Índice de contenidos
De Atlas Etnográfico de Vasconia
Revisión del 08:14 4 oct 2017 de Labayru (discusión | contribuciones) (Página creada con «*Sukardunak»)
Contenido de esta página
- 1 I. OSASUNA ETA HERRI PENTSAMENDUA
- 2 II. SINTOMAK ETA SENDAGAI OROKORRAK
- 3 III. SASIMEDIKUNTZA
- 4 BURUA
- 5 LARRUAZALA
- 5.1 VIII. LARRUAZALEKO LESIOAK ETA NARRITADURAK
- 5.2 IX. LARRUAZALEKO INFEKZIOAK ETA GAIXOTASUN KUTSAKORRAK
- 5.2.1 LARRUAZALEKO INFEKZIOAK
- 5.2.2 Ospelak
- 5.2.3 Erlakiztenak, zaldarrak
- 5.2.4 Elaikumeak, txoriak
- 5.2.5 Hanturak, handituak
- 5.2.6 Erpurukoa, elturra
- 5.2.7 Garauak eta aknea
- 5.2.8 Herpes, basasua
- 5.2.9 Erisipela, isipula
- 5.2.10 LARRUAZALEKO GAIXOTASUN KUTSAKORRAK
- 5.2.11 Sarna, hatza
- 5.2.12 Ezkabia
- 5.2.13 Sexu-gaixotasunak, purgazioak
- 5.2.14 1. eranskina: Zingirioa edo erpurukoa. Sendatzeko errituak eta formulak
- 5.2.15 2. eranskina: Samako gangailak edo eskrofulak. Sendatzeko errituak eta formulak
- 5.3 X. LARRUAZALEKO MARKAK. ILEA ETA AZAZKALAK
- 6 ODOLA
- 7 BARRUKO ORGANOAK
- 7.1 XII. ARNASKETAKO GAIXOTASUNAK
- 7.1.1 Burutik beherakoa, katarroa
- 7.1.2 Usina, doministikua, urtzintza
- 7.1.3 Buruko katarroa
- 7.1.4 Sinusitisa, bekoki-katarroa
- 7.1.5 Sudurreko katarroa, sudur-jarioa
- 7.1.6 Eztarriko gaixotasunak, eztarriko mina
- 7.1.7 Bularreko katarroa, bularrestua
- 7.1.8 Biriketakoa, alborengoa
- 7.1.9 Bularretik egon
- 7.1.10 Hegaletako minak, alboko mina
- 7.1.11 Zotina
- 7.2 XIII. URDAILA ETA TRIPAK
- 7.3 XIV. GIBELA, GILTZURRUNA ETA BESTE ERRAI BATZUK
- 7.1 XII. ARNASKETAKO GAIXOTASUNAK
- 8 HEZURRAK
- 9 LESIOAK
- 10 UGALTZE-ZIKLOA
- 11 LEHEN ADINA
- 12 SINESMENEAN OINARRITUTAKO MEDIKUNTZA
I. OSASUNA ETA HERRI PENTSAMENDUA
Gorputza
- Ilearen kolorea
- Ilea eta gaixotasuna
- Begien koloreei egotzitako ezaugarriak
- Begien kolorea eta gaixotasuna
- Gorputz gizena
- Gorputz gordina
- Beste osasun ezaugarri batzuk
- Tenperamentu motak
- Euskarazko izenak
Ingurugiroaren eragina
- Gaueko airea
- Ihintza
- Haizeak
- Azukrea, alkohola eta intsentsua erretzea
- Belarrak erre eta egostea. Erramua erre
- Janari-edari onak eta txarrak
- Lehen ontzat jotako janari-edari txarrak
- Gorputza indartzen duten janariak eta edariak
- Janari-edari freskagarriak
- Janari-edariak irenstea
- Uraren ahalmen sendagarriak
Gaixotasunen izenak
Trantsizio garaikideak
II. SINTOMAK ETA SENDAGAI OROKORRAK
Sukarra edo kalentura
- Sukarra umeen gaixotasunetan
- Sukar ustelak
- Maltako sukarrak
- Oihal bustiak jartzea eta bainuak hartzea
- Infusioak eta odol-ateratzeak
- Likidoak eta janariak irenstea
- Beste sendagai batzuk
Transpirazioa
- Izerdia botatzea eta ohean egotea
- Esne beroa eztiarekin
- Ardoarekin egindako edabeak
