Diferencia entre revisiones de «Indice Ritos funerarios en vasconia/eu»

De Atlas Etnográfico de Vasconia
Saltar a: navegación, buscar
m (Texto reemplazado: «\*\[\[(.*)\]\]» por «==== $1 ====»)
m (Texto reemplazado: «\*\[\[(.*)\]\]» por «==== $1 ====»)
Línea 456: Línea 456:
 
=== [[Disposicion_del_duelo_familiar_en_la_iglesia|Familiaren doluaren atontzea elizan]] ===
 
=== [[Disposicion_del_duelo_familiar_en_la_iglesia|Familiaren doluaren atontzea elizan]] ===
  
−
*[[El_duelo_masculino._Luto-bankua|Gizonezkoen dolua. ''Luto-bankua'']]
+
==== [[El_duelo_masculino._Luto-bankua|Gizonezkoen dolua. ''Luto-bankua'']] ====
  
 
==== [[El_duelo_femenino._Jarlekua|Emakumeen dolua. ''Jarlekua'']] ====
 
==== [[El_duelo_femenino._Jarlekua|Emakumeen dolua. ''Jarlekua'']] ====

Revisión del 10:31 21 feb 2019

Otros idiomas:
Inglés • ‎Español • ‎Euskera • ‎Francés

Contenido de esta página

I. HERIOTZAREN ZANTZUAK

Animaliekin erlazionatutako zantzuak

Beleen eta beste hegazti batzuen presentzia. Belak, pikak karraskari

Ekintzekin eta gertaerekin erlazionatutako zantzuak

Kanpai-hotsak

Justu ordaintzea, neurtzea edo pisatzea

Hiltzetik eratorritako zantzuak. Hilaren begi irekiak

 

II. AGONIA ETA HERIOTZA

Hiltamua

Izenak

Hiltamuaren zeinu fisikoak

Agonia-kanpaia. Agonia-kanpaia, agoniako zeinua

Hil-hurrenari laguntza

    • Arretak eta zaintzak
    • Hil-hurrenari bisita. Bisita egitea
    • Hil-hurrenari beila. Gaubeila
    • Aldaketa garaikideak

Hiltamua luzatzearen kausak

    • Haserreak eta irainak
    • Jeinuak edukitzea. Gaizkinak

Hiltamua luzatzearen aurkako erremedioak

    • Meza enkomendadua
    • Argien eta baraualdien eskaintza. Kandela bizte eta barauak
    • Arimari irteera erraztea

Heriotza

    • Madarikazioak. Birao-maledizioneak
    • Begizkoa. Begigaiztoa
    • Heriotzaren jeinuak. Herioa, balbea

 

III. BIATIKOA ETA OLIADURA. AZKEN SAKRAMENTUAK

Heriotzako iragatearen erritu kristauak

Izenak

Azken Sakramentuak hartzea. Elizakoak

    • Etxeko aldarea
    • Etxea apaintzea

Biatikoa. Gure Jauna

    • Biatikoa Baskonia kontinentalean
    • Biatikoa Nafarroan
    • Biatikoa Gipuzkoan
    • Biatikoa Bizkaian
    • Biatikoa Araban

1. eranskina: Derniers Sacrements, Azken Sakramendia, Mendiben (NB)

2. eranskina: Biatikoaren eta Oliaduraren administrazioa antzinako Erromatar Erritualean

 

IV. ARIMAREN PATUARI BURUZKO SINESMENAK

Arimaren eta gorputzaren arteko bereizketa

Salbazioko eta kondenako seinaleak

Hilkutxa etxetik ateratzeko zailtasunak

Salbazioa ziurtatzeko praktikak

 

V. ETXEKO DOLUA ETA AUZOKIDEEN LAGUNTZA

Dolu-zeinuak hildakoaren etxean

Auzokideen parte-hartzea doluan

Auzoaren eta auzokideen erlazioa hildakoaren etxearekin

    • Auzoko hierarkiaren antolaketa
    • Lehen auzoa
    • Adiskidetzea eta adiskidetasuna auzokideen artean

Auzokideek emandako laguntza

    • Etxeko zereginak eta lanak
    • Familia-laguntzaren lehentasuna
    • Ohituraz ezarritako laguntzak

Parrokiako gurutzea hildakoaren etxean

Eranskina: Auzokideen rola hileta-errituan Ortzaizen (NB)

