Índice de contenidos

Revisión del 07:33 26 sep 2017 de Labayru (discusión | contribuciones) (Página creada con «=== Erosketarako akordioa ===»)
Otros idiomas:
Inglés • ‎Español • ‎Euskera • ‎Francés

Contenido de esta página

I. ANIMALIEN HAZKUNTZA

Animalien hazkuntza tradizionala eta gaur egungo aldaketak

Isurialde atlantikoa

Isurialde mediterraneoa

II. ANIMALIEN ARRAZAK

Behiak eta idiak

Ardiak

    • Latxa eta manexa
    • Karrantzarra, sasi-ardia eta eusko-bearnesa
    • Latxen, txurren eta merinoen bizikidetza

Ahuntzak

Txerriak

Behorrak, astoak eta mandoak

Oiloak, usoak, ahateak eta beste hegazti batzuk

Beste animalia txiki batzuk: untxiak, txakurrak eta katuak

Eranskina: Betizu, behi basatia

III. ANIMALIEN IZENAK

Izenak espeziearen, adinaren eta sexuaren arabera

    • Kumeak
    • Helduak
    • Beste izen batzuk
    • Kumeak
    • Helduak
    • Kumeak
    • Helduak
    • Kumeak
    • Helduak
    • Kumeak
    • Helduak
    • Kumeak
    • Helduak
    • Kumeak
    • Helduak
    • Kumeak
    • Helduak
    • Zenbait animalia

IV. ANIMALIEKIKO HIZKUNTZA ETA TRATUA

Etxe abereei jarritako izenak

    • Ezaugarri fisikoengatik
    • Izaerarengatik
    • Jaiotze-lekuarengatik
    • Familiako kideen, ezagunen edo ospetsuen izenak
    • Kateatutako izenak
    • Ezaugarri fisikoengatik
    • Pertsona-izenak eta jatorri-izenak
    • Izaerarengatik
    • Ilajearen kolorearengatik
    • Itxurarengatik eta izaerarengatik
    • Ilajearen kolorearengatik
    • Itxurarengatik, izaerarengatik eta ezaugarri astralengatik

Animaliekiko hizkuntza eta tratatzeko modua

    • Laztanak
    • Behiak
    • Behorrak eta astoak
    • Ardiak eta ahuntzak
    • Txakurrak eta katuak
    • Oiloak, ahateak eta txerriak
    • Ardiak
    • Beste animalia batzuk
    • Akuilua. Pertika
    • Burdin sarea
    • Zartailua, zigorra edo usta

V. ANIMALIAK HAZTEKO UKUILUAK ETA BARRUTIAK

Ukuilu tradizionala

    • Ukuiluaren ezaugarriak
    • Banaketak ukuiluetan
    • Animaliak asketara lotzea
    • Hesiak edo parrilak
    • Lastategia

Abeletxe modernoak. Egindako aldaketak

Etxe abereak hazteko barrutiak

    • Lo egiteko makilak
    • Errutegiak

VI. UKUILURATUTAKO AZIENDAREN ELIKADURA

Aziendaren elikadura etxean

    • Isurialde mediterraneoa
    • Ur-hornikuntza

Kumeen elikadura

Aziendaren elikadura mendian

    • Hesola bati lotutako soka edo katea
    • Hankak elkarrekin lotzea
    • Langa
    • Belazeak hesitzea

VII. ANIMALIEN UGALTZEA ETA ZAINTZA

Etxe abereen ugalketa-zikloa

    • Araldia eta estaltzea
    • Haurdunaldia
    • Erditzea
    • Erditutako behiaren zaintza
    • Araldia eta estaltzea
    • Haurdunaldia eta erditzea
    • Araldia
    • Haurdunaldia eta erditzea
    • Sexua finkatzea
    • Errutea
    • Lokaldiaren bidezko ernalkuntza
    • Txitaldia
    • Arrautzen jaiotzea

Aziendaren adina kalkulatzeko prozedurak

Animalien gorputzen manipulazioa

    • Zezenak
    • Astoak eta zaldi-azienda
    • Ahariak eta
    • Txerriak eta ahardiak
    • Oilaskoak

