Diferencia entre revisiones de «Cuestionario Casa y familia en vasconia/eu»

De Atlas Etnográfico de Vasconia
Saltar a: navegación, buscar
(Página creada con «110. Ahaideak elkarrekin bizitzea. Oinordekoezkondua gurasoen etxean jartzen al da bizitzen? Gurasoak hiltzean, anai-arrebek elkarrekin bizitzen jarraitzen al dute? Norenga...»)
(Página reemplazada por «110.»)
Línea 123: Línea 123:
 
109. Etxearen eta familiaren gaineko oroimen historikoa (zuhaitz genealogikoa, gertaera handiak eta abar). Etxeari eta antzinako bizilagunei buruzko elezaharrak, eta gaztelu eta haitzuloekin zituzten lurpeko bideei buruzkoak. Arbasoen arimen bizilekutzat edo arima hauek sarri joan ohi diren lekutzat ere hartzen al da etxea? Arbasoenganako begirunea eta etxekoek berauekin dituzten eginbeharrak. Noiz eskatzen zaie laguntza? Bizien eta hildakoen arteko elkartasuna. Urteurrenak eta hildakoen aldeko eskaintzak. Aitaldeko eta amaldeko familiak eta beraienganako betebeharrak.
 
109. Etxearen eta familiaren gaineko oroimen historikoa (zuhaitz genealogikoa, gertaera handiak eta abar). Etxeari eta antzinako bizilagunei buruzko elezaharrak, eta gaztelu eta haitzuloekin zituzten lurpeko bideei buruzkoak. Arbasoen arimen bizilekutzat edo arima hauek sarri joan ohi diren lekutzat ere hartzen al da etxea? Arbasoenganako begirunea eta etxekoek berauekin dituzten eginbeharrak. Noiz eskatzen zaie laguntza? Bizien eta hildakoen arteko elkartasuna. Urteurrenak eta hildakoen aldeko eskaintzak. Aitaldeko eta amaldeko familiak eta beraienganako betebeharrak.
  
110. Ahaideak elkarrekin bizitzea. Oinordekoezkondua gurasoen etxean jartzen al da bizitzen? Gurasoak hiltzean, anai-arrebek elkarrekin bizitzen jarraitzen al dute? Norenganaino hedatzen da familia-elkarte hau?
+
110.
  
 
111. Cohabitación entre parientes. ¿El heredero casado se instala en la casa paterna? Muertos los padres ¿continúan los hermanos cohabitando? ¿Qué extensión alcanza esta comunidad familiar?
 
111. Cohabitación entre parientes. ¿El heredero casado se instala en la casa paterna? Muertos los padres ¿continúan los hermanos cohabitando? ¿Qué extensión alcanza esta comunidad familiar?

Revisión del 11:51 21 nov 2018

Otros idiomas:
Español • ‎Euskera • ‎Francés

Landa-ikerketarako erabilitako galdera-sorta Jose Migel Barandiaranek argitaratutako Guía para una encuesta etnográfica lanetik hartu da. Bertan, etxeari buruzko galderak izen bereko atalean agertzen dira, Etxekoak izeneko I. kapituluan sartuta (11-36. galderak). Altzariei buruzko galderak, berriz, Etxekoen erabilerak izeneko II. kapituluko “Altzariak” atalean daude (1-14. galderak). Familiari eta senaremazteen harremanei buruzko galderak Etxekoak izeneko I. kapituluko “Familia” eta “Senar-emazteen arteko harremanak” ataletan daude (hurrenez hurren, 105-121. galderak eta 122-133. galderak).


I. ETXEKOAK

ETXEA

11. Nola esaten zaio etxeari?

12. Eguzkiari dagokionez, nora begira egitendira? Inguruko herriei, auzoko etxeei, bideei eta bere lurrei dagokienez, non kokatuta dago?

13. Zer nolako etxeak daude herrian? Partikularrak, herrikoak edo elkarteenak; eskulangileenak, salerosleenak, langileenak, jubilatuenak eta maizterrenak, nekazarienak, artzainenak...

14. Zeintzuk dira etxe mota bakoitzaren ezaugarriak?

15. Zein da etxearen egitura, eta lur motareneta klimaren arteko lotura? Zein da etxearen itxura, eta bertako bizilagunen zeregin eta beharren arteko zerikusia? Etxeen aurrealdearen itxura eta teilatuarekiko kokagunea.

16. Etxeko gelen banaketa. Beheko eta goikosolairuen planoa. Adierazi planoan non kokatzen diren labea, beheko sua, harria, altzariak, oheak, eta abar.

17. Horma eta oinarrien izaera. Eraikuntzanerabilitako material ohikoak, eta horien nondik norakoa. Etxea egiten hasterakoan izaten ziren erritu bereziak.

