Índice de contenidos

Contenido de esta página

I. ANIMALIEN HAZKUNTZA

Animalien hazkuntza tradizionala eta gaur egungo aldaketak

Isurialde atlantikoa

• Bizkaia

• Gipuzkoa

• Baskonia kontinentala

Isurialde mediterraneoa

• Araba

• Nafarroa

 

II. ANIMALIEN ARRAZAK

Behiak eta idiak

• Betizu

• Montxina

• Terreña

• Piriniotarra

• Aziendaren bilakaera‏

• Eranskina: Arraza autoktonoen deskribapena

Ardiak

• Isurialde atlantikoko arrazak

• • Latxa eta manexa
  • Karrantzarra, sasi-ardia eta eusko-bearnesa

• Isurialde mediterraneoko arrazak

• • Latxen, txurren eta merinoen bizikidetza

• Nafarroako rasa ardia

• Eranskina: Arraza autoktonoen deskribapena

Ahuntzak

• Eranskina: Arraza autoktonoen deskribapena

Txerriak

• Eranskina: Arraza autoktonoen deskribapena

Behorrak, astoak eta mandoak

• Eranskina: Arraza autoktonoen deskribapena

Oiloak, usoak, ahateak eta beste hegazti batzuk

Beste animalia txiki batzuk: untxiak, txakurrak eta katuak

• Eranskina: Arraza autoktonoen deskribapena

Eranskina: Betizu, behi basatia

 

III. ANIMALIEN IZENAK

Izenak espeziearen, adinaren eta sexuaren arabera

• Ardi-azienda

• • Kumeak
  • Helduak
  • Beste izen batzuk

• Behi-azienda

• • Kumeak
  • Helduak

• Txerri-azienda

• • Kumeak
  • Helduak

• Ahuntz-azienda

• • Kumeak
  • Helduak

• Zaldi-azienda

• • Kumeak
  • Helduak

• Asto-azienda

• • Kumeak
  • Helduak

• Mando-azienda

• • Kumeak
  • Helduak

• Hegazti-azienda

• • Kumeak
  • Helduak
  • Zenbait animalia

 

IV. ANIMALIEKIKO HIZKUNTZA ETA TRATUA

Etxe abereei jarritako izenak

• Ardiak

• • Ezaugarri fisikoengatik
  • Izaerarengatik
  • Jaiotze-lekuarengatik
  • Familiako kideen, ezagunen edo ospetsuen izenak
  • Kateatutako izenak

• Behiak eta idiak

• • Ezaugarri fisikoengatik
  • Pertsona-izenak eta jatorri-izenak
  • Izaerarengatik

• Zaldiak

• • Ilajearen kolorearengatik
  • Itxurarengatik eta izaerarengatik

• Txakurrak

• • Ilajearen kolorearengatik
  • Itxurarengatik, izaerarengatik eta ezaugarri astralengatik

• Ahuntzen, astoen, katuen eta txerrien izenak

Animaliekiko hizkuntza eta tratatzeko modua

• Animaliekiko tratua

• • Laztanak

• Etxe abereekin erabilitako hizkuntza

• • Behiak
  • Behorrak eta astoak
  • Ardiak eta ahuntzak
  • Txakurrak eta katuak
  • Oiloak, ahateak eta txerriak

• Txistuak

• • Ardiak
  • Beste animalia batzuk

• Azienda akuilatzeko tresnak

• • Akuilua. Pertika
  • Burdin sarea
  • Zartailua, zigorra edo usta

 

V. ANIMALIAK HAZTEKO UKUILUAK ETA BARRUTIAK

Ukuilu tradizionala

• Baserri barruko abeletxeak: ukuilua

• • Ukuiluaren ezaugarriak
  • Banaketak ukuiluetan

• Etxetik kanpoko abeletxeak

• Askak

• • Animaliak asketara lotzea
  • Hesiak edo parrilak
  • Lastategia

• Simaurra

Abeletxe modernoak. Egindako aldaketak

Etxe abereak hazteko barrutiak

• Txerrikortak

• Oilategiak

• • Lo egiteko makilak
  • Errutegiak

• Untxitegiak

• Usategiak

 