Ferratzea

    • Zaldi-azienda
    • Behi-azienda

VIII. MENDIKO AZIENDA

Bizkaia

Gipuzkoa

Baskonia kontinentala

Araba

Nafarroa

Azienda mendian harrapatzea

Eranskina: Lezaungo (N) bazkalekuen aprobetxamendua

IX. ARTALDEAREKIN MENDIRA IGOTZEA

X. JABETZA MARKAK

Aziendaren jabetza markak

    • Ebakien motak eta izenak
    • Azienda larriari egindako ebakiak
    • Burdinazko markak adarretan, apatxetan edo muturrean

Zintzarriak edo dunbak. Arranak, zintzarriak

    • Ardiak
    • Transhumantzia
    • Ahuntzak
    • Behiak eta behorrak

Aziendaren apaindurak

    • Uztaren garraioa
    • Nekazaritzako beste lan batzuetan
    • Zamariei zurdak apaintzea

XI. BAZKALEKU KOMUNALAK

XII. ARTZAINEN MENDIKO KOKAPENAK

Karrantzako mendiak

Gorbeia mendikatea

Anbotoko eta Aramotz mendikateak

Oiz mendia

Aizkorri mendikatea

Izarraitz eta Ernio mendikateak

Aralar mendikatea

Urbasa mendikatea

Andia mendikatea

Entzia mendikatea

Nafarroako Pirinioak

Erdialdeko Nafarroa eta Bardea

Arabako Mendiak

Euskal Herri kontinentala Espazioaren antolaketa mendian

    • Sara
    • Azkaine
    • Aldude
    • Ibarre
    • Garazi
    • Liginaga
    • Muskildi
    • Zunharreta
    • Etxebarre

XIII. TRANSHUMANTZIA ETA TRANSTERMINANTZIA

Artzaintza ibiltaria

Neguko bazkalekuetarako ibiltaritza

    • Pirinioetako haranetatik Bardeara
      • Bazkaleku komunerako eskubidea
      • Abelbideetan barrena
      • Joanaldirako prestakuntzak eta ordena
      • Gertaerak eta elikadura abelbidean barrena
      • Bardean sarrera eta egonaldia. Itzulera
    • Transhumantziako beste mugimendu batzuk Nafarroan
    • Transhumantziako mugimendu pirinio-akitaniarrak
    • Transhumantzia Bizkaiko mendietara eta kostaldera
    • Transhumantzia Gipuzkoako mendietara eta kostaldera
    • Pirinioetako transhumantzia haranetara eta kostaldera
    • Nafarroako Erriberako transhumantzia

Udako transhumantzia

    • Arabako mendiak
    • Bizkaiko mendiak
    • Aralar eta Aizkorri mendikateak
    • Ernio eta Izarraitz mendiak
    • Urbasa eta Andia mendikateak
    • Baskonia kontinentala

Bizitza neguko bazkalekuetan

Bizitza udako bazkalekuetan

    • Arabako eta Bizkaiko mendiak
    • Aralar mendikatea
    • Urbasa eta Andia mendikateak

Neguko bazkalekuen erabilgarritasuna

Artzainen ibiltaritzaren egutegia

Abelbideak

    • Abelbideak Araban
    • Abelbideak Nafarroan

Eranskina: Nafarroako abelbideak gaur egun

XIV. ARDI-TXAKURRA. ARDI-TXAKURRA

Ardi-txakurra

Ardi-txakurraren sarbidea

Ardi-txakur motak

Ardi-txakurraren erabilerak

Txakurra beste animalia batzuen zaintzan

Eranskina: Ardi-txakurren lehiaketa

XV. ARTZAIN MOTAK

Artaldearen jabe diren artzainak

Artalde handien artzainak

Kontzeju-artzainak

    • Araba
    • Nafarroa

Aziendaren zaintza txandaka

1. eranskina: Hameka urtetan Iratin bordazain

2. eranskina: Herriko abeltzainen kontratua. 1890. urtea Berganzo (A)

