Diferencia entre revisiones de «Resumen Medicina popular en vasconia/eu»

Revisión actual del 08:42 19 jul 2019

Otros idiomas:

Medicina Popular en Vasconia (Herri Medikuntza Euskal Herrian) Euskal Herriko Etniker Taldeek, Ander Manterolaren zuzendaritzapean, egindako ikerketa etnografikoaren emaitza dugu. Ale hau beste ekarpen bat egitera dator José Miguel Barandiaranek atondu eta hasitako Euskal Herriko Atlas Etnografikoari. Aurretik bost ale argitaratu dira: La Alimentación Doméstica (Etxeko Elikadura, 1990, 1999an berrargitaratua), Juegos Infantiles (Haur Jolasak, 1993), Ritos Funerarios (Heriotz Ohikuneak, 1995), Ritos del Nacimiento al Matrimonio (Jaiotzatik Ezkontzara arteko Ohikuneak, 1998) eta Ganadería y Pastoreo (Abeltzaintza eta Artzaintza, 2000).

Aurreko bost aleek eta honako honek Euskal Herriko giza taldea dute aztergai bere agerpen guztietan. Horretarako, kultura tradizionala izan da kontuan, XX. mendean jaso izan den legez eta mende horretan izan diren aldaketak barruan dirala.

Ikerlan hau Euskal Herrian egin da, Aturri (iparraldean) eta Ebro (hegoaldean) ibaien artean dagoen lurraldean. Hiru administrazio politikotan dago zatituta lurraldea; estatu espainolaren aldean administrazio politiko bi ditugu (Euskal Autonomia Erkidegoa eta Nafarroako Foru Erkidegoa), eta, bestetik, Frantziako aldean, Pyrénées Atlantiques departamentuaren zati bat dago. Guztira 20.531 km²ditu lurralde honek eta 2.900.728 biztanle bizi dira bertan (1999ko errolda Hegoalderako eta 2001ekoa Iparralderako).

Tokian tokiko lana Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Nafarroa, Nafarroa-Beherea, Lapurdi eta Zuberoako berrogeita hemezortzi herritan egin da. Inkestak egiteko tokiak aukeratzerakoan, kontuan izan dira ikertu beharreko lurraldearen aniztasuna eta giro desberdinak (baserria, hiria eta kostaldea). Inkestok egiteko erabili den galdetegi etnografikoa Barandiaranek 1974an argitaratutako Galdetegi etnografiko baterako gida lanean dago jasota (II. kapitulua, Etxeko Ohiturak), hain zuzen ere Gaixotasunak eta Sendagaiak ataleko galderetan (46tik 170era bitarteko galderak).

Lan hau Labayru Ikastegiko Etnografia Arloak ondu eta moldatu du. Edukia, batez ere, tokiantokian egindako ikerlanetan jasotako datuetan oinarritzen da, eta jasotako datuak antolatu eta azaltzeko orduan kontuan izan dira, batetik, jendeak giza gorputza ulertzeko izan duen modua, bestetik, gaixotasun eta gaitzei eman izan dien interpretazioa eta, azkenik, osasun eta gaixotasunari eskaini izan dien garrantzia.

Lan hau giza gorputzeko gaixotasunen azterketaren arabera antolatu da, burutik hasita, larruazalarekin jarraituz, barruko organoak gero eta gorputz-adarrak azkenik. Aparte aztertu dira ugalketa zikloarekin lotutako gaitz edo arazoak, umeen gaixotasunak eta sinesmeneko medikuntza.

Argitalpenaren hasierako kapituluetan, herritarrek giza gorputza eta bere ingurua nola ulertu izan duten azaltzen da; sintomak eta gaixotasunak osatzeko erabili izan diren erremedio orokorrak, sukarra gorputzean zerbait ondo ez dabilelako seinale gisa, transpirazioa, igurtziak artikulazio eta muskuluetako minei aurre egiteko lehen erremedio gisa, eta arnasketa gaixotasunak. Petrikiloen praktika sendatzailea ere azaltzen da, medikuntza alopatikoaren alternatiba gisa, batez ere haustura eta luxazioak daudenean erabiltzen dena, bai eta etxean gordetzen diren medizinak ere.

