiak eta salutadoreak]] ====
−	*[[Remedios_empiricos|Remedios empíricos]]	+	==== [[#Remedios_empiricos14|Sendagai enpirikoak]] ====
−	**Cauterizaciones	+	**Kauterizazioak
−	**Remedios vegetales	+	**Sendagai begetalak
−	**Aplicación de la cloaca de una gallina	+	**Oilo baten kloakaren aplikazioa
−	**Sajado, succión y aplicación de torniquete	+	**Ebakia zabaltzea, xurgatzea eta torniketea aplikatzea
−	**Remedios varios	+	**Zenbait sendagai
−	=== [[Agresiones_de_otros_animales|Agresiones de otros animales]] ===	+	=== [[#Agresiones_de_otros_animales|Beste animalia batzuen erasoak]] ===
−	=== [[Picaduras_de_insectos._Eztena_sartu|Picaduras de insectos. Eztena sartu]] ===	+	=== [[#Picaduras_de_insectos._Eztena_sartu|Intsektuen ziztadak. Eztena sartzea]] ===
−	*[[Abejas_y_avispas|Abejas y avispas]]	+	==== [[#Abejas_y_avispas|Erleak eta liztorrak]] ====
−	*[[Mosquitos_tabanos_piojos_y_pulgas|Mosquitos, tábanos, piojos y pulgas]]	+	==== [[#Mosquitos_tabanos_piojos_y_pulgas|Eltxoak, ezparak, zorriak eta arkakusoak]] ====
−	*[[Garrapatas_y_alacranes|Garrapatas y alacranes]]	+	==== [[#Garrapatas_y_alacranes|Akainak eta eskorpioiak]] ====
	&emsp;		&emsp;
−	== XIX. [[CONGELACION_INSOLACION_AHOGAMIENTO_Y_CAIDA_DE_RAYOS|CONGELACIÓN, INSOLACIÓN, AHOGAMIENTO Y CAÍDA DE RAYOS]] ==	+	== XIX. [[CONGELACION_INSOLACION_AHOGAMIENTO_Y_CAIDA_DE_RAYOS/eu|ZOZTEA, INTSOLAZIOA, ITOTZEA ETA OINAZTARRIAK ERORTZEA]] ==
−	=== [[Congelacion_sumindura|Congelación, sumindura]] ===	+	=== [[#Congelacion_sumindura|Izoztea, sumindura]] ===
−	=== [[Insolacion._Eguzkiak_pasatu|Insolación. Eguzkiak pasatu]] ===	+	=== [[#Insolacion._Eguzkiak_pasatu|Intsolazioa. Eguzkiak pasatu]] ===
−	*[[Remedios_contra_la_insolacion|Remedios contra la insolación]]	+	==== [[#Remedios_contra_la_insolacion|Intsolazioaren aurkako sendagaiak]] ====
−	=== [[Ahogamiento._Itoak|Ahogamiento. Itoak]] ===	+	=== [[#Ahogamiento._Itoak|Itotzea. Itoak]] ===
−	=== [[Caida_de_rayos._Oinaztarriak_jo|Caída de rayos. Oinaztarriak jo]] ===	+	=== [[#Caida_de_rayos._Oinaztarriak_jo|Oinaztarriak erortzea. Oinaztarriak jo]] ===
−	*[[Proteccion_de_las_personas|Protección de las personas]]	+	==== [[#Proteccion_de_las_personas|Pertsonak babestea]] ====
−	**Precauciones con los árboles. El espino albar, elorri zuria	+	**Ardurak zuhaitzekin. Elorri zuria
−	**Precauciones con herramientas metálicas	+	**Ardurak metalezko tresnekin
−	**Precauciones con el ganado	+	**Ardurak aziendarekin
−	**Prevenciones relacionadas con la casa	+	**Etxearekin lotutako ardurak
−	**Otras prevenciones	+	**Beste ardura batzuk
−	*[[Remedios_aplicados_a_los_heridos_por_el_rayo|Remedios aplicados a los heridos por el rayo]]	+	==== [[#Remedios_aplicados_a_los_heridos_por_el_rayo|Oinaztarriak zauritutakoei aplikatutako sendagaiak]] ====
−	=== [[Muertes_repentinas_bertan_beherako_heriotza|Muertes repentinas, bertan beherako heriotza]] ===	+	=== [[#Muertes_repentinas_bertan_beherako_heriotza|Bat-bateko heriotzak]] ===
	&emsp;		&emsp;
−	= EL CICLO PRODUCTIVO =	+	= UGALTZE-ZIKLOA =
−	== XX. [[LA_REPRODUCCION|LA REPRODUCCIÓN]] ==	+	== XX. [[LA_REPRODUCCION/eu|UGALKETA]] ==
−	=== [[La_menstruacion_hilekoa|La menstruación, hilekoa]] ===	+	=== [[#La_menstruacion_hilekoa|Menstruazioa, hilekoa]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones27|Izenak]] ====
−	*[[Cautelas_durante_la_menstruacion|Cautelas durante la menstruación]]	+	==== [[#Cautelas_durante_la_menstruacion|Ardurak menstruazioaren garaian]] ====
−	**Referidas a la propia mujer	+	**Emakumeari berari dagozkionak
−	**Referidas a tocar alimentos y plantas	+	**Janariak eta landareak ukitzeari dagozkionak
−	*[[Remedios_contra_los_dolores_de_la_menstruacion|Remedios contra los dolores de la menstruación]]	+	==== [[#Remedios_contra_los_dolores_de_la_menstruacion|Menstruazioaren oinazeen aurkako sendagaiak]] ====
−	=== [[Embarazo_y_parto_haurduntza_eta_erditzea|Embarazo y parto, haurduntza eta erditzea]] ===	+	=== [[#Embarazo_y_parto_haurduntza_eta_erditzea|Haurdunaldia eta erditzea]] ===
−	=== [[Dolencias_de_las_lactantes|Dolencias de las lactantes]] ===	+	=== [[#Dolencias_de_las_lactantes|Bular-emaileen gaixotasunak]] ===
−	*[[Mal_de_pelo_bular-mina|Mal de pelo, bular-mina]]	+	==== [[#Mal_de_pelo_bular-mina|Bular-mina]] ====
−	**Aplicación de calor	+	**Beroa aplikatzea
−	**Zinginarria o ugatzarria, amuleto para proteger los pechos	+	**Zinginarria edo ugatzarria, bularrak babesteko kutuna
−	**Mamones	+	**Bularrekoak
−	*[[Grietas_en_los_pezones_ugatzarraina|Grietas en los pezones, ugatzarraina]]	+	==== [[#Grietas_en_los_pezones_ugatzarraina|Pitzadurak titiburuetan, ugatzarraina]] ====
−	=== [[Abortos|Abortos]] ===	+	=== [[#Abortos|Abortuak]] ===
−	*[[Aborto_espontaneo_haurra_berez_galdua|Aborto espontáneo, haurra berez galdua]]	+	==== [[#Aborto_espontaneo_haurra_berez_galdua|Abortu espontaneoa, haur berez galdua]] ====
−	*[[Aborto_provocado_haurra_bota|Aborto provocado, haurra bota]]	+	==== [[#Aborto_provocado_haurra_bota|Eragindako abortua, haur botea]] ====
−	**Plantas abortivas y otros métodos	+	**Landare abortu-eragileak eta beste metodo batzuk
−	*[[Evitacion_del_embarazo|Evitación del embarazo]]	+	==== [[#Evitacion_del_embarazo|Haurdunaldia eragoztea]] ====
−	=== [[Esterilidad_y_fertilidad|Esterilidad y fertilidad]] ===	+	=== [[#Esterilidad_y_fertilidad|Antzutasuna eta ernalkortasuna]] ===
−	*[[Creencias_y_consideracion_social|Creencias y consideración social]]	+	==== [[#Creencias_y_consideracion_social1|Sinesmenak eta kontsiderazio soziala]] ====
−	=== [[La_menopausia_erretiroa|La menopausia, erretiroa]] ===	+	=== [[#La_menopausia_erretiroa|Menopausia, erretiroa]] ===
	&emsp;		&emsp;
−	= LA PRIMERA EDAD =	+	= LEHEN ADINA =
−	== XXI. [[ENFERMEDADES_INFANTILES|ENFERMEDADES INFANTILES]] ==	+	== XXI. [[ENFERMEDADES_INFANTILES/eu|HAURREN GAIXOTASUNAK]] ==
−	=== [[Enfermedades_infecciosas|Enfermedades infecciosas]] ===	+	=== [[#Enfermedades_infecciosas|Gaixotasun kutsakorrak]] ===
−	*[[Sarampion_elgorria_txarranpina|Sarampión, elgorria, txarranpina]]	+	==== [[#Sarampion_elgorria_txarranpina|Elgorria, txarranpina, gorrina]] ====