VI. UKUILURATUTAKO AZIENDAREN ELIKADURA

Aziendaren elikadura etxean

• Behiak

• • Isurialde mediterraneoa
  • Ur-hornikuntza

• Idiak

• Zamariak

• Ardiak eta ahuntzak

• Txerriak

• Oiloak eta beste hegazti batzuk

• Untxiak

• Txakurrak eta katuak

Kumeen elikadura

• Txahalak

• Bildots emeak

• Axoak

• Txerriak

• Moxalak eta astoak

• Txitak

• Untxiak

• Kumeak eta katuak

Aziendaren elikadura mendian

• Isurialde mediterraneoa

• Isurialde atlantikoa

• Animalien kontrola belazeetan

• • Hesola bati lotutako soka edo katea
  • Hankak elkarrekin lotzea
  • Langa
  • Belazeak hesitzea

 

VII. ANIMALIEN UGALTZEA ETA ZAINTZA

Etxe abereen ugalketa-zikloa

• Behiak

• • Araldia eta estaltzea
  • Haurdunaldia
  • Erditzea
  • Erditutako behiaren zaintza

• Ardiak

• • Araldia eta estaltzea
  • Haurdunaldia eta erditzea

• Ahuntzak

• Behorrak

• • Araldia
  • Haurdunaldia eta erditzea

• Astemeak

• Mandoak lortzea

• Ahardiak

• Untxi emeak

• Oiloak eta usoak

• • Sexua finkatzea
  • Errutea
  • Lokaldiaren bidezko ernalkuntza
  • Txitaldia
  • Arrautzen jaiotzea

• Txakur emeak

• Katemeak

• Geldialdiak eta ernalkuntza artifiziala

Aziendaren adina kalkulatzeko prozedurak

• Behiak

• Ardiak

Animalien gorputzen manipulazioa

• Bildots emeei buztana moztea

• Beste mozketa, anputazio eta zulatze batzuk

• Adarrak kentzea

• Irentzea

• • Zezenak
  • Astoak eta zaldi-azienda
  • Ahariak eta
  • Txerriak eta ahardiak
  • Oilaskoak

Ferratzea

• Ferratze-prozesua

• • Zaldi-azienda
  • Behi-azienda

• Ferrak eta iltzeak

• Ferratzaileek egindako beste operazio batzuk

 

VIII. MENDIKO AZIENDA

Bizkaia

Gipuzkoa

Baskonia kontinentala

Araba

Nafarroa

Azienda mendian harrapatzea

• Lakioa

• Gatza eta ogia

• Oihuak eta zaratak

• Heltze-txakurren erabilera

Eranskina: Lezaungo (N) bazkalekuen aprobetxamendua

 

IX. ARTALDEAREKIN MENDIRA IGOTZEA

Artaldearen igoera

• Klimaren eta bazkalekuen eragina

• Mendira igotzea aziendaren ezaugarrien arabera

• Eguneroko zikloa duen artzaintza

• Aplikatzeko arautegia

• Artzaintza gaur egun

Artzainaren igoera bakarrik edo lagunduta

Artzainaren animalia-segizioa

Bazkaleku onenak artaldearentzat

• Udako bazkalekuak edo garaiak

• Neguko bazkalekuak edo haranekoak

• Isurialde mediterraneoa

• Bazkaleku kaltegarriak

Artzainaren urteroko zikloa eta mendiko egonaldia

• Gorbeiako (B) artzaina

• Urbiako artzaina eta Aizkorrikoa (G)

• Zuberoako artzaina

• Alloko (N) artzaina

Artaldearen jaitsiera

 