Liburuko lehen lau kapituluetan, hurrenez hurren, buru, hortz, begi eta belarrietako gaitzak jorratu dira. Hiru kapitulu mardul eskaini zaizkie azaleko arazoei; hain zuzen ere, herri medikuntzan gorputzeko atal horretarako ezagutzen dira erremedio gehien. Kapitulu horietarik lehenengoan lesioak eta narritadurak aztertu dira, hurrengoan infekzioak eta gaixotasun kutsakorrak, eta azkenean azal, ile eta azazkaletako markak.

Kapitulu bat odolari eskaini zaio eta barne organoei buruzkoak honela antolatu dira: arnasketa gaixotasunak; urdail eta tripak; eta gibel, giltzurrun eta beste errai batzuk. Hezurretarako bi kapitulu erabili dira; batean, gaitz erreumatiko eta lunbagoa jorratu dira eta, bestean, haustura eta luxazioak. Lesioen atalak honela banandu dira: zauriak, hemorragiak eta arantzak erauztea; haginkada eta ziztadak, eta izozketa, intsolazio, itotze eta tximistak jotzea. Ugalketaren kapituluan, menstruazioaren arazoak, bularreko umeen gaitzak, antzutasuna eta emankortasuna eta menopausia aztertu dira. Beste bi kapitulu umeen gaixotasunei eskaini zaizkie. Lanaren amaierako bi kapituluetan, gaixotasun batzuen arrazoiei buruzko sinesmenak aztertu dira, eta begizkoa modu berezian aztertu da; bestetik, osasuna eta herri-erlijioari erreparatu zaie, osasuna zaindu eta gaixotasun jakin batzuk sendatzeko baseliza eta santutegien inguruko ohiturak aztertuz.

Ale honetan zein aurreko guztietan, sarrera bat dago proiektua eta metodologia azaltzeko, inguruari eta biztanleei buruzko datuak jaso dira, erabilitako bibliografia adierazi da eta aurkibide tematiko eta analitikoak sartu dira.