−	**Enfermedad y denominaciones	+	**Gaixotasuna eta izenak
−	**Remedios	+	**Sendagaiak
−	*[[Tos_ferina_kukurruku-eztula_kokaluxea|Tos ferina, kukurruku-eztula, kokaluxea]]	+	==== [[#Tos_ferina_kukurruku-eztula_kokaluxea|Kukutxeztula, kukurruku-eztula, kokaluxea]] ====
−	**Enfermedad y denominaciones	+	**Gaixotasuna eta izenak
−	**Remedios	+	**Sendagaiak
−	***Aire sano	+	***Aire osasuntsua
−	***Baba de caracol	+	***Barraskiloaren lirdinga
−	***Savia de chumbera	+	***Indipikondoaren izerdia
−	***Queroseno	+	***Kerosenoa
−	***Aspirar humo	+	***Kea arnastea
−	***Infusiones y leche	+	***Infusioak eta esnea
−	***Sudoración	+	***Izerdia
−	***Beber agua	+	***Ura edatea
−	***Vacunación	+	***Txertoak hartzea
−	*[[Paperas_lepamina_hazizurriak|Paperas, lepamina, hazizurriak]]	+	==== [[#Paperas_lepamina_hazizurriak|Paperak, lepamina, hazizurriak]] ====
−	**Enfermedad y denominaciones	+	**Gaixotasuna eta izenak
−	**Remedios	+	**Sendagaiak
−	***Salvado y emplastos	+	***Zahia eta enplastuak
−	***Lana de oveja	+	***Artilea
−	***Pañuelo	+	***Zapia
−	*[[Varicela_astanafarreria|Varicela, astanafarreria]]	+	==== [[#Varicela_astanafarreria|Barizela, astanafarreria]] ====
−	*[[Rubeola_zurrunpia|Rubeola, zurrunpia]]	+	==== [[#Rubeola_zurrunpia|Errubeola, zurrunpia]] ====
−	*[[Difteria_garrotilloa|Difteria, garrotilloa]]	+	==== [[#Difteria_garrotilloa|Difteria, garrotilloa]] ====
−	*[[Escarlatina|Escarlatina]]	+	==== [[#Escarlatina|Eskarlatina]] ====
−	*[[Otras_enfermedades|Otras enfermedades]]	+	==== [[#Otras_enfermedades|Beste gaixotasun batzuk]] ====
−	=== [[Enfermedades_cutaneas|Enfermedades cutáneas]] ===	+	=== [[#Enfermedades_cutaneas|Larruazaleko gaixotasunak]] ===
−	*[[La_caspa_errosena|La caspa, errosena]]	+	==== [[#La_caspa_errosena|Zolda, errosena]] ====
−	**Denominaciones e identificación	+	**Izenak eta identifikazioa
−	**Remedios	+	**Sendagaiak
−	*[[Costra_xingola|Costra, xingola]]	+	==== [[#Costra_xingola|Zarakarra, xingola]] ====
−	*[[Usagre_saindumina|Usagre, saindumina]]	+	==== [[#Usagre_saindumina|Usagrea, saindumina]] ====
−	*[[Ictericia|Ictericia]]	+	==== [[#Ictericia|Ikterizia]] ====
−	*[[Granos|Granos]]	+	==== [[#Granos|Garatxoak]] ====
−	*[[Escoceduras_azal_errea|Escoceduras, azal errea]]	+	==== [[#Escoceduras_azal_errea|Erredurak, azal errea]] ====
−	=== [[Enfermedades_digestivas|Enfermedades digestivas]] ===	+	=== [[#Enfermedades_digestivas|Digestioko gaixotasunak]] ===
−	*[[Dolores_de_tripas|Dolores de tripas]]	+	==== [[#Dolores_de_tripas|Tripetako mina]] ====
−	*[[Estreñimiento|Estreñimiento]]	+	==== [[#Estreñimiento|Idorreria]] ====
−	=== [[Enfermedades_respiratorias|Enfermedades respiratorias]] ===	+	=== [[#Enfermedades_respiratorias|Arnasbideetako gaixotasunak]] ===
	&emsp;		&emsp;
−	== XXII. [[DENTICIONES._ENURESIS._PROBLEMAS_DEL_HABLA_Y_DE_LOS_NERVIOS|DENTICIONES. ENURESIS. PROBLEMAS DEL HABLA Y DE LOS NERVIOS]] ==	+	== XXII. [[DENTICIONES._ENURESIS._PROBLEMAS_DEL_HABLA_Y_DE_LOS_NERVIOS/eu|HORTZALDIAK. ENURESIA. HIZKETA-ARAZOAK ETA NERBIOETAKO ARAZOAK]] ==
−	=== [[Denticiones|Denticiones]] ===	+	=== [[#Denticiones|Hortzaldiak]] ===
−	*[[Primera_denticion_lehenengo_txantxurrak|Primera dentición, lehenengo txantxurrak]]	+	==== [[#Primera_denticion_lehenengo_txantxurrak|Lehen hortzaldia, lehenengo txantxurrak]] ====
−	*[[Cambio_de_denticion._Kokoak_jan|Cambio de dentición. Kokoak jan]]	+	==== [[#Cambio_de_denticion._Kokoak_jan|Hortzaldi-aldaketa. Kokoak jatea]] ====
−	=== [[Enuresis|Enuresis]] ===	+	=== [[#Enuresis|Enuresia]] ===
−	*[[Precauciones_para_evitar_la_enuresis|Precauciones para evitar la enuresis]]	+	==== [[#Precauciones_para_evitar_la_enuresis|Ardurak enuresia eragozteko]] ====
−	*[[Creencias_asociadas_y_remedios_creenciales|Creencias asociadas y remedios creenciales]]	+	==== [[#Creencias_asociadas_y_remedios_creenciales|Lotutako sinesmenak eta sinesmenean oinarritutako sendagaiak]] ====
−	=== [[Problemas_del_habla._Gorrak_mutuak|Problemas del habla. Gorrak, mutuak]] ===	+	=== [[#Problemas_del_habla._Gorrak_mutuak|Hizketa-arazoak. Gorrak, mutuak]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones28|Izenak]] ====
−	*[[Causas|Causas]]	+	==== [[#Causas17|Kausak]] ====
−	*[[Remedios|Remedios]]	+	==== [[#Remedios11|Sendagaiak]] ====
−	=== [[Espasmos_nerviosos_tirtikinak|Espasmos nerviosos, tirtikinak]] ===	+	=== [[#Espasmos_nerviosos_tirtikinak|Nerbio-espasmoak, tirtikinak]] ===
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Denominaciones29|Izenak]] ====
−	*[[Causas_de_las_convulsiones|Causas de las convulsiones]]	+	==== [[#Causas_de_las_convulsiones|Konbultsioen kausak]] ====
−	*[[Remedios_contra_las_convulsiones|Remedios contra las convulsiones]]	+	==== [[#Remedios_contra_las_convulsiones|Konbultsioen aurkako sendagaiak]] ====
	&emsp;		&emsp;
−	= MEDICINA CREENCIAL =	+	= SINESMENEAN OINARRITUTAKO MEDIKUNTZA =
−
−	== XXIII. [[CREENCIAS_SOBRE_LA_CAUSA_DE_ALGUNAS_ENFERMEDADES|CREENCIAS SOBRE LA CAUSA DE ALGUNAS ENFERMEDADES]] ==
−
−	=== [[La_maldicion_biraoa_como_causa_de_enfermedad|La maldición, biraoa, como causa de enfermedad]] ===
−
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]
−	*[[Sortilegios_y_maldiciones._Creencia_en_su_eficacia|Sortilegios y maldiciones. Creencia en su eficacia]]	+	== XXIII. [[CREENCIAS_SOBRE_LA_CAUSA_DE_ALGUNAS_ENFERMEDADES/eu|GAIXOTASUN BATZUEN KAUSARI BURUZKO SINESMENAK]] ==
−	*[[Efecto_de_la_maldicion_madarikazioa|Efecto de la maldición, madarikazioa]]	+	=== [[#La_maldicion_biraoa_como_causa_de_enfermedad|Madarikazioa, biraoa, gaixotasunaren kausa gisa]] ===
−	*[[Maldicion_del_gitano_o_del_mendigo|Maldición del gitano o del mendigo]]	+	==== [[#Denominaciones30|Izenak]] ====
−	*[[Maldiciones_y_malquereres_comunes|Maldiciones y malquereres comunes]]	+	==== [[#Sortilegios_y_maldiciones._Creencia_en_su_eficacia|Sorginkeriak eta madarikazioak. Horien efikaziari buruzko sinesmena]] ====
−	*[[Formulas_imprecatorias|Fórmulas imprecatorias]]	+	==== [[#Efecto_de_la_maldicion_madarikazioa|Madarikazioaren eragina]] ====
−	*[[El_gesto_de_la_higa._Puies|El gesto de “la higa”. Puies]]	+	==== [[#Maldicion_del_gitano_o_del_mendigo|Ijitoaren edo eskalearen madarikazioa]] ====