18. Teilatua. Zein da bere itxura eta zenbatekoaldatsa du? Teilapearen egitura. Zerekin egina da (teila, losak, ohola), eta non lor- tzen dira materialok?

19. Ate eta leihoen itxura, banaketa eta neurriak. Leiho eta ate orriak. Sarrailak, kisketak, atalagak, eta abar.

20. Horma, sabai, teilatu hegal, ate eta leihoenapainketa. Inskripzioak.

21. Zein da suak sukaldean hartzen duenlekua? Nolakoa da? Zeintzuk dira bere atalak? Zein da erabiltzen den erregaia? Nolakoak dira beheko suaren azpia eta atzeko aldea? Eta laratza? Azaldu sukaldearen erabilpena, eta bertako tresnak zeintzuk diren zehaztu.

22. Zeintzuk dira beheko sua, sukaldea edotximiniari buruz herrian kontatzen diren elezaharrak?

23. Zer egiten da keak alde egin dezan?

24. Zeintzuk dira labean erabiltzen diren tresnak? Ba al dago ogia egiteko laberik? Zelakoa da? Zerez egina da? Zertarako erabiltzen da?

25. Zer argi mota erabiltzen da sukaldean,kortan, logeletan, ganbaran? Nolakoak dira kriseiluak edo argi eusgarriak? Zer egiten da sua pizteko?

26. Deskribatu etxeko gainerako gelak, bertako altzari eta apaingarriekin, objektu erlijiosoekin eta abarrekin. Adierazi zeintzuk diren objektu horien funtzioak.

27. Zeintzuk dira etxearen eraikin osagarriaketa zein da horien kokalekua etxearekiko? Osotasunaren planoa. Garaiak, abeletxeak, txerritokiak, oilategiak, aterpeak, bordak, sabaiak, eta abar.

28. Aldikako etxeak: artzainen bordak, ikazkinen txabolak, basoetako langileenak, eta abar. Horien osagaiak eta erabilera.

29. Zeintzuk izan dira etxeek azken hamarkadetan izan dituzten aldaketak: itxura eta egiturari dagokionez, erabilitako materialetan eta gelen garbitasunean?

30. Beheko sua pizterakoan edo gauez surtakohautsak batzerakoan egiten al da erritu edo praktika berezirik?

31. Ba al da beheko su berezia egiten den egunik? Edo su horrek bertute bereziak omen dituen egunik? (Gabonak, Gabon zahar gaua…)

32. Etxera beste lagun bat bizitzera datorrenean, edo abereren bat erosten denean, ba al da laratzarekin erritu bereziren bat egiteko ohiturarik?

33. Etxean noiz egiten dira erlijioarekin lotutako errituak? Etxeek ba al dute bere “jarlekua” elizan, eta sepultura hilerrian? Zeintzuk dira horien funtzioak?

34. Noiz erabiltzen da etxea tenplu edo sepultura modura? Non lurperatzen dira bataiatu gabe hiltzen diren umeak?

35. Babes neurriak:

a) Etxea eraikitzen amaitzean jartzen al daikurren bat (ereinotz-adarra…) sabaian? Eta hori dela-eta egiten al da bazkari edo afari berezirik?
b) Herriko abadeak bedeinkatzen al duetxe berria?
c) Zer egiten da etxea arrisku hauetatikbabesteko: ekaitza, sua, piztiak, intsektuak, arratoiak eta espiritu gaiztoak, sorginak, eta abar?
d) Etxea edo korta babesteko ba al da ikurberezirik: eguzki-lorea (kardua), inskripzioak, eguzki ikurrak, santuen irudiak?
e) Etxeko ate eta hormetan eskegita jar- tzen al da animalia edo buru hezurrik helburu horrekin?
f) Zer egiten da korta gaitz hauetatik babesteko: gaixotasunak, animalia kaltegarriak edo espiritu gaiztoak? Aker, ardi... beltzik hazten al da?
g) Zein zuhaitz, belar, lore edo erremintak(aizkora, igitaia eta abar) egiten du tximistorratz funtzioa? Ba al da ereinotza arbolarik etxe inguruan? Eta noiz erabiltzen da?
h) Zeintzuk dira etxea zaindu eta babestenduten abereak?

36. Zein da etxe alboko lursailaren izena? Baal du ondoan orturik? Zeintzuk dira haren funtzioak?


II. ETXEKOEN ERABILERAK

ALTZARIAK

1. Sukaldeko tresnak: sutegian erabiltzen diren tresnak, hainbat funtziotarako.

2. Sukaldeko ohiko jardunean erabiltzen diren altzari eta tresnak.

3. Mahairako ontziak eta jostailuak.

4. Argiztapen-sistemak.

5. Musika tresnak, irratia eta telebista.

6. Erabilpen edo esanahi erlijiosoa edo magikoa duten tresnak.

7. Familia-oroigarriak.

8. Sukaldeko tresnetan zeintzuk dira etxeaneginak? Eta zeintzuk eskulan erara edo lantegietan egindakoak?

9. Sukaldeko tresnerian azken mendeanizandako aldaketak.

10. Logeletako altzariak eta tresnak: oheak,aulkiak, armairuak, kutxak, objektu apaingarriak, figura eta sinbolo erlijiosoak, familia-oroigarriak.