Igurzketak
- Igurzketak alkoholarekin
- Igurzketak iodoarekin
- Igurzketak ozpinarekin
- Igurzketak gantzekin
- Igurzketak asunekin
- Igurzketak enplastuekin
- Igurzketak produktu farmazeutikoekin
III. SASIMEDIKUNTZA
Sasimedikuntza
- Sasimediku lokalak
- Hezur-konpontzaileak
- Askotariko gaixotasunen sasimedikuak
- Laguntzaile-figurak
Etxean gordetzen diren botikak
BURUA
IV. BURUKO GAIXOTASUNAK
Buruko minak
- Atsedena ohean
- Enplastuen aplikazioa
- Infusioak
- Lurrunak
- Buruko kongestioa kentzea
- Zenbait sendagai
- Sendagai magikoak
- Botikak
Bertigoa eta zorabioa
- Zorabioaren aurkako sendagaiak
- Sutontziek eragindako zorabioa
- Bidaiek eragindako zorabioa
Mozkorraldia
Nostalgia, bizi-tristura, herrimina
Alienazioa. Burutik egon
- Sufrimendua eta depresioa
- Buru-ahalegina eta kolpeak buruan
- Herentzia eta odolkidetasuna. Odoletik
- Emakumeen ugaltze-fisiologia
- Ilargia eta hego-haizea
- Adin handia eta beste kausa batzuk
Nerbioetako gaixotasunentzako sendagaiak
San Vitoren dantza, dardara, ikara
Epilepsia, erortzeko mina
V. HORTZ-HAGINETAKO GAIXOTASUNAK
Txantxarren eta hortz-haginetako infekzioen aurkako sendagaiak
Hortzen eta haginen erauzketa
VI. BEGIETAKO GAIXOTASUNAK
Begiko minak
Bekatxoa, begitxindorra
- Burdinazko giltza bat aplikatzea
- Urrezko eraztun bat aplikatzea
Gorputz arrotzen erauzketa
Estrabismoa. Begi okerra
Itsutasuna. Itsua
VII. BELARRIETAKO GAIXOTASUNAK
Belarriko mina
Burrunbak edo txistuak, belarriko durundia
Gorreria
LARRUAZALA
VIII. LARRUAZALEKO LESIOAK ETA NARRITADURAK
LARRUAZALEKO LESIOAK
Urradura eta azaleko zauriak
- Ura eta xaboia
- Koipea
- Belarrak
- Baratxuria eta arrautzak
- Hautsak eta gernua
- Ur irakina eta xaboia
- Tipula eta olioa belarrekin
- Pasmo-belarra eta ebaki-belarra
- Malba
Erredurak
- Ur hotza, elurra, elur-ura eta beroa
- Xaboia, olio birjina eta gisua
- Patata, arrautza-zuringoa eta beste produktu batzuk
- Animalien gorotzak, simaurra
- Intsusa, argizaria eta olioa
- Landareak
- Erre-trapuak
Larruazaleko pitzadura. Itzebakiak
- Gernua
- Koipea eta argizaria
- Landareak
- Larruazala
Kailuak, maskurrak
- Landareak
- Ur-bainuak eta arraspatzeak
LARRUAZALEKO NARRITADURAK
Ekzema, legena
- Koipeak
- Landareak
- Infusioak
- Ur sendagarriak
IX. LARRUAZALEKO INFEKZIOAK ETA GAIXOTASUN KUTSAKORRAK
LARRUAZALEKO INFEKZIOAK
Ospelak
- Uraren egosketak. Elurra
- Landareak. Errautsa
- Desinfektatzaileak
- Objektu goriak
Erlakiztenak, zaldarrak
- Tipula
- Ur-oihalak
- Enplastuak eta ukenduak
- Tipula
- Gatzagia eta ogi-mamia
- Berbena-belarra eta zahia
- Huntza eta uztaia
- Osabelarra eta uztabelarra
- Intsusa
- Irabelarra eta latexa
- Malba
- Olioa, koipea eta argizaria
- Barraskiloak eta buztina