@@ Línea 2: / Línea 2: @@
 ''Medicina Popular en Vasconia'' (''Herri Medikuntza Euskal Herrian'') Euskal Herriko Etniker Taldeek, Ander Manterolaren zuzendaritzapean, egindako ikerketa etnografikoaren emaitza dugu. Ale hau beste ekarpen bat egitera dator José Miguel Barandiaranek atondu eta hasitako Euskal Herriko Atlas Etnografikoari. Aurretik bost ale argitaratu dira: ''La Alimentación Doméstica'' (''Etxeko Elikadura'', 1990, 1999an berrargitaratua), ''Juegos Infantiles'' (''Haur Jolasak'', 1993), ''Ritos Funerarios'' (''Heriotz Ohikuneak'', 1995), ''Ritos del Nacimiento al Matrimonio'' (''Jaiotzatik Ezkontzara arteko Ohikuneak'', 1998) eta ''Ganadería y Pastoreo'' (''Abeltzaintza eta Artzaintza'', 2000).
-Tanto los cinco volúmenes precedentes como éste y los posteriores que completarán el Atlas Etnográfico estudian el grupo humano de Vasconia en sus diversas manifestaciones. Para ello se ha tenido en cuenta la cultura tradicional tal y como ha sido registrada a lo largo del siglo XX y las transformaciones operadas durante el mismo.
+Aurreko bost aleek eta honako honek Euskal Herriko giza taldea dute aztergai bere agerpen guztietan. Horretarako, kultura tradizionala izan da kontuan, XX. mendean jaso izan den legez eta mende horretan izan diren aldaketak barruan dirala.
-La investigación de campo se ha llevado a cabo en el territorio de Vasconia, situado en el Occidente de Europa, que ocupa un área que se extiende entre los ríos Adour al Norte y Ebro al Sur. Está integrado por dos administraciones políticas englobadas en el Estado Español (Comunidad Autónoma del País Vasco y Comunidad Foral de Navarra) y una parte del departamento francés de Pyrénées Atlantiques. El conjunto suma una superficie de 20.531 km<sup>2</sup> y cuenta con una población de 2.900.728 habitantes (censo 1999 para Vasconia continental y 2001 para Vasconia peninsular).
+Ikerlan hau Euskal Herrian egin da, Aturri (iparraldean) eta Ebro (hegoaldean) ibaien artean dagoen lurraldean. Hiru administrazio politikotan dago zatituta lurraldea; estatu espainolaren aldean administrazio politiko bi ditugu (Euskal Autonomia Erkidegoa eta Nafarroako Foru Erkidegoa), eta, bestetik, Frantziako aldean, Pyrénées Atlantiques departamentuaren zati bat dago. Guztira 20.531 km<sup>2 </sup>ditu lurralde honek eta 2.900.728 biztanle bizi dira bertan (1999ko errolda Hegoalderako eta 2001ekoa Iparralderako).
-El trabajo de campo se ha realizado en cincuenta y ocho localidades distribuidas por Álava, Bizkaia, Gipuzkoa, Navarra, Baja Navarra, Lapurdi y Zuberoa. Para la selección de las poblaciones encuestadas se ha atendido a la diversidad regional del territorio objeto de estudio así como a la de las zonas (rural, urbana y costera) donde se ha efectuado. El cuestionario etnográfico utilizado figura en la ''Guía para una encuesta etnográfica'' (Cap. II. Usos del Grupo Doméstico) publicada por Barandiaran el año 1974 y corresponde específicamente a las preguntas que hacen referencia a ''Enfermedades y Medicinas'' (cuestiones 46 a 170).
+Tokian tokiko lana Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Nafarroa, Nafarroa-Beherea, Lapurdi eta Zuberoako berrogeita hemezortzi herritan egin da. Inkestak egiteko tokiak aukeratzerakoan, kontuan izan dira ikertu beharreko lurraldearen aniztasuna eta giro desberdinak (baserria, hiria eta kostaldea). Inkestok egiteko erabili den galdetegi etnografikoa Barandiaranek 1974an argitaratutako ''Galdetegi etnografiko baterako gida ''lanean dago jasota (II. kapitulua, Etxeko Ohiturak), hain zuzen ere ''Gaixotasunak eta Sendagaiak ''ataleko galderetan (46tik 170era bitarteko galderak).
-La elaboración de la obra, así como su redacción, ha sido llevada a cabo en el Departamento de Etnografía del Instituto Labayru. Su contenido se basa, primordialmente, en los datos obtenidos de la investigación propia de campo y para la ordenación y exposición de los materiales recabados se ha atendido al criterio de la concepción que la gente ha tenido del cuerpo humano, la interpretación que ha dado a las enfermedades y transtornos que ha padecido y la importancia que ha concedido a la salud y la enfermedad.
+Lan hau Labayru Ikastegiko Etnografia Arloak ondu eta moldatu du. Edukia, batez ere, tokiantokian egindako ikerlanetan jasotako datuetan oinarritzen da, eta jasotako datuak antolatu eta azaltzeko orduan kontuan izan dira, batetik, jendeak giza gorputza ulertzeko izan duen modua, bestetik, gaixotasun eta gaitzei eman izan dien interpretazioa eta, azkenik, osasun eta gaixotasunari eskaini izan dien garrantzia.
-La estructura de la obra se corresponde con el estudio de las enfermedades del cuerpo humano comenzando por la cabeza, continuando con la piel, los órganos internos y las extremidades. Consideración aparte tienen los trastornos o anomalías que presenta el ciclo reproductivo, las enfermedades infantiles y la medicina creencial.