XVI. ARTZAINAREN JANZKERA

XVII. ARTZAINEN HATUAK ETA ARTISAUTZA

Artzain-tresnak

Gaztandegia

Artzain-edalontziak

Ontziak eta mahai-tresnak

Esku-lanak

Artilearen artisautza

Abarkentzako lokarriak. Trailak

Lokarriak, sokak eta bastak

Eskumakilak eta bastoiak, artzain-makilak

Zintzarrientzako idunekoak, uztaiak

Zintzarriak eta zintzarri-mihiak

XVIII. BASAPIZTIEN EHIZA

Otsoaren ehiza

    • Tranpak, lakioak eta amu pozoituak
    • Uxaldiak eta ehiza eskopetaz

Otso-zuloak

Azeriaren ehiza

    • Kutxen bidezko ehiza
    • Lakioak
    • Zepoak
    • Amu pozoituak
    • Ehiza eskopetarekin

Txakur basatuak

Harrapari txikiak

Hartza

Basapiztien ehiztarien kontratazioa

Ehizatutako animaliengatik emandako saria

Eranskina: Otso-zulo batzuen deskribapena

XIX. ARDI-JEZTEA. ARDI-JEZTEA

Jeztea, batzaldia

Esnea goritutako harriekin berotzea, esne-harriak

Ardi-esnea eta ahuntz-esnea. Horien erabilera

Gaur egungo trantsizioak

Behi-aziendaren esnea

Eskuz egindako behi-jeztea

Esnearen neurketa, esne-neurriak

Behi-esnearen banaketa eta salmenta

Produktuen garraioa artzain-sarobetik

XX. GAZTAGINTZA

Ardi-gazta egitea

    • Gazta Bizkaiko eta Arabako artzain-sarobeetan
    • Gazta kostaldetik gertuko eremuetan
    • Gazta Urbian eta Aralarren
    • Gazta Baskonia kontinentalean
    • Gaztagintza Araban
    • Gaztagintza Nafarroan
    • Gazta zaharra
    • Erronkariko gazta eta Urbasa gazta

Gazten merkatua

Ahuntz-gazta egitea

Gaur egungo trantsizioak

Beste esneki batzuk

1. eranskina: Ataun-Aralarko (G) artzainaren eguna gazta egiteko garaian

2. eranskina: Mendiko gazta eskuz egiteko metodo tradizionala, bortü-gazna, Zuberoan

XXI. ARDI-MOZTEA. ARDI-MOZTEA

XXII. ANIMALIAK HILTZEA ETXEAN

Animaliak hiltzea etxean egun seinalatuetan

Etxean animaliak hiltzeko erabilitako prozedurak

Azienda haragitarako saltzea

    • Lehentasunezko salmenta tratanteei
    • Salmenta partikularrei azoketan

Ardi-larrua

XXIII. GANADU FERIAK ETA AZIENDEN SALEROSKETAK

XXIV. LAS ABEJAS. ERLEA

XXV. PROTECCIÓN CREENCIAL DEL GANADO

San Antonio Abad, patrono del ganado

    • Sahumerios y hogueras de San Antón
    • Concentraciones de ganado ante las iglesias
      • Navarra
      • Álava
      • Gipuzkoa y Bizkaia
    • Bendición de alimentos y cencerros
    • Rodeos a la Cruz de San Antón

San Blas

San Juan Bautista, protector de los rebaños

Símbolos protectores contra el rayo

Bendiciones rituales

Ofrendas

Amuletos

Animales protectores

XXVI. CREENCIAS Y COSTUMBRES

Sobre la incubación de las gallinas

Sobre la procreación

Sobre los cambios atmosféricos

Presagios de muerte

Costumbres en relación con el luto

Presagios de brujas

Sobre la subida del ganado al monte

Prevenciones contra los animales dañinos

Ritos de adaptación a la casa

Bildots-lorra: ayuda mutua

Otras costumbres

Fiestas de pastores

Obsequios y donativos

Lugares de culto en zonas de pastos

XXVII. JUEGOS DE PASTORES

Lugares donde se practican los juegos

Juegos de pelota

Juegos de lanzamiento

Juegos de fuerza

Juegos de salto

Juegos de carreras

Juegos de bolos

Juegos de mesa

Espantos

Cantos e instrumentos musicales

    • Cuernos
    • Silbos y flautas
    • Sumpriño
    • Alboka

Apéndice: Descripción de los juegos botu luzea y urdanka por un pastor suletino