Elaikumeak, txoriak
Hanturak, handituak
Erpurukoa, elturra
- Ur beroa
- Tipula
- Ogizko edo irinezko enplastuak
- Landare-enplastuak
- Ukendu koipetsuak
Garauak eta aknea
- Sendagaiak
- Sendagaiak
Herpes, basasua
Erisipela, isipula
LARRUAZALEKO GAIXOTASUN KUTSAKORRAK
Sarna, hatza
- Koipea eta sufrea. Uratsa
- Landareen ur-bainuak eta disolbatze urtsuak
- San Joan suaren bidezko arazketa
- San Joan eguneko ihintzaren bidezko arazketa, Doniane-iruntza
- San Joan eguneko ura
Ezkabia
Sexu-gaixotasunak, purgazioak
1. eranskina: Zingirioa edo erpurukoa. Sendatzeko errituak eta formulak
2. eranskina: Samako gangailak edo eskrofulak. Sendatzeko errituak eta formulak
X. LARRUAZALEKO MARKAK. ILEA ETA AZAZKALAK
LARRUAZALEKO MARKAK
Garatxoak
- Landareen latexa
- Enplastuak
- Zilar nitratoa eta beste produktu batzuk
- Zetazko hariarekin lotzea
- Menstruazioa eta listua
- Ihiak
- Ipuru-baiak
- Sagarrak. Urdaia
- Baratxuria. Tipulak
- Gari aleak, txitxirioak eta harriak
- Ezpel eta olibondo hostoak
- Bareak, lapak eta zapoak
- Txanpon erremusinalariak
Oreztak eta orinak
ILEA ETA AZAZKALAK
Burusoiltasuna
- Gomendioak eta sinesmenak
- Sendagai enpirikoak
- Ukenduak
Azazkalak
OINEN TRANSPIRAZIOA
ODOLA
XI. ODOLA
Odolaren ezpurutasunak. Odola loditzea
- Odolaren garbitasuna
- Odola mehetzea. Tentsio altua
- Odolaren zirkulazioaren hobekuntza
Odol-ateratzeak
Diabetesa
Anemia, ahuleria
Sudurreko odol-jarioak
Hemorroideak, odoluzkiak eta barizeak
BARRUKO ORGANOAK
XII. ARNASKETAKO GAIXOTASUNAK
Burutik beherakoa, katarroa
- Lurrunak inhalatzea
- Esnea eztiarekin edo limoi ura
- Ardo egosia
- Infusioak
- Oinak bainatzea
Usina, doministikua, urtzintza
Buruko katarroa
Sinusitisa, bekoki-katarroa
Sudurreko katarroa, sudur-jarioa
- Ura gatzarekin
- Lurrunak inhalatzea
Eztarriko gaixotasunak, eztarriko mina
- Errautsa, zahia, gatza
- Enplastuak
- Artilea
- Alkoholez bustitako oihala
- Eztarria igurztea
- Gargarak egitea
- Lurrunak inhalatzea, lurrinak
- Ardo egosia
- Infusioak
- Zukuak eta askotariko sendagaiak
- Esne beroa eta zukuak
- Infusioak eta jarabeak
- Sendagai farmazeutikoak
- Gargarak
- Edariak eta infusioak
Bularreko katarroa, bularrestua
- Enplastuak
- Alkoholez bustitako oihalak
- Eserita hartutako bainuak
- Iodozko tintea
- Lurrunak inhalatzea
- Jarabeak
- Infusioak
Biriketakoa, alborengoa
- Honako hauek erabiliz tratatzen diren gaixotasunak
- Aplikazio-metodoak
- Aplikatzen dituzten pertsonak eta garaiak
- Iraupena
Bularretik egon
- Gomendioak
- Etxeko sendagaiak
- Enplastuak
- Kautelazko jokabideak
- Tuberkulosiaren aurkako erietxeak
Hegaletako minak, alboko mina
- Beroa aplikatzea
- Enplastuak
- Beste sendagai batzuk
Zotina
- Sustoa
- Ura edatea. Zurrutekoak