−	=== [[El_mal_de_ojo_begizkoa_y_sus_efectos_en__la_salud|El mal de ojo, begizkoa, y sus efectos en  la salud]] ===	+	==== [[#Maldiciones_y_malquereres_comunes|Ohiko madarikazioak eta begizkoa egiteak]] ====
−	*[[Denominaciones|Denominaciones]]	+	==== [[#Formulas_imprecatorias|Madarikazio-formulak]] ====
−	*[[Agentes._Begizkoa_egin|Agentes. Begizkoa egin]]	+	==== [[#El_gesto_de_la_higa._Puies|Erdiko hatza ateratzea. Puies]] ====
−	*[[Pacientes_begizkodunak|Pacientes, begizkodunak]]	+	=== [[#El_mal_de_ojo_begizkoa_y_sus_efectos_en__la_salud|Begizkoa  eta osasunean dituen eraginak]] ===
−	*[[Sintomas|Síntomas]]	+	==== [[#Denominaciones31|Izenak]] ====
−	*[[Pervivencia_de_la_creencia|Pervivencia de la creencia]]	+	==== [[#Agentes._Begizkoa_egin|Eragileak. Begizkoa egitea]] ====
−	*[[Remedios_protectores|Remedios protectores]]	+	==== [[#Pacientes_begizkodunak|Pazienteak, begizkodunak]] ====
−	**Kutuna. Evangelios	+	==== [[#Sintomas|Sintomak]] ====
−	**Antiguos kutunes
−	**Paxea
−	**Medallas religiosas
−	*[[Curacion_del_aojamiento|Curación del aojamiento]]	+	==== [[#Pervivencia_de_la_creencia|Sinesmenaren iraupena]] ====
−	*[[El_agua_bendita_de_tres_iglesias|El agua bendita de tres iglesias]]	+	==== [[#Remedios_protectores|Sendagai babesleak]] ====
−	*[[Agua_familiar_y_agua_con_añil|Agua familiar y agua con añil]]	+	**Kutuna. Ebanjelioak
		+	**Antzinako kutunak
		+	**Paxea
		+	**Domina erlijiosoak
−	*[[Camisa_del_padre_aitaren_soineko_alkondara|Camisa del padre, aitaren soineko alkondara]]	+	==== [[#Curacion_del_aojamiento|Begizkoa sendatzea]] ====
−	*[[Ropa_del_reves|Ropa del revés]]	+	**Hiru elizatako ur bedeinkatua
−		+	**Familiako ura eta ur anilduna
−	*[[Diagnostico_a_traves_del_plomo_derretido|Diagnóstico a través del plomo derretido]]	+	**Aitaren soineko alkandora
		+	**Arropa alderantzikatua
		+	**Berun urtuaren bidezko diagnostikoa
	&emsp;		&emsp;
−	== XXIV. [[SALUD_Y_RELIGION_POPULAR|SALUD Y RELIGIÓN POPULAR]] ==	+	== XXIV. [[SALUD_Y_RELIGION_POPULAR/eu|OSASUNA ETA HERRI ERLIJIOA]] ==
−	*[[Votos_y_promesas|Votos y promesas]]	+	==== [[#SALUD_Y_RELIGION_POPULAR#Votos_y_promesas|Botoak eta promesak]] ====
−	*[[Promesa_de_llevar_habito_religioso|Promesa de llevar hábito religioso]]	+	==== [[#SALUD_Y_RELIGION_POPULAR#Promesa_de_llevar_hábito_religioso|Abitu erlijiosoa eramateko promesa]] ====
−	*[[Peregrinaciones_por_voto_a_santuarios|Peregrinaciones por voto a santuarios]]	+	==== [[#SALUD_Y_RELIGION_POPULAR#Peregrinaciones_por_voto_a_santuarios|Boto bidezko erromesaldia santutegietara]] ====
−	=== [[Ermitas_y_santuarios_frecuentados_en_casos_de_enfermedad|Ermitas y santuarios frecuentados en casos de enfermedad]] ===	+	=== [[#Ermitas_y_santuarios_frecuentados_en_casos_de_enfermedad|Gaixotasun kasuetan maiz bisitatutako baseliza eta santutegiak]] ===
−	*[[Para_implorar_descendencia|Para implorar descendencia]]	+	==== [[#Para_implorar_descendencia|Ondorengoak izatea erregutzeko]] ====
−	**Santa Casilda. Briviesca (Burgos)	+	**Santa Casilda. Briviesca (Burgos)
−	**San Fausto. Bujanda (A)	+	**San Fausto. Bujanda (A)
−	**Virgen de Angosto y Santuario de Oro (A)	+	**Angostoko Ama Birjina eta Oroko Santutegia (A)
−	**San Miguel de Aralar (N)	+	**Aralarko San Migel (N)
−	**Ntra. Sra. de Ujué. Castillo de Javier (N)	+	**Uxueko Andre Maria. Xabierko Gaztelua (N)
−	**San Juan de Gaztelugatxe. Andra Mari de Almike (B)	+	**Gaztelugatxeko Doniene. Almikeko Andra Maria (B)
−	**Andra Mari de Agirre. Gorliz (B)	+	**Agirreko Andra Maria. Gorliz (B)
−	**Basílica de Loyola (G)	+	**Loiolako Basilika (G)
−	**Sandaili (San Elías). Oñati (G)	+	**Sandaili (San Elias). Oñati (G)
−	**Otros lugares de peregrinación	+	**Erromesaldietarako beste leku batzuk
−	*[[Embarazo_y_parto|Embarazo y parto]]	+	==== [[#Embarazo_y_parto|Haurdunaldia eta erditzea]] ====
−	=== [[Enfermedades_de_la_primera_edad|Enfermedades de la primera edad]] ===	+	=== [[#Enfermedades_de_la_primera_edad|Lehen adineko gaixotasunak]] ===
−	*[[Presentacion_de_los_niños_en_santuarios|Presentación de los niños en santuarios]]	+	==== [[#Presentacion_de_los_niños_en_santuarios|Haurren aurkezpena santutegietan]] ====
−	**Ntra. Sra. del Olmo. Quintanilla de Valdegovía y Ntra. Sra. de Angosto (A)	+	**Olmoko Andre Maria. Quintanilla Gaubea eta Angostoko Andre Maria (A)
−	**San Antonio de Urkiola (B)	+	**Urkiolako San Antonio (B)
−	**Ntra. Sra. de la Antigua. Orduña (B)	+	**Antioko Andre Maria. Urduña (B)
−	**Ntra. Sra. de Gardotza. Berriatua (B)	+	**Gardotzako Andra Maria. Berriatua (B)
−	**San Miguel de Aralar (N), Ntra. Sra. de Dorleta y Ntra. Sra. de Arrate (G)	+	**Aralarko San Migel (N), Dorletako Andre Maria eta Arrateko Andre Maria (G)
−	**Santo Cristo de Lezo (G)	+	**Lezoko Santo Kristo (G)
−	**Altar del Corpus Christi. Agurain (A)	+	**Corpus Christiaren aldarea. Agurain (A)
−	*[[Irregularidades_en_la_lactancia|Irregularidades en la lactancia]]	+	==== [[#Irregularidades_en_la_lactancia|Irregulartasunak edoskitzaroan]] ====
−	*[[Raquitismo|Raquitismo]]	+	==== [[#Raquitismo|Errakitismoa]] ====
−	**Ntra. Sra. de Arrate. Eibar (G)	+	**Arrateko Andre Maria. Eibar (G)
−	**Santa María Magdalena de Lamindano. Dima (B)	+	**Lamindaoko Magdalenako Andra Maria. Dima (B)
−	**Santa Magdalena. Atharratze (Z)	+	**Santa Magdalena. Atharratze (Z)
−	**Otros lugares de peregrinación	+	**Erromesaldietarako beste leku batzuk
−	*[[Retraso_en_aprender_a_andar|Retraso en aprender a andar]]	+	==== [[#Retraso_en_aprender_a_andar|Ibiltzen ikasteko atzerapena]] ====
−	**San Kiliz. Otazu (A)	+	**San Kiliz. Otazu (A)
−	**San Miguel de Villabona. Artaza. Foronda (A)	+	**Villabonako San Migel Artaza. Foronda (A)
−	**San Esteban. Oñati (G)	+	**San Esteban. Oñati (G)
−	**San Bartolomé. Antzuola (G)	+	**San Bartolome. Antzuola (G)
−	**Santa Ana. Albiztur (G)	+	**Santa Ana. Albiztur (G)
−	**San Buenaventura. Unanua (N)	+	**San Buenaventura. Unanua (N)
−	**San Vicente (Bixintxo). Heleta (BN)	+	**San Bizente (Bixintxo). Heleta (BN)
	**San Esteban. Errezil (G)		**San Esteban. Errezil (G)