X. JABETZA MARKAK

Aziendaren jabetza markak

• Ebakia belarrian. Akatsa

• • Ebakien motak eta izenak
  • Azienda larriari egindako ebakiak

• Pinturarekin egindako seinaleak

• Bikez edo breaz egindako marka. Biketzea

• Burdinazko marka

• • Burdinazko markak adarretan, apatxetan edo muturrean

• Aziendaren markatze-lanetan izandako aldaketak. Krotaloa

Zintzarriak edo dunbak. Arranak, zintzarriak

• Zintzarrien soinua

• Zintzarri eta ezkila motak

• • Ardiak
  • Transhumantzia
  • Ahuntzak
  • Behiak eta behorrak

Aziendaren apaindurak

• Txilinezko idunekoa eta txintxirrinak

• • Uztaren garraioa
  • Nekazaritzako beste lan batzuetan

• Zamari apainduak

• Aziendaren dotoretzea

• • Zamariei zurdak apaintzea

 

XI. BAZKALEKU KOMUNALAK

Ezaugarriak eta bilakaera

• Komunalen murrizketa eta galera

• Baso-sartzeak eta ixteak

• Uztondoak

• Udalen eta diputazioen esku-hartzea

• Erabiltzeko baldintzak

BAZKALEKU KOMUNALEN APROBETXAMENDUA

Komunalak Bizkaian

• Gorbeia mendikatea

• Anbotoko eta Oiz mendikateak

• Enkarterriko haranak

• Karrantza

Bazkalekuen ermandade eta komunitateak Araban

• Gorobel mendikateko komunitatea

• Badaia mendikateko komunitatea

• Guibijoko komunitatea

• Urkabustaizko komunalak

• Arkamo Mendikateko Elkartea

• Gaubea harana

• Valderejo mendikatea

• Berganzoko komunalak

• Mendi komuneroa Toloñon

• La Isla mendi komuneroa

• Hernán Ruiz mendiko komunala

• Izkigoiti eta Izkibeheiti antzinako komunitateak

• Guardiako eta haren Lurreko mendi komuneroa

• Moreda eta Vianako komuneroak

• Kodes mendikatea

Partzuergoak Gipuzkoan eta Araban

• Gipuzkoako eta Arabako Partzuergo Orokorra

• Partzuergo Txikia edo Komun Txikia

• Entziako Partzuergo Orokorra

• Iturrietako Partzuergoa

Ernio eta Jaizkibelgo Mendiak

Aralar mendikateko elkarteak

• Enirio-Aralarko Mankomunitatea

• Aralarko Elkartea

Urbasa eta Andia mendikateak

• Ameskoetako komunalak

• Lokiz mendikatea

• Lezaun eta Ultzamako komunalak

Nafarroako Pirinioak

• Baztan

• Erroibar

• Agoitz eta Longida

• Zaraitzu

• Erronkaribar

• • Debekagunea
  • Zatiak eta portuak
  • Mendiko galsoroa, kasalenkoa eta komuna

• Bardeako bazkalekuak

Eskortak

• Zangoza

• San Martin Unx

• Mélida

• Lodosa

• Allo

Partzuergoak

• Pirinioen arteko partzuergoak

• Hiru Behien Zerga

Euskal Herri kontinentala

• Lurralde-sindikatuak

• Kaiolarra

Eranskina: Saroiak Baskonian

 

XII. ARTZAINEN MENDIKO KOKAPENAK

Karrantzako mendiak

• Txabolak eta kasetak

Gorbeia mendikatea

• Zeanuri

• Orozko

• Zuia

Anbotoko eta Aramotz mendikateak

Oiz mendia

Aizkorri mendikatea

• Urbia-Oltza

• Degurixa-Alabieta

• Arriurdin

Izarraitz eta Ernio mendikateak

Aralar mendikatea

• Beasain

• Ataun (1927)

• Ataun (1955)

• Abaltzisketa (1955)