- Arnasari eustea
- Janzki bati edo objektu bati buelta ematea
- Presioak eta egokerak
XIII. URDAILA ETA TRIPAK
Urdailaren nahasketak, tripako minak
- Gehiegi jan eta edatea
- Hozteak
- Nerbioak jota egotea, nahigabeak eta kausa genetikoak
- Kamamilazko infusioak
- Te basatizko, tilazko eta mentazko infusioak
- Beste landare batzuen infusioak
- Urdailean beroa aplikatzea
- Enplastuak eta igurzketak
- Dieta egitea
- Edari digestio-laguntzaileak
- Kausak eta izenak
- Sendagaiak
- Sendagaiak
- Sendagaiak
- Sendagaiak
Gonbitoa, goitikoa, oka
- Kausa naturalak
- Bat-bateko kausak
- Gonbitoa eragiteko bitartekoak
- Pozoitzeen aurkako sendagaiak
Beherakoa
- Baraua eta dieta
- Arroza, limonada, ardo zuria
- Irasagarra, arrautzaren zuringoa, sagar birrindua eta beste fruta batzuk
- Esnekiak
- Beherakoaren aurkako zenbait sendagai
- Tea, kamamila eta salikaria
- Astalarrosa, milorria eta sasiaren kimuak
- Lihoa eta beste landare batzuk
Idorreria, urdail(eko) sikua / lehorra
- Fruta bidezko dieta
- Olio gordina eta errizino-olioa
- Ura edatea
Zizareak
- Gozokiak jatea
- Esnea edo ura edatea
- Zikintasun bidezko kutsadura
- Baratxuriak
- Edabeak
- Infusioak
- Enplastuak
- Aiutak
- Sendagai farmazeutikoak
- Baratxuria
- Bortusaia
Eranskina: Herniaren sendaketa San Joan gauean
XIV. GIBELA, GILTZURRUNA ETA BESTE ERRAI BATZUK
Gibeleko gaixotasunak
Ikterizia, min horia, larumina
- Zorriak irenstea
- Infusioak hartzea
- Atseden hartzea eta janari garbiak jatea
- Sinesmenean oinarritutako sendagaiak
Besikularen gaixotasunak, behazunekoa
Bareko gaixotasunak, barekoa
Giltzurruneko gaixotasunak, giltzurrunetakoa
- Arto-bizarrak
- Azeri-buztana
- Askimotza, zearbedarra. Gerezi-astak
- Perrexila
- Zenbait infusio
- Beroa aplikatzea
- Harri-haustaileak, pixa-belarrak
- Tipula
Bihotzeko gaixotasunak, bihotzekoa
Hidropesia, tropezia
Minbizia
HEZURRAK
XV. GAIXOTASUN ERREUMATIKOAK ETA LUNBAGOA
Erreumatismoa, umorea
- Beroa aplikatzea
- Igurzketak
- Bainuak
- Infusioak eta disolbatze urtsuak
- Baratxuriekin egindako sendagaiak
- Asunekin egindako sendagaiak
- Muxar-urina eta azkonar-urina
- Kobrezko eskumuturrekoak
- Patata edo gaztaina poltsikoan
- Sinesmenean oinarritutako beste praktika batzuk
Lunbagoa, gerriko mina
- Beroa aplikatzea
- Igurzketak, masajeak eta bainuak
- Gerrikoa berotzea eta partxeak aplikatzea
- Sinesmenean oinarritutako praktikak
Ziatika
Isuri sinobiala, belaun-katiluko mina
Tortikolia, sama okerra; karranpak eta oinetako minak
Konkorra
Errakitismoa, erkintasuna
XVI. HAUSTURAK ETA ZAINTIRATUAK
Hezurren hausturak
Hausturetarako petrikiloak, hezur-konpontzaileak
Bihurdurak eta zaintiratuak
Zaintiratuetarako petrikiloak
Kolpeak
Eranskina: Zaintiratua
