Presentación
Etxeko heriotza ohikuneak ikertzen dira. Heriotza iragartzen duten zantzuekin hasten da. Horrez gain, hilzoria kontatzen da, hil-hurrenari emandako arreta eta egoera hori luzatzeko edo eteteko motiboak. Ondoren, etxea eta hil-hurrenaren gela biatikoa jasotzeko prestatzeko errituak deskribatzen dira.
Heriotza gertatu ondoren, etxeko jarduerak gelditu egiten dira, eta hildakoaren etxea dolutan dago. Heriotza komunikatzeko tenorea da. Gorpua meztitzen da, gorpua beilatzen da, hildakoaren gela egokitzen da eta hildakoa hilkutxan kokatzen da; gero, andariek elizara eramango dute hileta-bidetik. Hortik aurrera, hileta-segizioak, lutoz jantzita abagunerako, ordena jakin bati jarraituko dio, eta lehentasuneko lekua izango dute eskaintzak daramatzatenek. Ibilgailuen sarrerak aldaketa sakonak eragin ditu ohitura horietan.
Ondoren, parrokiako gertaerak deskribatzen dira, hala nola, hileta- elizkizunak eta urteurreneko mezak; baita elizetako hilobietan egiten ziren eskaintzak ere. Hileta-mezaren aurreko edo ondorengo hilobiratzea, hildakoaren etxerako itzulera eta hileta-oturuntzak eta doluaren janzkera eta iraupena. Hildako fidelengatik egindako oroitza kolektiboak, herrialdean heriotzaren inguruan sortutako kofradia eta erlijio-elkarte ugariak eta ehorzketa moduak. Azkenik, agertuei eta arima herratuei buruzko sineskeriak eta kondaira herrikoiak.
Trabajo de campo llevado a cabo en 85 poblaciones (Álava: 18; Bizkaia: 17; Gipuzkoa: 13; Navarra: 18; Vasconia Continental: 19). Campaña de investigación realizada en 1990. Publicación del tomo: 1993, reedición: 2005). Fue primordial la información obtenida en el País Vasco continental en el bienio 1987-89 por el grupo Etniker Iparralde, beneficiario de la beca de etnografía José Miguel de Barandiaran, que aplicó la encuesta en 69 localidades de los tres territorios norpirenáicos; para esta obra se tuvieron en cuenta fundamentalmente los materiales de 19 encuestas seleccionadas.