−	*[[Retraso_en_el_habla_y_la_tartamudez|Retraso en el habla y la tartamudez]]	+	==== [[#Retraso_en_el_habla_y_la_tartamudez|Atzerapena hizketan eta toteltasuna]] ====
−	*[[Niños_llorones|Niños llorones]]	+	==== [[#Niños_llorones|Ume negartiak]] ====
−	*[[Conjuros|Conjuros]]	+	==== [[#Conjuros|Araoak]] ====
−	**Virgen de los Conjuros. Arbeiza (N)	+	**Araoen Ama Birjina. Arbeitza (N)
−	**San Antonio de Urkiola (B)	+	**Urkiolako San Antonio (B)
−	**San Pedro de Zarikete. Zalla (B)	+	**Zariketeko San Pedro. Zalla (B)
−	**San Felicísimo. Deusto (B)	+	**San Felicisimo. Deustua (B)
−	**Virgen de la Vega de Haro (La Rioja)	+	**Haroko Vegako Andre Maria (La Rioja)
−	**Monasterio de San Bernardo de Barria (A)	+	**Barriako San Bernardoren monasterioa (A)
	**Santa Isabel. Idiazabal (G)		**Santa Isabel. Idiazabal (G)
−	*[[Trastornos_del_sueño|Trastornos del sueño]]	+	==== [[#Trastornos_del_sueño|Loaren nahasketak]] ====
		+
		+	**Gaztelugatxeko Doniene. Bermeo (B)
		+	**Olaberriko Donibane (G)
		+	**San Bartolomeren baselizak
		+	**San Bartolomeren Oratorioa. Zangoza (N)
		+	**Santimamiñe, Zamudio eta Kortezubi (B)
		+	**Ubako Ama Birjina, Altza, eta Santa Marina, Asteasu (G)
		+	**San Migel Bekoa, Errezil. San Esteban, Bergara. San Isidro, Oñati. San Pelaio, Zarautz (G) eta Lekunberri (N)
−	**San Juan de Gaztelugatxe. Bermeo (B)	+	==== [[#Enuresis1|Enuresia]] ====
−	**San Juan de Olaberria (G)
−	**Ermitas de San Bartolomé
−	**Oratorio de San Bartolomé. Sangüesa (N)
−	**San Mamés. Zamudio y Kortezubi (B)
−	**Virgen de Uba, Altza y Santa Marina, Asteasu (G)
−	**San Miguel Bekoa, Errezil. San Esteban, Bergara. San Isidro, Oñati. San Pelayo, Zarautz (G) y Lekunberri (N)
−	*[[Enuresis|Enuresis]]	+	=== [[#Enfermedades_de_adultos|Nagusien gaixotasunak]] ===
−	=== [[Enfermedades_de_adultos|Enfermedades de adultos]] ===	+	==== [[#Dolores_de_cabeza|Buruko minak]] ====
−	*[[Dolores_de_cabeza|Dolores de cabeza]]	+	&emsp;&emsp;[[#Dolores_de_cabeza#INTRODUCCIÓN_DE_LA_CABEZA_EN_OQUEDADES|Burua gune hutsetan sartzea]]
−	[[Introduccion_de_la_cabeza_en_oquedades|&emsp;&emsp;Introducción de la cabeza en oquedades]]	+	<div style="margin-top:-0.2cm;"></div>
		+	**San Migel in Excelsis. Aralar (N)
		+	**San Esteban. Usurbil (G)
		+	**Zegamako San Pedro eta Zikuñagako Andre Maria Hernani (G)
		+	**Bien Aparecidako Ama Birjinaren Santutegia. Ampuero (Kantabria)
		+	**Ostegun Santuko Monumentuaren Sagrarioa
−	**San Miguel de Excelsis. Aralar (N)	+	&emsp;&emsp;[[#Dolores_de_cabeza#INTRODUCCIÓN_DE_LA_CABEZA_DENTRO_DE_LA_CAMPANA|Burua kanpaiaren barruan sartzea]]
−	**San Esteban. Usurbil (G)
−	**San Pedro de Zegama y Ntra. Sra. de Zikuñaga. Hernani (G)
−	**Santuario de la Bien Aparecida. Ampuero (Cantabria)
−	**Sagrario del Monumento del Jueves Santo
−	[[Introduccion_de_la_cabeza_dentro_de_la_campana|&emsp;&emsp;Introducción de la cabeza dentro de la campana]]	+	<div style="margin-top:-0.2cm;"></div>
		+	**Oro Santutegia. Murgia (A)
		+	**Antioko Andra Maria. Ondarroa (B)
		+	**Gaztelugatxeko Doniene. Bermeo (B)
		+	**Okongo Andre Maria (A)
		+	**San Martin. Artea (B)
−	**Santuario de Oro. Murgia (A)	+	&emsp;&emsp;[[#Dolores_de_cabeza#PRENDAS,_AGUA_Y_RODEO_A_LA_ERMITA|Janzkiak, ura eta itzulingurua baselizari]]
−	**Ntra. Sra. de la Antigua. Ondarroa (B)
−	**San Juan de Gaztelugatxe. Bermeo (B)
−	**Ntra. Sra. de Okon (A)
−	**San Martín. Castillo-Elejabeitia (B)
−	[[Prendas_agua_y_rodeo_a_la_ermita|&emsp;&emsp;Prendas, agua y rodeo a la ermita]]	+	<div style="margin-top:-0.2cm;"></div>
		+	**Santa Felizia. Labiao (N)
		+	**San Gillermo. Obanos (N)
		+	**Gaunako San Bitor (A)
		+	**San Bitor. Obekuri (A)
		+	**Santa Ageda. Alonsotegi (B)
		+	**Santa Ageda. Natxitua (B)
−	**Santa Felicia. Labiano (N)	+	&emsp;&emsp;[[#Dolores_de_cabeza#OTRAS_PRÁCTICAS|Beste praktika batzuk]]
−	**San Guillermo. Obanos (N)
−	**San Víctor de Gauna (A)
−	**San Víctor. Obecuri (A)
−	**Santa Águeda. Alonsotegi (B)
−	**Santa Águeda. Natxitua (B)
−	[[Otras_practicas|&emsp;&emsp;Otras prácticas]]	+	<div style="margin-top:-0.2cm;"></div>
		+	**Hirutasun Santua. Andagoia (A)
		+	**San Prudentzio. Getaria (G)
		+	**San Formerio. Erriberagoitia (A)
		+	**San Pantaleon. Zalla (B)
		+	**Santa Leokadia. Urnieta (G)
		+	**Santa Elena. Irun (G)
		+	**Dorletako Andre Maria. Gatzaga (G)
		+	**Erromesaldietarako beste leku batzuk
−	**Santísima Trinidad. Andagoia (A)	+	==== [[#Enfermedades_de_la_vista|Ikusmenaren gaixotasunak]] ====
−	**San Prudencio. Getaria (G)
−	**San Formerio. Ribera Alta (A)
−	**San Pantaleón. Zalla (B)
−	**Santa Leocadia. Urnieta (G)
−	**Santa Elena. Irun (G)
−	**Ntra. Sra. de Dorleta. Gatzaga (G)
−	**Otros lugares de peregrinación
−	*[[Enfermedades_de_la_vista|Enfermedades de la vista]]	+	==== [[#Dolores_de_oidos|Belarrietako minak]] ====
−	*[[Dolores_de_oidos|Dolores de oídos]]	+	==== [[#Dolores_de_muelas|Haginetako minak]] ====
−	*[[Dolores_de_muelas|Dolores de muelas]]	+	==== [[#Dolores_de_garganta|Eztarriko minak]] ====
−	*[[Dolores_de_garganta|Dolores de garganta]]	+	==== [[#Reumatismo|Erreumatismoa]] ====
−	*[[Reumatismo|Reumatismo]]	+	==== [[#Enfermedades_de_la_piel|Larruazaleko gaixotasunak]] ====
−	*[[Enfermedades_de_la_piel|Enfermedades de la piel]]	+	**Ur sendagarrien iturriak eta putzuak
−	**Fuentes y pozos de aguas curativas	+	***Zolda edo herpesa. Arrosa
		+	***Erlakiztenak
		+	***Garatxoak
−	***Caspa o herpes. Arrosa	+	==== [[#Dolores_de_estomago|Urdaileko minak]] ====
−	***Diviesos
−	***Verrugas
−	*[[Dolores_de_estomago|Dolores de estómago]]	+	==== [[#Calenturientos|Sukardunak]] ====
−	*[[Calenturientos|Calenturientos]]	+	==== [[#Hidropesia|Hidropesia]] ====
−	*[[Hidropesia|Hidropesía]]	+	==== [[#Rabia|Amorrua]] ====
−	*[[Rabia|Rabia]]	+	**Barriako San Bernardo (A)
		+	**Santa Kiteria
		+	**San Roke
		+	**Beste santu babesle batzuk
−	**San Bernardo de Barria (A)	+	{{#bookTitle:Herri Medikuntza Euskal Herrian | Medicina_popular_en_vasconia/eu}} {{DISPLAYTITLE: Eduki-taula}}
−	**Santa Quiteria
−	**San Roque
−	**Otros santos protectores
−	{{#bookTitle:Medicina popular en Vasconia | Medicina_popular_en_vasconia}} {{DISPLAYTITLE: Índice de contenidos}}