11. Garbiketa gelako tresnak eta etxeko bestetoki batzuetakoak (ganbara, sabaia, korta). Zertarako dira? Mende hasieratik izan diren aldaketak.

12. Soinekoen eta etxeko mihiseriaren inbentarioa. Jantzitegia babestu eta kontserbatzeko neurriak.

13. Etxearen garbiketa. Arropa eta ontziengarbiketa. Noiz eta nola egiten dira?

14. Batez ere, etxea zaindu eta babesteko erabiltzen diren abereak


I. ETXEKOAK

FAMILIA

105. Zein hitz erabiltzen dira familia, ahaidetasuna eta senideak izendatzeko?

106. Ahaidetasun mailak eta berauen izenak.Ahaideek gordetzen duten ordena zeremonia jakinetan, hala nola, ezteietan, segizioetan, bataioetan haurra jasotzean. Doluaren iraupena eta dolu-ezaugarriak, ahaidetasun mailen arabera.

107. Familiaren izena edo deitura: sorrera etaondorengoei ematea. Bataio-izenik ohikoenak. Normalean, nola izendatzen dira pertsonak? Bataio-izena eta ondoren etxekoa esanez? Izengoitiz? Emakume ezkonduak gordetzen al du bere jatorrizko deitura?

108. Gurasoen eta seme-alaben artean, osaba-izeben eta iloben artean, anai-arreben artean eta senar-emazteen artean erabiltzen diren izenak eta formulak. Familiakoen artean, ahaideen artean, lagunen artean, haur txikiekin, agureekin, “arima herratuekin” eta espiritu edo jeinu mitikoekin erabiltzen den ohiko hizkera (“hika”, “zuka” edo “berorika”).

109. Etxearen eta familiaren gaineko oroimen historikoa (zuhaitz genealogikoa, gertaera handiak eta abar). Etxeari eta antzinako bizilagunei buruzko elezaharrak, eta gaztelu eta haitzuloekin zituzten lurpeko bideei buruzkoak. Arbasoen arimen bizilekutzat edo arima hauek sarri joan ohi diren lekutzat ere hartzen al da etxea? Arbasoenganako begirunea eta etxekoek berauekin dituzten eginbeharrak. Noiz eskatzen zaie laguntza? Bizien eta hildakoen arteko elkartasuna. Urteurrenak eta hildakoen aldeko eskaintzak. Aitaldeko eta amaldeko familiak eta beraienganako betebeharrak.

110.

111. Cohabitación entre parientes. ¿El heredero casado se instala en la casa paterna? Muertos los padres ¿continúan los hermanos cohabitando? ¿Qué extensión alcanza esta comunidad familiar?

112. Reuniones generales de parientes (fiestas patronales del pueblo, Nochebuena, Día de difuntos, nacimiento, bodas, obsequios fúnebres). ¿Quién invita a quiénes? ¿En qué forma se hace la invitación? Derechos y deberes de los invitados. Banquete familiar y sus usos.

113. Autoridad de los padres sobre sus hijos y sobre las mujeres de sus hijos. Signos de respeto hacia los abuelos, hacia los padres y hacia los tíos. ¿Cuánto tiempo dura la patria potestad o la sujeción a la casa? ¿Existe una verdadera emancipación? Relaciones entre tíos y sobrinos.

114. Efectos del parentesco. Derechos y deberes entre parientes, en cuanto a las personas y en cuanto a los bienes. Sufragios por los difuntos. Obligaciones de asistencia y de sustento. La hospitalidad entre parientes. Tutela de menores. Intervención de los parientes en la administración y disposición de bienes. Alcance de estos derechos y deberes en los diversos grados de parentesco. Pago de deudas de parientes. Valor del testimonio en favor de parientes. Condición de los ancianos y enfermos.

115. Deberes de los parientes ricos para conlos parientes pobres. Deberes para con los parientes emigrados lejos de su casa y pueblo.