• Larraun

• Artegi kupuladunak. Arkuak

Urbasa mendikatea

Andia mendikatea

Entzia mendikatea

Nafarroako Pirinioak

• Basaburu Txikia

• Baztan

• Esteribar

• Aezkoa

• Zaraitzu

• Erronkaribar

Erdialdeko Nafarroa eta Bardea

• Zangoza

• San Martin Unx

• Allo

• Agoitz

• Bardea

• Mélida

Arabako Mendiak

• Valderejo

• Arkamo mendikatea

• Gorobel mendikatea

• Guibijo mendikatea

• Badaia mendikatea

• Trebiñu

• Toloño mendikatea

• Izki mendikatea

• Arabako Errioxa. Moreda

• Kodes mendikatea

Euskal Herri kontinentala Espazioaren antolaketa mendian

• Habitat hirukoitza

• Lapurdi

• • Sara
  • Azkaine

• Nafarroa Beherea

• • Aldude
  • Ibarre
  • Garazi

• Zuberoa

• • Liginaga
  • Muskildi
  • Zunharreta
  • Etxebarre

 

XIII. TRANSHUMANTZIA ETA TRANSTERMINANTZIA

Artzaintza ibiltaria

• Transhumantzia handia. Transhumantzia txikia. Transterminantzia

Neguko bazkalekuetarako ibiltaritza

• Neguko transhumantzia handiak

• • Pirinioetako haranetatik Bardeara

• • • Bazkaleku komunerako eskubidea
    • Abelbideetan barrena
    • Joanaldirako prestakuntzak eta ordena
    • Gertaerak eta elikadura abelbidean barrena
    • Bardean sarrera eta egonaldia. Itzulera

• • Transhumantziako beste mugimendu batzuk Nafarroan
  • Transhumantziako mugimendu pirinio-akitaniarrak

• Neguko transhumantzia txikia eta transterminantzia

• • Transhumantzia Bizkaiko mendietara eta kostaldera
  • Transhumantzia Gipuzkoako mendietara eta kostaldera
  • Pirinioetako transhumantzia haranetara eta kostaldera
  • Nafarroako Erriberako transhumantzia

Udako transhumantzia

• Udako transhumantzia Urbasa eta Andia mendikateetara

• Udako transhumantzia txikia eta transterminantzia

• • Arabako mendiak
  • Bizkaiko mendiak
  • Aralar eta Aizkorri mendikateak
  • Ernio eta Izarraitz mendiak
  • Urbasa eta Andia mendikateak
  • Baskonia kontinentala

Bizitza neguko bazkalekuetan

• Bardeako artzaina

• Artzain transhumantea lurraldeen arabera

Bizitza udako bazkalekuetan

• Udako transhumantzia Urbasa eta Andia mendikateetara

• Transhumantzia txikia eta transterminantzia

• • Arabako eta Bizkaiko mendiak
  • Aralar mendikatea
  • Urbasa eta Andia mendikateak

Neguko bazkalekuen erabilgarritasuna

• Araba

• Bizkaia

• Gipuzkoa eta Lapurdi

• Nafarroa

Artzainen ibiltaritzaren egutegia

• Ekialdeko Pirinioak

• Mendebaldeko Pirinioak

• Urbasa eta Andia mendikateak

• Aizkorri eta Aralar mendikateak

• Bizkaiko mendiak

Abelbideak

• Bideak, bidexkak. Ardibideak

• Abelbideak. Altxubideak

• • Abelbideak Araban
  • Abelbideak Nafarroan

Eranskina: Nafarroako abelbideak gaur egun

 

XIV. ARDI-TXAKURRA. ARDI-TXAKURRA

Ardi-txakurra

Ardi-txakurraren sarbidea

Ardi-txakur motak

Ardi-txakurraren erabilerak

Txakurra beste animalia batzuen zaintzan

Eranskina: Ardi-txakurren lehiaketa

 