---

Revisión actual del 07:23 5 jul 2019

I. OSASUNA ETA HERRI PENTSAMENDUA

Gorputza

Ilea

• • Ilearen kolorea
  • Ilea eta gaixotasuna

Begien kolorea

• • Begien koloreei egotzitako ezaugarriak
  • Begien kolorea eta gaixotasuna

Bekainen forma. Bekainak, betileak

Gorputzaren osasun-ezaugarriak

• • Gorputz gizena
  • Gorputz gordina
  • Beste osasun ezaugarri batzuk

Tenperamentuak, jenioak, izaerak

• • Tenperamentu motak
  • Euskarazko izenak

Ingurugiroaren eragina

Klima

• • Gaueko airea
  • Ihintza
  • Haizeak

Urtaro-aldaketak eta ilargiaren faseak

Gaixoaren gelako airea hobetzea

• • Azukrea, alkohola eta intsentsua erretzea
  • Belarrak erre eta egostea. Erramua erre

Jantziak. Jantzi osasungarriak eta kaltegarriak

Elikadura. Janari-edari onak eta txarrak

• • Janari-edari onak eta txarrak
  • Lehen ontzat jotako janari-edari txarrak
  • Gorputza indartzen duten janariak eta edariak
  • Janari-edari freskagarriak
  • Janari-edariak irenstea
  • Uraren ahalmen sendagarriak

Gaixotasunen izenak

Gaixotasun kutsakorrak

Izurriak

Berrogeialdiak eta gaixoen bakartzea

Trantsizio garaikideak

Etxeko sendagai‏en atzerapena

Etxeko higienea eta elikadura-higienea

Gizarte Segurantza

Medikuntza prebentiboa

 

II. SINTOMAK ETA SENDAGAI OROKORRAK

Sukarra edo kalentura

Izenak

Sukarrarekin zerikusia duten gaixotasunak

• • Sukarra umeen gaixotasunetan

Sukar motak

• • Sukar ustelak
  • Maltako sukarrak

Gripearen sukarren eta sukar arrunten aurkako sendagaiak

• • Oihal bustiak jartzea eta bainuak hartzea
  • Infusioak eta odol-ateratzeak
  • Likidoak eta janariak irenstea
  • Beste sendagai batzuk

Maltako sukarren eta sukar ustelen aurkako sendagaiak

Transpirazioa

Transpirazioa aktibatzea eskatzen duten gaixotasunak

Transpirazioa aktibatzeko moduak

• • Izerdia botatzea eta ohean egotea
  • Esne beroa eztiarekin
  • Ardoarekin egindako edabeak

Igurzketak

Igurzketak egiteko erabiltzen diren prozedurak eta objektuak

Igurzketetan erabilitako likidoak eta bestelako elementuak

• • Igurzketak alkoholarekin
  • Igurzketak iodoarekin
  • Igurzketak ozpinarekin
  • Igurzketak gantzekin
  • Igurzketak asunekin
  • Igurzketak enplastuekin
  • Igurzketak produktu farmazeutikoekin

Igurzketen bidez sendatzen ahalegintzen diren gaixotasunak

 

III. SASIMEDIKUNTZA

Sasimedikuntza

Sasimedikuak

• • Sasimediku lokalak
  • Hezur-konpontzaileak
  • Askotariko gaixotasunen sasimedikuak

Sendatze-praktikak egiten dituzten pertsonak

• • Laguntzaile-figurak

Etxean gordetzen diren botikak

Sendabelar landatuak

Landan edo mendian jasotako sendabelarrak

 

BURUA

IV. BURUKO GAIXOTASUNAK

Buruko minak

Izenak eta motak

Buruko minen kausak

Buruko minen aurkako sendagaiak

• • Atsedena ohean
  • Enplastuen aplikazioa
  • Infusioak
  • Lurrunak
  • Buruko kongestioa kentzea
  • Zenbait sendagai
  • Sendagai magikoak
  • Botikak

Bertigoa eta zorabioa

Bertigoa

Altuerako bertigoa

Zorabioa

• • Zorabioaren aurkako sendagaiak
  • Sutontziek eragindako zorabioa
  • Bidaiek eragindako zorabioa

Mozkorraldia

Nostalgia, bizi-tristura, herrimina

Nostalgiaren jatorria

Nostalgiaren aurkako sendagaiak

Alienazioa. Burutik egon

Izenak eta esaerak

Eromenaren kausak

• • Sufrimendua eta depresioa
  • Buru-ahalegina eta kolpeak buruan
  • Herentzia eta odolkidetasuna. Odoletik
  • Emakumeen ugaltze-fisiologia
  • Ilargia eta hego-haizea
  • Adin handia eta beste kausa batzuk

Nerbioetako gaixotasunentzako sendagaiak

San Vitoren dantza, dardara, ikara

Izenak

San Vitoren dantzaren kausak

San Vitoren dantzaren aurkako sendagaiak

Epilepsia, erortzeko mina

Izenak

Epilepsiaren kausak

Epilepsiaren sintomak

Epilepsiaren aurkako sendagaiak

 

V. HORTZ-HAGINETAKO GAIXOTASUNAK

Txantxarren eta hortz-haginetako infekzioen aurkako sendagaiak

Irakuzketak eta enplastuak

Lurrindatzeak eta lurrunak

Beroa aplikatzea

Hotza aplikatzea

Flemoien eta bestelako hantura batzuen aurkako sendagaiak

Baratxuriekin egindako sendagaiak

Beste praktika batzuk

Sinesmenean oinarritutako praktikak

Hortzen eta haginen erauzketa

Etxean egindako erauzketak

Adituek, hagin-ateratzaileek, egindako erauzketak

 

VI. BEGIETAKO GAIXOTASUNAK

Begiko minak

Begietako katarroa

Malko-jarioa

Begietako hantura

Makarrak eta piztak

Begi narritatuak, begi gorriak eta begietako isuriak

Bekatxoa, begitxindorra

Izenak

Kausak

Sendagaiak

• • Burdinazko giltza bat aplikatzea
  • Urrezko eraztun bat aplikatzea

Gorputz arrotzen erauzketa

Metalezko edo harrizko objektuak

Betazalak igurztea eta gainean jartzea

Ura erabiltzea

Begiari itxita eustea

Objektu laguntzaileak erabiltzea

Sinesmenean oinarritutako praktikak

Estrabismoa. Begi okerra

Izenak

Kausak

Estrabismoa zuzentzea

Itsutasuna. Itsua

 

VII. BELARRIETAKO GAIXOTASUNAK

Belarriko mina

Oliba olioa

Argizarizko tapoiak

Emakume-esnea. Belarriko mamorroaren egarria kentzea

Landareekin egindako sendagaiak. Belarri-belarra

Beroa aplikatzea eta beste sendagai batzuk

Burrunbak edo txistuak, belarriko durundia

Gorreria

 

LARRUAZALA

VIII. LARRUAZALEKO LESIOAK ETA NARRITADURAK

LARRUAZALEKO LESIOAK:

Urradura eta azaleko zauriak

Izenak

Sendagai enpirikoak

• • Ura eta xaboia
  • Koipea
  • Belarrak
  • Baratxuria eta arrautzak
  • Hautsak eta gernua

Zauri latz eta pozoituentzako sendagaiak

• • Ur irakina eta xaboia
  • Tipula eta olioa belarrekin
  • Pasmo-belarra eta ebaki-belarra
  • Malba

Erredurak

Sendagaiak

• • Ur hotza, elurra, elur-ura eta beroa
  • Xaboia, olio birjina eta gisua
  • Patata, arrautza-zuringoa eta beste produktu batzuk
  • Animalien gorotzak, simaurra
  • Intsusa, argizaria eta olioa
  • Landareak
  • Erre-trapuak

Babak, puslak eta erretzearen ondoriozko hanturak

Sendagai farmazeutikoak

Larruazaleko pitzadura. Itzebakiak

Kausak eta izenak

Pitzaduraren aurkako sendagaiak

• • Gernua
  • Koipea eta argizaria
  • Landareak
  • Larruazala

Kailuak, maskurrak

Kausak

Izenak

Sendagai enpirikoak

• • Landareak
  • Ur-bainuak eta arraspatzeak

Beste sendagai batzuk

Sendagai farmazeutikoak

 