 

VI. HERIOTZAREN JAKINARAZPENA

Abisuak. Hil-mezuak

Jakinarazpenaren hartzaileak

    • Familiako kideak eta auzokideak
    • Lehen auzoak
    • Mutilak
    • Emakume berriemaileak
    • Mezulariak eta auroroak

Kanpai-hotsak. Hil-kanpaiak, hil-zeinuak

Izenak

Kanpaiak jotzeko ardura duen pertsona

    • Sexuaren bereizketa eta estatus erlijiosoa
    • Aingeru-kanpaia
    • Kategoria sozialak

Hil-kanpaiak ermitetan

Eskelak

Eskelak egunkarietan

Eskelak kalean

Oroigarriak

Heriotzaren berria ematea etxeko abereei

Berria ematea erleei. Erletxuak, erletxuak

    • Erlauntzaren iraupena
    • Egin ezazue argizari gehiago. Egizue argizaria
    • Argizaria eskatzea eta erleen heriotza eragoztea
    • Nagusiaren heriotza. Nagusia hil da
    • Nagusi berria. Nagusia ezagutu
    • Dolu-markak. Lutoa jantzi

 

VII. HILAREN BEZTITZEA

Hiltzea eta begiak ixteko ekintza

Garbiketa eta beztitzea

Eskuak eta oinak atontzea

Gatza gorpuaren gainean

Hil-jantzia eta hil-jantzi motak

    • Gorpu-izara. Gorputz-izara
    • Arropa erlijiosoak
    • Jaietarako arropa

Hilotzaren ondoko objektuak

Errukizko sinboloak

Belar-erretzeak

 

VIII. GAUBEILA

Gaubeila

Arrosarioa errezatzea iluntzean

Gaueko bijilia. Hilbeilagaba

    • Izenak
    • Gaubeila Baskonia kontinentalean. Gaubeila
    • Gaubeila Baskonia penintsularrean. Begiria
    • Lanpararen zaintza. Lanpiona
    • Gaubeilako mokaduak

Hildakoaren gela

Gurutzea

Ur bedeinkatua

Hilotzaren atontzea

Hilotza hil-ohean

Hil-ganberan. Hil-ohea

Hilkutxa

Arotzaren zereginak

Andak eta kolportak

Lastaira erretzea

 

IX. HIL-BIDEAK

Izenak

Hil-bideak populaketa sakabanatuko herrietan

Baskonia kontinentala. Eleizbideak

Hil-bideak landa-eremuko hiribilduetan

Hil-bideak populaketa kontzentratuko herrietan

Parrokiko gurutzearen eta Biatikoaren bideak

Hil-bideen konponketa

Hil-bideen esanahi juridikoa

 

X. HILOTZA ELIZARA ERAMATEA

Hil-ohezaleak

    • Baskonia kontinentala. Hilketariak
    • Baskonia penintsularra. Andariak

Gorpuaren orientazioa

Gorpua garraiatzeko moduen bilakaera

Txandak garraioan

Gorpua altxatzea

Baskonia kontinentala

Harrera-etxeak. Gorpuetxeak

 

XI. SEGIZIOA

Segizioaren osaketa

Segizioaren burua. Kurutzeketaria

Segizioa Araban

Kofradiak eta elkarteak segizioan

Otoitzak eta kantuak gorpua eraman bitartean

Segizioaren geldialdiak. Itxoinaldiak

Segizioa gaur egun

Umeen ehorzketa

Izenak

Gazteen ehorzketa

Erostariak

 

XII. JANZKERA SEGIZIOAN

Doluko antzinako janzkera

Gizonezkoen janzkera tradizionala

Emakumeen janzkera tradizionala

Ahaideen eta auzoen janzkera tradizionala

Segizioko kideen janzkera gaur egun

 

XIII. SEGIZIOKO ESKAINTZA ERAMAILEAK

Eskaintzaren eramaile emakumezkoa. Izenak

Abereen antzinako eskaintzak segizioan

Erramuak eta lore-koroak segizioan

Loreak eta koroa artifizialak

Kokapena segizioan

 

XIV. HILETAK

Hilotza hiletetan

Katafalkoa

Familiaren doluaren atontzea elizan

Gizonezkoen dolua. Luto-bankua

Emakumeen dolua. Jarlekua

Hileta-meza

Hileta motak

Hiletaren kategoria soziala

Ehorzketako meza eta ondra-mezak

Aldi bereko mezak (de «a tiempo»)