+Lan hau giza gorputzeko gaixotasunen azterketaren arabera antolatu da, burutik hasita, larruazalarekin jarraituz, barruko organoak gero eta gorputz-adarrak azkenik. Aparte aztertu dira ugalketa zikloarekin lotutako gaitz edo arazoak, umeen gaixotasunak eta sinesmeneko medikuntza.
-La publicación se abre con los capítulos dedicados a explicar la forma en que la mentalidad popular ha entendido el cuerpo y su entorno; los síntomas y remedios generales aplicados a las enfermedades tales que la fiebre como indicadora de que algo no marcha bien en el organismo, la transpiración, y las friegas como primer remedio para dolores articulares, musculares y enfermedades respiratorias. El curanderismo, medicina alternativa a la alopática, a la que se recurre sobre todo cuando hay problemas de fracturas y luxaciones, y las medicinas que se guardan en casa.
+Argitalpenaren hasierako kapituluetan, herritarrek giza gorputza eta bere ingurua nola ulertu izan duten azaltzen da; sintomak eta gaixotasunak osatzeko erabili izan diren erremedio orokorrak, sukarra gorputzean zerbait ondo ez dabilelako seinale gisa, transpirazioa, igurtziak artikulazio eta muskuluetako minei aurre egiteko lehen erremedio gisa, eta arnasketa gaixotasunak. Petrikiloen praktika sendatzailea ere azaltzen da, medikuntza alopatikoaren alternatiba gisa, batez ere haustura eta luxazioak daudenean erabiltzen dena, bai eta etxean gordetzen diren medizinak ere.
-Los cuatro primeros capítulos del corpus están dedicados, respectivamente, a los males de cabeza, dientes, ojos y oídos. Tres gruesos capítulos se ocupan de los problemas de la piel, que es sin duda la parte de la medicina popular de la que más remedios se conocen. El primero de ellos trata de las lesiones e irritaciones, el siguiente de las infecciones y enfermedades contagiosas y el último de las marcas de la piel, el pelo, las uñas.
+Liburuko lehen lau kapituluetan, hurrenez hurren, buru, hortz, begi eta belarrietako gaitzak jorratu dira. Hiru kapitulu mardul eskaini zaizkie azaleko arazoei; hain zuzen ere, herri medikuntzan gorputzeko atal horretarako ezagutzen dira erremedio gehien. Kapitulu horietarik lehenengoan lesioak eta narritadurak aztertu dira, hurrengoan infekzioak eta gaixotasun kutsakorrak, eta azkenean azal, ile eta azazkaletako markak.
-Un capítulo está dedicado a la sangre y los que se ocupan de los órganos internos están organizados en enfermedades respiratorias; estómago y tripas; e hígado, riñón y otras vísceras. De los huesos se ocupan dos capítulos, de dolencias reumáticas y lumbago el uno y de fracturas y luxaciones, el otro. Los apartados de las lesiones están divididos en heridas, hemorragias y extracción de espinas; mordeduras y picaduras, y la congelación, insolación, ahogamiento y caída de rayos. El capítulo de la reproducción se ocupa de los problemas de la menstruación, las dolencias de las lactantes, esterilidad y fertilidad y la menopausia. Otros dos capítulos están dedicados a las enfermedades infantiles. Se cierra la obra con dos capítulos que se ocupan de las creencias sobre las causas de algunas enfermedades con un tratamiento específico del aojamiento, y acerca de la salud y religión popular donde se estudian las costumbres en torno a ermitas y santuarios para preservar la salud y curar determinadas enfermedades.
+Kapitulu bat odolari eskaini zaio eta barne organoei buruzkoak honela antolatu dira: arnasketa gaixotasunak; urdail eta tripak; eta gibel, giltzurrun eta beste errai batzuk. Hezurretarako bi kapitulu erabili dira; batean, gaitz erreumatiko eta lunbagoa jorratu dira eta, bestean, haustura eta luxazioak. Lesioen atalak honela banandu dira: zauriak, hemorragiak eta arantzak erauztea; haginkada eta ziztadak, eta izozketa, intsolazio, itotze eta tximistak jotzea. Ugalketaren kapituluan, menstruazioaren arazoak, bularreko umeen gaitzak, antzutasuna eta emankortasuna eta menopausia aztertu dira. Beste bi kapitulu umeen gaixotasunei eskaini zaizkie. Lanaren amaierako bi kapituluetan, gaixotasun batzuen arrazoiei buruzko sinesmenak aztertu dira, eta begizkoa modu berezian aztertu da; bestetik, osasuna eta herri-erlijioari erreparatu zaie, osasuna zaindu eta gaixotasun jakin batzuk sendatzeko baseliza eta santutegien inguruko ohiturak aztertuz.
-Tanto este volumen como los anteriores cuentan con un capítulo introductorio que explica el proyecto y la metodología de la obra, los datos sobre el medio natural y humano, los datos geográficos de las localidades encuestadas, la bibliografía consultada e índices temático y analítico.
+Ale honetan zein aurreko guztietan, sarrera bat dago proiektua eta metodologia azaltzeko, inguruari eta biztanleei buruzko datuak jaso dira, erabilitako bibliografia adierazi da eta aurkibide tematiko eta analitikoak sartu dira.
-{{DISPLAYTITLE: Resumen}} {{#bookTitle: Medicina Popular en Vasconia | Medicina_popular_en_vasconia}}
+{{DISPLAYTITLE: Laburpena}} {{#bookTitle:Herri Medikuntza Euskal Herrian|Medicina_popular_en_vasconia/eu}}