LARRUAZALEKO NARRITADURAK:

Ekzema, legena

Kausak eta izenak

Sendagai enpirikoak

• • Koipeak
  • Landareak
  • Infusioak
  • Ur sendagarriak

Beste sendagai batzuk

Larruazaleko beste narritadura batzuk

 

IX. LARRUAZALEKO INFEKZIOAK ETA GAIXOTASUN KUTSAKORRAK

LARRUAZALEKO INFEKZIOAK:

Ospelak

Izenak

Kausak

Sendagaiak

• • Uraren egosketak. Elurra
  • Landareak. Errautsa
  • Desinfektatzaileak
  • Objektu goriak

Erlakiztenak, zaldarrak

Kausak eta izenak

Sendagai enpirikoak

• • Tipula
  • Ur-oihalak
  • Enplastuak eta ukenduak

• • • Tipula
    • Gatzagia eta ogi-mamia
    • Berbena-belarra eta zahia
    • Huntza eta uztaia
    • Osabelarra eta uztabelarra
    • Intsusa
    • Irabelarra eta latexa
    • Malba
    • Olioa, koipea eta argizaria
    • Barraskiloak eta buztina

Elaikumeak, txoriak

Hanturak, handituak

Hanturen aurkako sendagaiak

Lepoko hanturen aurkako sendagaiak, irunzpekoak. Hazizurriak, ixtizurriak

Erpurukoa, elturra

Kausak eta izenak

Sendagai enpirikoak

• • Ur beroa
  • Tipula
  • Ogizko edo irinezko enplastuak
  • Landare-enplastuak
  • Ukendu koipetsuak

Garauak eta aknea

Garauak, pinportak

• • Sendagaiak

Aknea

• • Sendagaiak

Herpes, basasua

Kausak

Sendagai enpirikoak

Sinesmenean oinarritutako sendagaiak

Herpes zona, basandrea

Erisipela, isipula

Kausak eta izenak

Sendagai enpirikoak

 

LARRUAZALEKO GAIXOTASUN KUTSAKORRAK:

Sarna, hatza

Kausak eta izenak

Sendagai enpirikoak

• • Koipea eta sufrea. Uratsa
  • Landareen ur-bainuak eta disolbatze urtsuak

Sinesmenean oinarritutako sendagaiak

• • San Joan suaren bidezko arazketa
  • San Joan eguneko ihintzaren bidezko arazketa, Doniane-iruntza
  • San Joan eguneko ura

Ezkabia

Kausak

Sendagaiak

Sexu-gaixotasunak, purgazioak

Kontsiderazio soziala eta kutsatzeko moduak

Izenak

Sendagaiak

Potrozorriak

1. eranskina: Zingirioa edo erpurukoa. Sendatzeko errituak eta formulak

2. eranskina: Samako gangailak edo eskrofulak. Sendatzeko errituak eta formulak

 

X. LARRUAZALEKO MARKAK. ILEA ETA AZAZKALAK

LARRUAZALEKO MARKAK:

Garatxoak

Izenak

Kausak

Sendagai enpirikoak

• • Landareen latexa
  • Enplastuak
  • Zilar nitratoa eta beste produktu batzuk
  • Zetazko hariarekin lotzea
  • Menstruazioa eta listua

Sinesmenean oinarritutako sendagaiak

Gatz aleak

Ikuzketak urarekin eta erreguak ortzadarraren aurrean

Errituak landareekin eta fruituekin

• • Ihiak
  • Ipuru-baiak
  • Sagarrak. Urdaia
  • Baratxuria. Tipulak
  • Gari aleak, txitxirioak eta harriak
  • Ezpel eta olibondo hostoak
  • Bareak, lapak eta zapoak
  • Txanpon erremusinalariak

Oreztak eta orinak

Izenak

Kausak

Sinesmenak

Sendagaiak

Apetak eta burusia

 

ILEA ETA AZAZKALAK:

Burusoiltasuna

Sinesmenak eta izenak

Burusoiltasunaren kausak

Burusoiltasunaren aurkako sendagaiak

• • Gomendioak eta sinesmenak
  • Sendagai enpirikoak
  • Ukenduak

San Joan eguna eta maiatzeko ura

Zolda

Azazkalak

Azazkalen mozketari buruzko sinesmenak

Hatz-bizarrei buruzko sinesmenak

 

TRANSPIRAZIOA:

Oinen transpirazioa

Kausak

Kautelazko neurriak

Sendagai enpirikoak

 

ODOLA

XI. ODOLA

Odolaren ezpurutasunak. Odola loditzea

Odolaren ezpurutasunen kausak

Odolaren ezpurutasunen aurkako sendagaiak

• • Odolaren garbitasuna
  • Odola mehetzea. Tentsio altua
  • Odolaren zirkulazioaren hobekuntza

Odol-ateratzeak

Odol-ateratze motak

Izainak atzematea

Odol-ateratzeekin tratatutako gaixotasunak

Izainak aplikatzeko eta odol-ateratzeak egiteko moduak

Odol-ateratzeak egiteko garai egokiak

Diabetesa

Anemia, ahuleria

Sudurreko odol-jarioak

Burua altxatzea

Hotza aplikatzea

Sudurra tapoiz ixtea

Beste sendagai batzuk

Hemorroideak, odoluzkiak eta barizeak

Kausak

Sendagaiak

Barizeak

 

BARRUKO ORGANOAK

XII. ARNASKETAKO GAIXOTASUNAK

Burutik beherakoa, katarroa

Izenak

Sendagai orokorrak

• • Lurrunak inhalatzea
  • Esnea eztiarekin edo limoi ura
  • Ardo egosia
  • Infusioak
  • Oinak bainatzea

Usina, doministikua, urtzintza

Buruko katarroa. Sinusitisa, bekoki-katarroa

Sudurreko katarroa, sudur-jarioa

Izenak

Sudurreko katarroaren aurkako sendagaiak

• • Ura gatzarekin
  • Lurrunak inhalatzea

Eztarriko gaixotasunak, eztarriko mina

Izenak

Eztarriko gaixotasunen aurkako sendagaiak

• • Errautsa, zahia, gatza
  • Enplastuak
  • Artilea
  • Alkoholez bustitako oihala
  • Eztarria igurztea
  • Gargarak egitea
  • Lurrunak inhalatzea, lurrinak
  • Ardo egosia
  • Infusioak
  • Zukuak eta askotariko sendagaiak

Eztularen aurkako sendagaiak

• • Esne beroa eta zukuak
  • Infusioak eta jarabeak
  • Sendagai farmazeutikoak

Afonia, marranta; eztarri itxia, sama zarratua

• • Gargarak
  • Edariak eta infusioak

Asma, arnasestua

Gripea

Bularreko katarroa, bularrestua

Izenak

Bularreko katarroaren aurkako sendagaiak

• • Enplastuak
  • Alkoholez bustitako oihalak
  • Eserita hartutako bainuak
  • Iodozko tintea
  • Lurrunak inhalatzea
  • Jarabeak
  • Infusioak

Biriketakoa, alborengoa

Izenak

Biriketakoaren aurkako sendagaiak

Bentosak

• • Honako hauek erabiliz tratatzen diren gaixotasunak
  • Aplikazio-metodoak
  • Aplikatzen dituzten pertsonak eta garaiak
  • Iraupena

Pleuresia

Bularretik egon

Izenak

Gaixotasunaren kausak, sintomak eta transmisioa

Sendagaiak eta kautelak

• • Gomendioak
  • Etxeko sendagaiak
  • Enplastuak
  • Kautelazko jokabideak
  • Tuberkulosiaren aurkako erietxeak

Hegaletako minak, alboko mina

Izenak

Hegaletako minen kausak

Hegaletako minen aurkako sendagaiak

• • Beroa aplikatzea
  • Enplastuak
  • Beste sendagai batzuk

Zotina

Izenak eta kausak

Sendagai enpirikoak

• • Sustoa
  • Ura edatea. Zurrutekoak
  • Arnasari eustea
  • Janzki bati edo objektu bati buelta ematea
  • Presioak eta egokerak

 

XIII. URDAILA ETA TRIPAK

Urdailaren nahasketak, tripako minak

Izenak

Urdailaren nahasketen kausak

• • Gehiegi jan eta edatea
  • Hozteak
  • Nerbioak jota egotea, nahigabeak eta kausa genetikoak

Urdaileko minak eta horien aurkako sendagaiak

• • Kamamilazko infusioak
  • Te basatizko, tilazko eta mentazko infusioak
  • Beste landare batzuen infusioak
  • Urdailean beroa aplikatzea
  • Enplastuak eta igurzketak
  • Dieta egitea
  • Edari digestio-laguntzaileak