Seinen hiletak. Aingeru-meza

Eranskina: Hiletak, Erromatar Erritualaren arabera

 

XV. HILETA EGUNAK

Bederatziurrena

Bederatziurrena hogeiko hamarkadan

Bederatziurrena Euskal Herri kontinentalean

Ondrak

Arimen hileroko funtzioa eta Ogerrena

Urteburuko meza

Euskal Herri penintsularra

Meza-sariak

San Gregorioren mezak

Eranskina: Ehorzketaren gastuak

 

XVI. HILOBIAK ELIZETAN. JARLEKUAK. FUESAK

Izenak

Hilobi sinbolikoen iraupena gaur egun

Etxeko hilobia

Hilobiak kentzea

Hilobiko hatuak

Oihala edo zamaua. Zamaua

Argien euskarriak

    • Argimutila
    • Sepultura. Fuesa
    • Argizaiola
    • Candelero

Hilobiaren aktibazioa. Ezkoen piztea

Seroraren prestaketa

Hilobia hartzea

Doluaren iraupena hilobian. Ogi-hastea eta ogi-uztea

 

XVII. ESKAINTZAK ETA ESKARIAK HILOBIAN. ARGIAK, OLATAK, HIL-OTOITZAK

Argien eskaintza. Argi egitea

Sinesmenak

Argien eskaintza hiletetan

    • Gipuzkoa
    • Nafarroa
    • Araba
    • Bizkaia
    • Euskal Herri kontinentala
    • Gipuzkoa
    • Nafarroa
    • Araba
    • Bizkaia
    • Euskal Herri kontinentala

Ogien eskaintza. Ogien eskaintza

Izenak

Eskaintza dolu-urtean

Eskaintzak urteburuko mezan

Eskaintza egun seinalatuetan

Eskaintzako ogiaren banaketa

Diruaren eskaintzak hilobian. Errespontsuak

Izenak

    • Jaiegunetan
    • Azoka-egunetan

Errespontsuak urteko egun jakin batzuetan

Animalien antzinako eskaintzak

Iturri historikoak

 

XVIII. EHORZKETA

Ehorzketara joatea

Doluaren presentzia ehorzketaren ondoren

Ehorzketa gaur egun

Errituak hilerrian

Lur eskukada bat botatzea

Lurra ematea

Hilobiaren orientazioa

Elizan eta haren inguruan

    • Eguzkiarekiko orientazioa
    • Elizarekiko orientazioa
    • Hilerriaren planoarekiko orientazioa
    • Ausazko banaketa

 

XIX. HILDAKOAREN ETXERA ITZULTZEA ETA HILETA-OTORDUAK

Segizioa hildakoaren etxera itzultzea

Baskonia kontinentala

Otorduak eta mokaduak bildutakoei

«Karitatea» Araban

Hiletetan izandakoei emandako opariak

Umeei

Entierro-bazkaria

    • Hildakoaren etxean
    • Taberna eta ostatuetan
    • Gelaren eta janariaren prestaketa

Jankideak

    • Ahaideak
    • Auzokideak
    • Mezakoak
    • Beste gonbidatu batzuk
    • Mahaiburua
    • Otoitzak

Janariaren osaketa

    • Beskoitze (L)
    • Izpura (BN)
    • Ezpeize-Ündüreine (Z)
    • Basabürüa (Z)
    • Aria (N)
    • Allo (N)
    • Mezkiritz (N)
    • Berastegi (G)
    • Elosua (G)
    • Abadiño (B)
    • Zeanuri (B)
    • Erriberagoitia (A)
    • Agurain (A)

Ondra-bazkariak eta urteburuak

Gaur egungo balorazioak

Eranskina: Hil-banketeei buruzko antzinako legezko murrizketak

 

XX. DOLUA

Izenak

Doluaren iraupena

Dolu-garaiko murrizketak

Taberna eta leku publikoetan egotea

Etxeko ospakizunak

Jarduera zaratatsuak

Doluko arropa

Emakumeen dolua

    • Doluzko mantelina
    • Mantalina
    • Soingainekoa
    • Mantaleta
    • Kaputxina
    • Kapa
    • Kapa ttipia eta taulerra