LESIOAK
XVII. ZAURIAK ETA HEMORRAGIAK. ARANTZEN ERAUZKETA
Zauriek eragindako hemorragiak geldiaraztea
- Ura eta desinfektatzaileak
- Presioa eragiten
- Erretzeko papera eta amaraunak
- Gardulatzak eta beste landare batzuk
- Errautsa, kedarra, eta substantzia pulberulentoak. Beste praktika batzuk
Gangrena, pasmoa
- Kauterizazioa eta odol-ateratzea
- Enplastuak. Pasmo-belarra
- Infusioak
Tetanosa
Arantzen eta gorputz arrotzen erauzketa
Eranskina: Urak eta suak hartua / Zauri zorabiatua
XVIII. HAGINKADAK ETA ZIZTADAK
Txakurren haginkadak
- Ogi salutadorea. Ogi salutadorea
- Amorruaren kausak
- Gaixotasunaren sintomak
- Tratamendua
- Salutadoreak
- Gaixotasunaren emaitza
Sugeen haginkadak
- Kauterizazioak
- Sendagai begetalak
- Oilo baten kloakaren aplikazioa
- Ebakia zabaltzea, xurgatzea eta torniketea aplikatzea
- Zenbait sendagai
Beste animalia batzuen erasoak
Intsektuen ziztadak. Eztena sartzea
XIX. ZOZTEA, INTSOLAZIOA, ITOTZEA ETA OINAZTARRIAK ERORTZEA
Izoztea, sumindura
Intsolazioa. Eguzkiak pasatu
Itotzea. Itoak
Oinaztarriak erortzea. Oinaztarriak jo
- Ardurak zuhaitzekin. Elorri zuria
- Ardurak metalezko tresnekin
- Ardurak aziendarekin
- Etxearekin lotutako ardurak
- Beste ardura batzuk
Bat-bateko heriotzak
UGALTZE-ZIKLOA
XX. UGALKETA
Menstruazioa, hilekoa
- Emakumeari berari dagozkionak
- Janariak eta landareak ukitzeari dagozkionak
Haurdunaldia eta erditzea
Bular-emaileen gaixotasunak
- Beroa aplikatzea
- Zinginarria edo ugatzarria, bularrak babesteko kutuna
- Bularrekoak
Abortuak
- Landare abortu-eragileak eta beste metodo batzuk
Antzutasuna eta ernalkortasuna
Menopausia, erretiroa
LEHEN ADINA
XXI. HAURREN GAIXOTASUNAK
Gaixotasun kutsakorrak
- Gaixotasuna eta izenak
- Sendagaiak
- Gaixotasuna eta izenak
- Sendagaiak
- Aire osasuntsua
- Barraskiloaren lirdinga
- Indipikondoaren izerdia
- Kerosenoa
- Kea arnastea
- Infusioak eta esnea
- Izerdia
- Ura edatea
- Txertoak hartzea
- Gaixotasuna eta izenak
- Sendagaiak
- Zahia eta enplastuak
- Artilea
- Zapia
Larruazaleko gaixotasunak
- Izenak eta identifikazioa
- Sendagaiak
Digestioko gaixotasunak
Arnasbideetako gaixotasunak
XXII. HORTZALDIAK. ENURESIA. HIZKETA-ARAZOAK ETA NERBIOETAKO ARAZOAK
Hortzaldiak
Enuresia
Hizketa-arazoak. Gorrak, mutuak
Nerbio-espasmoak, tirtikinak
SINESMENEAN OINARRITUTAKO MEDIKUNTZA
XXIII. GAIXOTASUN BATZUEN KAUSARI BURUZKO SINESMENAK
Madarikazioa, biraoa, gaixotasunaren kausa gisa
Begizkoa eta osasunean dituen eraginak
- Kutuna. Ebanjelioak
- Antzinako kutunak
- Paxea
- Domina erlijiosoak
XXIV. OSASUNA ETA HERRI ERLIJIOA
Gaixotasun kasuetan maiz bisitatutako baseliza eta santutegiak
- Santa Casilda. Briviesca (Burgos)
- San Fausto. Bujanda (A)