XV. ARTZAIN MOTAK

Artaldearen jabe diren artzainak

• Artzain-mutilak. Artzainen seme-alabak

• Artzainen elkarteak, partzuerrak

Artalde handien artzainak

• Soldatapeko artzainak

• Morroiak

• Morroi-nagusia

• Kontsiderazio soziala

Kontzeju-artzainak

• Lanak

• • Araba
  • Nafarroa

• Kontratu-baldintzak

• Soldata. Elikadura. Gabonsariak

Aziendaren zaintza txandaka

1. eranskina: Hameka urtetan Iratin bordazain

2. eranskina: Herriko abeltzainen kontratua. 1890. urtea Berganzo (A)

 

XVI. ARTZAINAREN JANZKERA

Beroki tradizionalak

• Kapusaia. Txartesa. Kapilizioa

• Bizkar-babes edo zamarra; aurrekoa edo atzekoa

• Manta. Buru-berokia. Kapeluak

Oinetako tradizionalak

• Abarkak

• Galtzerdiak

• Lazoak, mantak

• Polainak, galtzoinak

• Eskalapoiak. Kalotxak

• Erraketak

Artzainaren gaur egungo janzkera

Artzainaren tresnak eta armak

• Morrala edo bizkar-zorroa. Alportxak

• Artzain-makila

• Habaila eta malotea

• Txurra. Eskumakila. Zurruna

• Eltzagorra. Eltzagorra

• Burruna. Eltzagorra

• Suzko armak

 

XVII. ARTZAINEN HATUAK ETA ARTISAUTZA

Artzain-tresnak

• Zurezko ontziak

• Iraupena

• Kaikua. Jezteko ontzia

• Kotxua. Jezteko azpila

• Iragazkia. Iragazkia

• Abatza

• Maletxa. Irabiagailua

• Epakia. Ezpata

• Gaztanontzia. Zimitza, gaztazala

• Txurka. Euskarria

Gaztandegia

Artzain-edalontziak

Ontziak eta mahai-tresnak

• Koilarak

• Platerak. Txalia. Taloaska

• Oporra. Esne-potoak

• Gatzontziak. Oliontziak

• Urarentzako ontziak

Esku-lanak

Artilearen artisautza

• Iraupena eta gainbehera

• Artilearen hautaketa

• Garbiketa

• Kardatzea

• Irutea

• Ehuna

Abarkentzako lokarriak. Trailak

Lokarriak, sokak eta bastak

Eskumakilak eta bastoiak, artzain-makilak

Zintzarrientzako idunekoak, uztaiak

• Izenak

• Idunekoak egitea

• Trantsizioa

Zintzarriak eta zintzarri-mihiak

 

XVIII. BASAPIZTIEN EHIZA

Otsoaren ehiza

• Otsoaren desagerpena

• Duela gutxiko berragerpena

• Otsoari buruzko sinesmenak eta kondairak

• Defendatzeko bitartekoak

• Ehiza-teknikak

• • Tranpak, lakioak eta amu pozoituak
  • Uxaldiak eta ehiza eskopetaz

Otso-zuloak

Azeriaren ehiza

• Azeriak eragindako kalteak

• Ehiza-teknikak

• • Kutxen bidezko ehiza
  • Lakioak
  • Zepoak
  • Amu pozoituak
  • Ehiza eskopetarekin

Txakur basatuak

Harrapari txikiak

• Hegaztiak

• Karraskariak

• Mustelidoak eta biberridoak

Hartza

Basapiztien ehiztarien kontratazioa

Ehizatutako animaliengatik emandako saria

Eranskina: Otso-zulo batzuen deskribapena

 