Umeen dolua

Dolu ez hain zorrotzak

Janzkien etxeko tindatzea dolurako

Dolu-zeinuak etxearen kanpoaldean

Dolua etxeko abereengana zabaltzea

Beste dolu-adierazpen batzuk

Doluan egindako aldaketak

 

XXI. DOMURU SANTUKO OSPAKIZUNA

Azaroak 1. Domuru Santu

Hilerrira joatea

    • Euskal Herri penintsularra
    • Euskal Herri kontinentala

Azaroak 2. Hildakoen Egunaren edo Arimen Egunaren ospakizuna. Arimen Eguna

Eskaintzak elizan

Hilerrira bisitak

Induljentziak hilengatik

Hilen aldeko ospakizunak urtean zehar

Hilobien zaintza

 

XXII. HERIOTZAREN INGURUKO ELKARTEAK

Kofradia erlijiosoen ezaugarri nagusiak

Vera Cruzeko kofradia

Santo Rosarioko kofradia

Arimen kofradia

Beste izen batzuk dituzten kofradia erlijiosoak (San Blas, San Nikolas, Arrantzaleak eta Mareatzaileak, Santiago Apostolua, San Frantzisko Xabier, San Roke, San Sebastian, Santa Ana, San Jose, Sakramentu Santua, Santa Fe, Zuziak, Kobazuloetako Ama)

Santutegiei lotutako kofradiak

Auzo-kofradiak Bizkaian

San Migel Altzustakoaren kofradia, Zeanurin

Zangotzako Hirutasunaren kofradia (Nafarroa)

Aramaioko Apaizen kofradia (Araba)

Hiletetarako mutualitate-izaera duten ermandade eta elkarteak

Eranskina

Durruma herriko Santo Rosario kofradiaren liburua

«Bakartasuna» Hilen ermandadea (La Soledad). Zeanuri

 

XXIII. EHORZTEKO LEKUAK ETA MODUAK

Ehorzketa etxean. Etxekanderearen baratzea

Ehorzketa elizaren ondoan

Ehorzketa elizaren barruan

Elizetan ehorzteko legezko debekuak

Hilerria

Hilerriaren kokapena

    • Tenpluaren ondoan
    • Hilerriak ermiten ondoan
    • Hilerriak aldirietan
    • Tumulua
    • Hilobia lurrean lauza batekin
    • Panteoia
    • Nitxoa
    • Gurutzeak
    • Hilarriak

Bedeinkatu gabeko lurra

    • Linboa
    • Beren burua hil dutenentzako eta fedegabeentzako espazioa
    • Kasu partikularrak
    • Ehorzketa zibilak

 

XXIV. MAMUAK ETA ARIMA HERRATUAK

Agerpenei buruzko sinesmenak

Arimak agertzeko moduak

Gorputz formaduna

Agerpenen denborak

Agerpenen eszenatokiak

Bideak eta bidegurutzeak

Arimen egoitzak

Agerpenen lekukoak

Agerpenen aurreko jokabideak

Arauak eta elkarrizketa moldeko formulak. Zer arrangura duk?

Arimen eskariak

    • Mezak
    • Otoitzak
    • Zorrak kitatzea
    • Promesak betetzea

Aieruak eta agerpenei beldurra

Hilerriari bueltak emateko debekua

Ehorzketa-lekuei beldurra

Arimekiko sinesmenari lotutako praktikak

Agertuen narrazio tradizionalizatuak

Zerbitzari zordun izateagatik. Zorrak pagatu arte neskato

Eranskina: Agertuen kontakizunak

Herotsegilea. Arima burrunbatsua

Zazpi estatuz ez ondoratu. Zazpi estadio urruntzea

Mallabiko abadea. Apaiz-ehiztari herratua

Zorrak pagatu arte neskato. Zerbitzari zordun izateagatik

Arima herratua (âme errante) qui écrit sur un papier un

Arima korotik gora joan. Agerpena elizan

Kuadrilea kantaren-kantaren. Arima-taldea hilerri ondoan

 

XXV. LES RITES FUNERAIRES EN PAYS BASQUE NORD OU IPARRALDE (SINTHESE)

Obtenido de «https://atlasetnografico.labayru.eus/index.php?title=Indice_Ritos_funerarios_en_vasconia/eu&oldid=73876»