- Angostoko Ama Birjina eta Oroko Santutegia (A)
- Aralarko San Migel (N)
- Uxueko Andre Maria. Xabierko Gaztelua (N)
- Gaztelugatxeko Doniene. Almikeko Andra Maria (B)
- Agirreko Andra Maria. Gorliz (B)
- Loiolako Basilika (G)
- Sandaili (San Elias). Oñati (G)
- Erromesaldietarako beste leku batzuk
Lehen adineko gaixotasunak
- Olmoko Andre Maria. Quintanilla Gaubea eta Angostoko Andre Maria (A)
- Urkiolako San Antonio (B)
- Antioko Andre Maria. Urduña (B)
- Gardotzako Andra Maria. Berriatua (B)
- Aralarko San Migel (N), Dorletako Andre Maria eta Arrateko Andre Maria (G)
- Lezoko Santo Kristo (G)
- Corpus Christiaren aldarea. Agurain (A)
- Arrateko Andre Maria. Eibar (G)
- Lamindaoko Magdalenako Andra Maria. Dima (B)
- Santa Magdalena. Atharratze (Z)
- Erromesaldietarako beste leku batzuk
- San Kiliz. Otazu (A)
- Villabonako San Migel Artaza. Foronda (A)
- San Esteban. Oñati (G)
- San Bartolome. Antzuola (G)
- Santa Ana. Albiztur (G)
- San Buenaventura. Unanua (N)
- San Bizente (Bixintxo). Heleta (BN)
- San Esteban. Errezil (G)
- Araoen Ama Birjina. Arbeitza (N)
- Urkiolako San Antonio (B)
- Zariketeko San Pedro. Zalla (B)
- San Felicisimo. Deustua (B)
- Haroko Vegako Andre Maria (La Rioja)
- Barriako San Bernardoren monasterioa (A)
- Santa Isabel. Idiazabal (G)
- Gaztelugatxeko Doniene. Bermeo (B)
- Olaberriko Donibane (G)
- San Bartolomeren baselizak
- San Bartolomeren Oratorioa. Zangoza (N)
- Santimamiñe, Zamudio eta Kortezubi (B)
- Ubako Ama Birjina, Altza, eta Santa Marina, Asteasu (G)
- San Migel Bekoa, Errezil. San Esteban, Bergara. San Isidro, Oñati. San Pelaio, Zarautz (G) eta Lekunberri (N)
Nagusien gaixotasunak
- San Migel in Excelsis. Aralar (N)
- San Esteban. Usurbil (G)
- Zegamako San Pedro eta Zikuñagako Andre Maria Hernani (G)
- Bien Aparecidako Ama Birjinaren Santutegia. Ampuero (Kantabria)
- Ostegun Santuko Monumentuaren Sagrarioa
Burua kanpaiaren barruan sartzea
- Oro Santutegia. Murgia (A)
- Antioko Andra Maria. Ondarroa (B)
- Gaztelugatxeko Doniene. Bermeo (B)
- Okongo Andre Maria (A)
- San Martin. Artea (B)
Janzkiak, ura eta itzulingurua baselizari
- Santa Felizia. Labiao (N)
- San Gillermo. Obanos (N)
- Gaunako San Bitor (A)
- San Bitor. Obekuri (A)
- Santa Ageda. Alonsotegi (B)
- Santa Ageda. Natxitua (B)
- Hirutasun Santua. Andagoia (A)
- San Prudentzio. Getaria (G)
- San Formerio. Erriberagoitia (A)
- San Pantaleon. Zalla (B)
- Santa Leokadia. Urnieta (G)
- Santa Elena. Irun (G)
- Dorletako Andre Maria. Gatzaga (G)
- Erromesaldietarako beste leku batzuk
- Ur sendagarrien iturriak eta putzuak
- Zolda edo herpesa. Arrosa
- Erlakiztenak
- Garatxoak
- San Bernardo de Barria (A)
- Santa Quiteria
- San Roque
- Otros santos protectores