Urdailena

Urdail eroria, bihotz-koilarakoa

• • Kausak eta izenak
  • Sendagaiak

Urdaileko ultzera

• • Sendagaiak

Betekada

• • Sendagaiak

Bihotzerrea

• • Sendagaiak

Korroskadak, haizeak

Miserere kolikoa

Gonbitoa, goitikoa, oka

Izenak

Gonbito motak

Gonbitoen kausak

• • Kausa naturalak
  • Bat-bateko kausak

Gonbito-eragileak

• • Gonbitoa eragiteko bitartekoak

Intoxikazioak eta pozoitzeak

• • Pozoitzeen aurkako sendagaiak

Beherakoa

Kausak

Izenak

Sendagai enpirikoak

• • Baraua eta dieta
  • Arroza, limonada, ardo zuria
  • Irasagarra, arrautzaren zuringoa, sagar birrindua eta beste fruta batzuk
  • Esnekiak
  • Beherakoaren aurkako zenbait sendagai

Landare-infusioak

• • Tea, kamamila eta salikaria
  • Astalarrosa, milorria eta sasiaren kimuak
  • Lihoa eta beste landare batzuk

Trantsizio garaikideak

Idorreria, urdail(eko) sikua / lehorra

Kausak

Izenak

Sendagai enpirikoak

• • Fruta bidezko dieta
  • Olio gordina eta errizino-olioa
  • Ura edatea

Landare-infusioak

Xaboi zatiak

Aiutak eta horiek txertatzeko tresnak

Sendagai farmazeutikoak eta trantsizio garaikideak

Zizareak

Kausak

• • Gozokiak jatea
  • Esnea edo ura edatea
  • Zikintasun bidezko kutsadura

Izenak

Sintomak eta ondorioak

Botika bermifugoak

• • Baratxuriak
  • Edabeak
  • Infusioak
  • Enplastuak
  • Aiutak
  • Sendagai farmazeutikoak

Sinesmenean oinarritutako sendagaiak

• • Baratxuria
  • Bortusaia

Tenia edo solitaria

Eranskina: Herniaren sendaketa San Joan gauean

 

XIV. GIBELA, GILTZURRUNA ETA BESTE ERRAI BATZUK

Gibeleko gaixotasunak

Gaixotasun hepatikoen kausak

Gaixotasun hepatikoen aurkako sendagaiak

Ikterizia, min horia, larumina

Ikteriziaren kausak

Ikteriziaren sintomak

Ikteriziaren izenak

Ikteriziaren aurkako sendagaiak

• • Zorriak irenstea
  • Infusioak hartzea
  • Atseden hartzea eta janari garbiak jatea
  • Sinesmenean oinarritutako sendagaiak

Besikularen gaixotasunak, behazunekoa

Besikulako gaixotasunen kausak

Besikulako gaixotasunen aurkako sendagaiak

Bareko gaixotasunak, barekoa

Bareko gaixotasunen kausak

Bareko gaixotasunen aurkako sendagaiak, sinesmenean oinarrituak. Bareak saltatu

Giltzurruneko gaixotasunak, giltzurrunetakoa

Gaixotasunak eta izenak

Zistitisaren, maskuri-katarroaren aurkako diuretikoak eta sendagaiak

• • Arto-bizarrak
  • Azeri-buztana
  • Askimotza, zearbedarra. Gerezi-astak
  • Perrexila
  • Zenbait infusio
  • Beroa aplikatzea

Giltzurruneko harrien aurkako sendagaiak, harrienak

• • Harri-haustaileak, pixa-belarrak
  • Tipula

Giltzurruneko gaixotasunen aurkako sendagaiak, sinesmenean oinarrituak

Bihotzeko gaixotasunak, bihotzekoa

Kausak

Izenak

Sendagaiak

Hidropesia, tropezia

Gaixotasuna eta ezaugarriak

Sendagai enpirikoak

Sinesmenean oinarritutako sendagaiak

Minbizia

Izenak

Sinesmenak eta kontsiderazioak

Sendagaiak

 

HEZURRAK

XV. GAIXOTASUN ERREUMATIKOAK ETA LUNBAGOA

Erreumatismoa, umorea

Erreumatismoaren kausak

Erreumatismoaren aurkako sendagaiak

• • Beroa aplikatzea
  • Igurzketak
  • Bainuak
  • Infusioak eta disolbatze urtsuak
  • Baratxuriekin egindako sendagaiak
  • Asunekin egindako sendagaiak
  • Muxar-urina eta azkonar-urina
  • Kobrezko eskumuturrekoak
  • Patata edo gaztaina poltsikoan
  • Sinesmenean oinarritutako beste praktika batzuk

Lunbagoa, gerriko mina

Lunbagoaren kausak

Lunbagoaren aurkako sendagaiak

• • Beroa aplikatzea
  • Igurzketak, masajeak eta bainuak
  • Gerrikoa berotzea eta partxeak aplikatzea
  • Sinesmenean oinarritutako praktikak

Ziatika

Isuri sinobiala, belaun-katiluko mina

Tortikolia, sama okerra; karranpak eta oinetako minak

Konkorra

Kausak eta izenak

Sendagaiak

Sinesmenak eta kontsiderazio soziala

Errakitismoa, erkintasuna

Izenak

Kausak

Sendagaiak

 

XVI. HAUSTURAK ETA ZAINTIRATUAK

Hezurren hausturak

Hausturetarako petrikiloak, hezur-konpontzaileak

Eskualde-petrikiloen laguntzaileak, donatuak

Petrikiloek egindako ebakuntzak

Petrikiloen iraupena

Bihurdurak eta zaintiratuak

Izenak

Bihurrituen aurkako sendagaiak

Bihurduren eta zaintiratuen aurkako sendagai komunak

Zaintiratuetarako petrikiloak

Kolpeak

Hematomak, ubelduak

Ura gatzarekin

Belarrak eta enplastuak

Eranskina: Zaintiratua

 

LESIOAK

XVII. ZAURIAK ETA HEMORRAGIAK. ARANTZEN ERAUZKETA

Zauriek eragindako hemorragiak geldiaraztea

Zauri txikiak

• • Ura eta desinfektatzaileak
  • Presioa eragiten
  • Erretzeko papera eta amaraunak
  • Gardulatzak eta beste landare batzuk
  • Errautsa, kedarra, eta substantzia pulberulentoak. Beste praktika batzuk

Zauri handiak. Torniketeak

Zauriak sendatzea eta infektatzea

Gangrena, pasmoa

Kausak

Sendagaiak eta prebentzioak

• • Kauterizazioa eta odol-ateratzea
  • Enplastuak. Pasmo-belarra
  • Infusioak

Tetanosa

Kausak

Sendagaiak eta prebentzioak

Arantzen eta gorputz arrotzen erauzketa

Orratzen eta arantzen erabilera. Elorri zuria

Pintzen erabilera

Behazunaren, txerri-mihiaren eta animaliengandik eratorritako beste produktu batzuen erabilera

Sendagai begetalak

Infekzioen ziztaden bidezko tratamendua

Iltzeek eragindako zauriak

Eztarrian iltzatutako arantzak

Eranskina: Urak eta suak hartua / Zauri zorabiatua

 

XVIII. HAGINKADAK ETA ZIZTADAK

Txakurren haginkadak

Zauriaren tratamendua

Amorrua. Amorratuta egotea

• • Ogi salutadorea. Ogi salutadorea
  • Amorruaren kausak
  • Gaixotasunaren sintomak
  • Tratamendua
  • Salutadoreak
  • Gaixotasunaren emaitza

Sugeen haginkadak

Sinesmenean oinarritutako sendagaiak eta salutadoreak

Sendagai enpirikoak

• • Kauterizazioak
  • Sendagai begetalak
  • Oilo baten kloakaren aplikazioa
  • Ebakia zabaltzea, xurgatzea eta torniketea aplikatzea
  • Zenbait sendagai

Beste animalia batzuen erasoak

Intsektuen ziztadak. Eztena sartzea

Erleak eta liztorrak

Eltxoak, ezparak, zorriak eta arkakusoak

Akainak eta eskorpioiak

 

XIX. ZOZTEA, INTSOLAZIOA, ITOTZEA ETA OINAZTARRIAK ERORTZEA

Izoztea, sumindura

Intsolazioa. Eguzkiak pasatu

Intsolazioaren aurkako sendagaiak

Itotzea. Itoak

Oinaztarriak erortzea. Oinaztarriak jo

Pertsonak babestea

• • Ardurak zuhaitzekin. Elorri zuria
  • Ardurak metalezko tresnekin
  • Ardurak aziendarekin
  • Etxearekin lotutako ardurak
  • Beste ardura batzuk

Oinaztarriak zauritutakoei aplikatutako sendagaiak

Bat-bateko heriotzak

 

UGALTZE-ZIKLOA

XX. UGALKETA

Menstruazioa, hilekoa

Izenak

Ardurak menstruazioaren garaian

• • Emakumeari berari dagozkionak
  • Janariak eta landareak ukitzeari dagozkionak