XIX. ARDI-JEZTEA. ARDI-JEZTEA

Jeztea, batzaldia

• Jeztearen izena eta tokia, jeiztegia, eskorta

• Jezteko denbora eta forma. Kukurumuku jeitzi

• Jezteko metodo berriak

• Esne-ekoizpena

Esnea goritutako harriekin berotzea, esne-harriak

Ardi-esnea eta ahuntz-esnea. Horien erabilera

• Isurialde atlantikoa

• Isurialde mediterraneoa

• Ahuntz-esnea

Gaur egungo trantsizioak

Behi-aziendaren esnea

Eskuz egindako behi-jeztea

• Jezteko prozedura

• Jezteko makinen sarrera

Esnearen neurketa, esne-neurriak

Behi-esnearen banaketa eta salmenta

Produktuen garraioa artzain-sarobetik

• Esnearen garraioa, esnetako haga

• Produktuen garraioa

 

XX. GAZTAGINTZA

Ardi-gazta egitea

• Gatzagia, legarra

• Gaztagintza Baskonia atlantikoan

• • Gazta Bizkaiko eta Arabako artzain-sarobeetan
  • Gazta kostaldetik gertuko eremuetan
  • Gazta Urbian eta Aralarren
  • Gazta Baskonia kontinentalean

• Gaztagintza Baskonia mediterraneoan

• • Gaztagintza Araban
  • Gaztagintza Nafarroan

• Ardi-gazten pisua eta forma

• Gazta motak

• • Gazta zaharra
  • Erronkariko gazta eta Urbasa gazta

Gazten merkatua

• Euskal Herri penintsularreko merkatuak

• Baskonia kontinentaleko merkatuak

Ahuntz-gazta egitea

Gaur egungo trantsizioak

Beste esneki batzuk

• Gazura

• Zenbera

• Gaztanbera

1. eranskina: Ataun-Aralarko (G) artzainaren eguna gazta egiteko garaian

2. eranskina: Mendiko gazta eskuz egiteko metodo tradizionala, bortü-gazna, Zuberoan

 

XXI. ARDI-MOZTEA. ARDI-MOZTEA

Ardi-moztea

• Ardi-mozteko sasoia

• Kautela-neurriak

• Ardi-moztaileak

• Ardi-mozteko artaziak

• Ardi-mozteko prozedurak

• Urriko ardi-moztea, urri-moztea

• Ardi-moztea gaur egun

Artilea

• Artilearen salmenta, etxean erabiltzeko

• Artilearen salmenta, ehun-fabrikei

• Artilearen kalitatea eta estimazioa. Haitzeko ardia

• Artilearen ekoizpena eta prezioak

• Artilearen salmenta gaur egun

• Artilearen industria, iletegia

Ardiaren simaurra ardi-simaurra

Eranskina: Ardi-mozteko gaur egungo metodo baten deskribapena

 

XXII. ANIMALIAK HILTZEA ETXEAN

Animaliak hiltzea etxean egun seinalatuetan

Etxean animaliak hiltzeko erabilitako prozedurak

• Txerria hiltzea etxean

• Ardiak eta arkumeak hiltzea etxean

• Behi-azienda hiltzea etxean

• Eskortako hegaztiak hiltzea etxean

• Untxiak hiltzea etxean

Azienda haragitarako saltzea

• Haragitarako ardi-azienda

• Ardi-okelaren erosleak

• • Lehentasunezko salmenta tratanteei
  • Salmenta partikularrei azoketan

• Haragitarako behi-azienda

Ardi-larrua

• Larru-erosleak

• Larrua uztarriaren ile-mataza gisa, estalkia

• Larruaren prezioak

 

XXIII. GANADU FERIAK ETA AZIENDEN SALEROSKETAK

Ganadu feriak

• Arabako feriak

• Bizkaiko feriak

• Gipuzkoako feriak

• Nafarroako feriak

• Euskal Herri kontinentaleko feriak

• Baskoniatik kanpoko feriak

• Gaur egungo trantsizioak

Tratanteen bidez eta abeltzainen artean egindako salerosketak

Erosketarako akordioa

• Inspección de las reses

• Regateo

• Cierre del trato, tratura heldu

• Chocar las manos, bostekoa eman

• El alboroque o robla

• Adquisición condicional y cuarentena del ganado

• Formas de adquirir el ganado

El precio del ganado

• Modalidades y forma de pago

• Unidad monetaria de la transacción

Importancia de la ganadería en la economía familiar

• Relevancia del ganado

• Complementariedad de la ganadería con otras actividades

• Cambios actuales

 