116. La posesión o el patrimonio familiar ensus relaciones con la parentela. La troncalidad y el derecho de los parientes a que los bienes raíces no salgan de la familia sin su consentimiento. Bienes comunes a la familia, en posesión o en uso: tierras, pastos, animales, aperos, etc... Estimación del patrimonio familiar. ¿Puede el padre vender los bienes familiares sin consentimiento de su mujer? ¿Tienen los cónyuges condominio de los bienes que aportan o adquieren, de suerte que éstos no se puedan enajenar sin el consentimiento de ambos? ¿Cómo es visto por el pueblo la enajenación de los bienes? En caso de venderse bienes raíces, ¿pueden ejercer un retracto sobre esta venta los familiares de la línea de que proceden?

117. ¿Qué convenciones son las más usualesentre parientes? ¿Qué asociaciones? Rela- ciones con los criados. ¿Son éstos tratados como miembros de la familia? Relaciones con los peones u obreros.

118. Derechos de sucesión entre parientes.¿Tienen los padres libertad de testar? ¿Qué limitaciones tiene esta facultad? ¿La sucesión se verifica por testamento o por contrato matrimonial cuando se casa el heredero? ¿Suele ser éste el primogénito? ¿Se procura conservar la indivisión del patrimonio familiar mejorando e instituyendo heredero de la casa a un hijo o hija? ¿Qué dote se les señala en este caso a los demás hijos? ¿Se impone al heredero o la heredera la obligación de reservar a los padres la mitad del usufructo de los bienes donados y de costear a su muerte el entierro y exequias fúnebres, el alumbrado de la tumba y las ofrendas y responsos? Casado el heredero o la heredera, ¿el nuevo matrimonio vive con los padres en la misma casa y mesa, formando así familia doble o una sociedad familiar a medias en ganancias y pérdidas? ¿Se impone al heredero la obligación de tener y mantener en su compañía a sus hermanos y de entregarles cierta cantidad cuando se casen o lleguen a la mayoría de edad? ¿Qué obligaciones contrae el heredero con los antepasados de la familia? ¿Se reparten el patrimonio familiar en partes iguales entre los sucesores? Si esto se hace viviendo los padres, ¿cuál suele ser la suerte de éstos en lo sucesivo? ¿Qué derecho tienen los hijos naturales en la sucesión?

119. En caso de sucesión intestada, ¿es costumbre que uno de los hijos se haga cargo de la casa de acuerdo con sus hermanos? ¿Qué cantidad se entrega a éstos al establecerse independientemente? ¿Quién interviene en estos arreglos?

120. Muerto un cónyuge sin otorgar testamento, ¿en qué condiciones queda el superviviente? ¿Goza de libertad de testar? ¿Conserva derecho de usufructo sobre los bienes, una vez atribuidos éstos al sucesor? Testamento en favor de no parientes. Testamento del tío sin hijos.

121. La adopción. Su frecuencia y sus motivos.¿A quién se adopta preferentemente? El apadrinamiento y sus efectos.


RELACIONES ENTRE ESPOSOS

122. La autoridad en la sociedad conyugal.¿Tienen los esposos derechos paritarios? Poderes y deberes del marido. Idem de la mujer.

123. ¿Cómo es juzgada por la opinión la dominación del marido por su mujer? Desavenencias conyugales: sus motivos y soluciones. Cortesía y etiqueta entre los esposos. ¿Qué tratamiento se dan mutuamente los esposos?

124. ¿Qué funciones son propias del marido y de la mujer en la vida familiar y en la administración de la casa? ¿Cuáles son las ocupaciones propias de cada cónyuge? Instrumentos de trabajo propios de cada sexo.

125. Vida común de los esposos en los trabajos y en las fiestas. ¿La mujer se sienta a la mesa con su marido?

126. Bienes del matrimonio aparte de los de la familia. ¿Tienen los esposos condominio de los bienes aportados al matrimonio? ¿También los tienen de los adquiridos o gananciales? Separación de bienes.

127. Relaciones con la familia. Intervención de los padres de los esposos en la vida de éstos. Nombres con que son designados los padres políticos y las atenciones y respeto con que éstos son distinguidos.

128. Relaciones de los consortes con sus respectivas familias de origen: visitas, derechos, deberes, fiestas y duelos. Relación de cada cónyuge adventicio en la casa de los suegros.

129. Relaciones de los esposos con personas yentidades extrañas a la familia: en la plaza pública, en sociedades o grupos de trabajadores, en sociedades recreativas, en asociaciones religiosas, en romerías, en mercados, etc.

130. Autoridad del padre y de la madre sobresus hijos. Papel que cada uno desempeña en la educación de sus niños. ¿Forman éstos su peculio? ¿Cómo?

131. ¿A qué se atribuye la esterilidad? ¿Conqué medio se combate?

132. Papel que la mujer desempeña en laenseñanza y práctica de la religión y de la superstición. La mujer en el culto doméstico y en la retransmisión de la vida tradicional.

133. Apúntese cómo eran hace cincuenta añoslas costumbres a que se refieren las preguntas precedentes y cómo son ahora.