Menstruazioaren oinazeen aurkako sendagaiak

Haurdunaldia eta erditzea

Bular-emaileen gaixotasunak

Bular-mina

• • Beroa aplikatzea
  • Zinginarria edo ugatzarria, bularrak babesteko kutuna
  • Bularrekoak

Pitzadurak titiburuetan, ugatzarraina

Abortuak

Abortu espontaneoa, haur berez galdua

Eragindako abortua, haur botea

• • Landare abortu-eragileak eta beste metodo batzuk

Haurdunaldia eragoztea

Antzutasuna eta ernalkortasuna

Sinesmenak eta kontsiderazio soziala

Menopausia, erretiroa

 

LEHEN ADINA

XXI. HAURREN GAIXOTASUNAK

Gaixotasun kutsakorrak

Elgorria, txarranpina, gorrina

• • Gaixotasuna eta izenak
  • Sendagaiak

Kukutxeztula, kukurruku-eztula, kokaluxea

• • Gaixotasuna eta izenak
  • Sendagaiak

• • • Aire osasuntsua
    • Barraskiloaren lirdinga
    • Indipikondoaren izerdia
    • Kerosenoa
    • Kea arnastea
    • Infusioak eta esnea
    • Izerdia
    • Ura edatea
    • Txertoak hartzea

Paperak, lepamina, hazizurriak

• • Gaixotasuna eta izenak
  • Sendagaiak

• • • Zahia eta enplastuak
    • Artilea
    • Zapia

Barizela, astanafarreria

Errubeola, zurrunpia

Difteria, garrotilloa

Eskarlatina

Beste gaixotasun batzuk

Larruazaleko gaixotasunak

Zolda, errosena

• • Izenak eta identifikazioa
  • Sendagaiak

Zarakarra, xingola

Usagrea, saindumina

Ikterizia

Garatxoak

Erredurak, azal errea

Digestioko gaixotasunak

Tripetako mina

Idorreria

Arnasbideetako gaixotasunak

 

XXII. HORTZALDIAK. ENURESIA. HIZKETA-ARAZOAK ETA NERBIOETAKO ARAZOAK

Hortzaldiak

Lehen hortzaldia, lehenengo txantxurrak

Hortzaldi-aldaketa. Kokoak jatea

Enuresia

Ardurak enuresia eragozteko

Lotutako sinesmenak eta sinesmenean oinarritutako sendagaiak

Hizketa-arazoak. Gorrak, mutuak

Izenak

Kausak

Sendagaiak

Nerbio-espasmoak, tirtikinak

Izenak

Konbultsioen kausak

Konbultsioen aurkako sendagaiak

 

SINESMENEAN OINARRITUTAKO MEDIKUNTZA

XXIII. GAIXOTASUN BATZUEN KAUSARI BURUZKO SINESMENAK

Madarikazioa, biraoa, gaixotasunaren kausa gisa

Izenak

Sorginkeriak eta madarikazioak. Horien efikaziari buruzko sinesmena

Madarikazioaren eragina

Ijitoaren edo eskalearen madarikazioa

Ohiko madarikazioak eta begizkoa egiteak

Madarikazio-formulak

Erdiko hatza ateratzea. Puies

Begizkoa eta osasunean dituen eraginak

Izenak

Eragileak. Begizkoa egitea

Pazienteak, begizkodunak

Sintomak

Sinesmenaren iraupena

Sendagai babesleak

• • Kutuna. Ebanjelioak
  • Antzinako kutunak
  • Paxea
  • Domina erlijiosoak

Begizkoa sendatzea

• • Hiru elizatako ur bedeinkatua
  • Familiako ura eta ur anilduna
  • Aitaren soineko alkandora
  • Arropa alderantzikatua
  • Berun urtuaren bidezko diagnostikoa

 

XXIV. OSASUNA ETA HERRI ERLIJIOA

Botoak eta promesak

Abitu erlijiosoa eramateko promesa

Boto bidezko erromesaldia santutegietara

Gaixotasun kasuetan maiz bisitatutako baseliza eta santutegiak

Ondorengoak izatea erregutzeko

• • Santa Casilda. Briviesca (Burgos)
  • San Fausto. Bujanda (A)
  • Angostoko Ama Birjina eta Oroko Santutegia (A)
  • Aralarko San Migel (N)
  • Uxueko Andre Maria. Xabierko Gaztelua (N)
  • Gaztelugatxeko Doniene. Almikeko Andra Maria (B)
  • Agirreko Andra Maria. Gorliz (B)
  • Loiolako Basilika (G)
  • Sandaili (San Elias). Oñati (G)
  • Erromesaldietarako beste leku batzuk

Haurdunaldia eta erditzea

Lehen adineko gaixotasunak

Haurren aurkezpena santutegietan

• • Olmoko Andre Maria. Quintanilla Gaubea eta Angostoko Andre Maria (A)
  • Urkiolako San Antonio (B)
  • Antioko Andre Maria. Urduña (B)
  • Gardotzako Andra Maria. Berriatua (B)
  • Aralarko San Migel (N), Dorletako Andre Maria eta Arrateko Andre Maria (G)
  • Lezoko Santo Kristo (G)
  • Corpus Christiaren aldarea. Agurain (A)

Irregulartasunak edoskitzaroan

Errakitismoa

• • Arrateko Andre Maria. Eibar (G)
  • Lamindaoko Magdalenako Andra Maria. Dima (B)
  • Santa Magdalena. Atharratze (Z)
  • Erromesaldietarako beste leku batzuk

Ibiltzen ikasteko atzerapena

• • San Kiliz. Otazu (A)
  • Villabonako San Migel Artaza. Foronda (A)
  • San Esteban. Oñati (G)
  • San Bartolome. Antzuola (G)
  • Santa Ana. Albiztur (G)
  • San Buenaventura. Unanua (N)
  • San Bizente (Bixintxo). Heleta (BN)
  • San Esteban. Errezil (G)

Atzerapena hizketan eta toteltasuna

Ume negartiak

Araoak

• • Araoen Ama Birjina. Arbeitza (N)
  • Urkiolako San Antonio (B)
  • Zariketeko San Pedro. Zalla (B)
  • San Felicisimo. Deustua (B)
  • Haroko Vegako Andre Maria (La Rioja)
  • Barriako San Bernardoren monasterioa (A)
  • Santa Isabel. Idiazabal (G)

Loaren nahasketak

• • Gaztelugatxeko Doniene. Bermeo (B)
  • Olaberriko Donibane (G)
  • San Bartolomeren baselizak
  • San Bartolomeren Oratorioa. Zangoza (N)
  • Santimamiñe, Zamudio eta Kortezubi (B)
  • Ubako Ama Birjina, Altza, eta Santa Marina, Asteasu (G)
  • San Migel Bekoa, Errezil. San Esteban, Bergara. San Isidro, Oñati. San Pelaio, Zarautz (G) eta Lekunberri (N)

Enuresia

Nagusien gaixotasunak

Buruko minak

  Burua gune hutsetan sartzea

• • San Migel in Excelsis. Aralar (N)
  • San Esteban. Usurbil (G)
  • Zegamako San Pedro eta Zikuñagako Andre Maria Hernani (G)
  • Bien Aparecidako Ama Birjinaren Santutegia. Ampuero (Kantabria)
  • Ostegun Santuko Monumentuaren Sagrarioa

  Burua kanpaiaren barruan sartzea

• • Oro Santutegia. Murgia (A)
  • Antioko Andra Maria. Ondarroa (B)
  • Gaztelugatxeko Doniene. Bermeo (B)
  • Okongo Andre Maria (A)
  • San Martin. Artea (B)

  Janzkiak, ura eta itzulingurua baselizari

• • Santa Felizia. Labiao (N)
  • San Gillermo. Obanos (N)
  • Gaunako San Bitor (A)
  • San Bitor. Obekuri (A)
  • Santa Ageda. Alonsotegi (B)
  • Santa Ageda. Natxitua (B)

  Beste praktika batzuk

• • Hirutasun Santua. Andagoia (A)
  • San Prudentzio. Getaria (G)
  • San Formerio. Erriberagoitia (A)
  • San Pantaleon. Zalla (B)
  • Santa Leokadia. Urnieta (G)
  • Santa Elena. Irun (G)
  • Dorletako Andre Maria. Gatzaga (G)
  • Erromesaldietarako beste leku batzuk

Ikusmenaren gaixotasunak

Belarrietako minak

Haginetako minak

Eztarriko minak

Erreumatismoa

Larruazaleko gaixotasunak

• • Ur sendagarrien iturriak eta putzuak

• • • Zolda edo herpesa. Arrosa
    • Erlakiztenak
    • Garatxoak

Urdaileko minak

Sukardunak

Hidropesia

Amorrua

• • Barriako San Bernardo (A)
  • Santa Kiteria
  • San Roke
  • Beste santu babesle batzuk