XXIV. LAS ABEJAS. ERLEA

La cría de abejas

• Extensión del cultivo de abejas

• La trashumancia

Fabricación y tipos de colmenas, erlauntza

• Colmenas de tronco, cuezos, cepos

• Colmenas de tabla, erlauntza

• Colmenas tejidas con vegetales, erle-kofoina

• Colmenas en oquedades

El colmenar, abejar, erlategia

Captura de enjambres, erlakumea harrapatu

• La salida del enjambre

• Detención del enjambre

• Recogida del enjambre

• Búsqueda de enjambres silvestres

• Recogida de enjambres silvestres

• Captura de enjambres propios. La cogedera

• Separación y unión de enjambres

• Propiedad y marcado de enjambres

• Adquisición de enjambres

Cuidado de la colmena

Recolección de los panales. Abaraskak

• Época de recolección

• Procedimientos de recolección. Catar la miel

• Medios de protección

Obtención de los productos apícolas

• La miel, eztia

• La cera, argizaria

Uso de los productos apícolas

• La miel

• El aguamiel

• La cera

• El veneno

Creencias y saberes sobre las abejas

Transformaciones contemporáneas

 

XXV. PROTECCIÓN CREENCIAL DEL GANADO

San Antonio Abad, patrono del ganado

• Día festivo para los animales

• Ritos en su festividad

• • Sahumerios y hogueras de San Antón
  • Concentraciones de ganado ante las iglesias

• • • Navarra
    • Álava
    • Gipuzkoa y Bizkaia

• • Bendición de alimentos y cencerros
  • Rodeos a la Cruz de San Antón

• Invocaciones y ofrendas al Santo

• Estampas y cruces en establos

San Blas

• Ritos y bendiciones en su festividad

San Juan Bautista, protector de los rebaños

• Ramos y flores en la mañana del solsticio de verano

Símbolos protectores contra el rayo

• El espino albar, elorria

• El laurel bendecido, erramua

• Quema del laurel

• Santa Cruz de mayo

• Las candelas bendecidas

• Otros procedimientos y prevenciones

• El hacha primitiva

Bendiciones rituales

• Txabolas y rebaños

• Establos y corrales

• Pasturajes del monte

Ofrendas

Amuletos

Animales protectores

 

XXVI. CREENCIAS Y COSTUMBRES

Sobre la incubación de las gallinas

• Número impar de huevos

• El signo de la cruz

• Época idónea para la incubación

Sobre la procreación

Sobre los cambios atmosféricos

Presagios de muerte

Costumbres en relación con el luto

Presagios de brujas

Sobre la subida del ganado al monte

Prevenciones contra los animales dañinos

Ritos de adaptación a la casa

• Ganado

• Gallinas y gatos

Bildots-lorra: ayuda mutua

Otras costumbres

Fiestas de pastores

Obsequios y donativos

Lugares de culto en zonas de pastos

 

XXVII. JUEGOS DE PASTORES

Lugares donde se practican los juegos

Juegos de pelota

• Pelota-jokoa

• Urdanka

• El chute

Juegos de lanzamiento

• Makilak zeharkatzea

• Makila-jokoa

• Zotzaldatzea

• Al palo

• Lanzamiento de barras

• Harrika

• Burruna

• Lanzamiento de piedras. Honda

Juegos de fuerza

Juegos de salto

Juegos de carreras

Juegos de bolos

Juegos de mesa

• Cartas

• Artzain-jokoa. Tres en raya

Espantos

Cantos e instrumentos musicales

• El canto

• Instrumentos músicos de los pastores

• • Cuernos
  • Silbos y flautas
  • Sumpriño
  • Alboka

Apéndice: Descripción de los juegos botu luzea y urdanka por un pastor suletino