Eduki-taula
Revisión del 10:32 21 feb 2019 de Admin (discusión | contribuciones) (Texto reemplazado: «\*\[\[(.*)\]\]» por «==== $1 ====»)
Contenido de esta página
I. ANIMALIEN HAZKUNTZA
Animalien hazkuntza tradizionala eta gaur egungo aldaketak
Isurialde atlantikoa
Bizkaia
Gipuzkoa
Baskonia kontinentala
Isurialde mediterraneoa
II. ANIMALIEN ARRAZAK
Behiak eta idiak
Betizu
Terreña
Aziendaren bilakaera
Eranskina: Arraza autoktonoen deskribapena
Ardiak
Isurialde atlantikoko arrazak
- Latxa eta manexa
- Karrantzarra, sasi-ardia eta eusko-bearnesa
Isurialde mediterraneoko arrazak
- Latxen, txurren eta merinoen bizikidetza
- Nafarroako rasa ardia
Ahuntzak
Eranskina: Arraza autoktonoen deskribapena
Txerriak
Eranskina: Arraza autoktonoen deskribapena
Behorrak, astoak eta mandoak
Eranskina: Arraza autoktonoen deskribapena
Oiloak, usoak, ahateak eta beste hegazti batzuk
Beste animalia txiki batzuk: untxiak, txakurrak eta katuak
Eranskina: Betizu, behi basatia
III. ANIMALIEN IZENAK
Izenak espeziearen, adinaren eta sexuaren arabera
Ardi-azienda
- Kumeak
- Helduak
- Beste izen batzuk
Behi-azienda
- Kumeak
- Helduak
- Kumeak
- Helduak
- Kumeak
- Helduak
- Kumeak
- Helduak
- Kumeak
- Helduak
Mando-azienda
- Kumeak
- Helduak
- Kumeak
- Helduak
- Zenbait animalia
Bestelako animaliak
IV. ANIMALIEKIKO HIZKUNTZA ETA TRATUA
Etxe abereei jarritako izenak
Ardiak
- Ezaugarri fisikoengatik
- Izaerarengatik
- Jaiotze-lekuarengatik
- Familiako kideen, ezagunen edo ospetsuen izenak
- Kateatutako izenak
Behiak eta idiak
- Ezaugarri fisikoengatik
- Pertsona-izenak eta jatorri-izenak
- Izaerarengatik
- Ilajearen kolorearengatik
- Itxurarengatik eta izaerarengatik
- Ilajearen kolorearengatik
- Itxurarengatik, izaerarengatik eta ezaugarri astralengatik
Animaliekiko hizkuntza eta tratatzeko modua
- Laztanak
- Behiak
- Behorrak eta astoak
- Ardiak eta ahuntzak
- Txakurrak eta katuak
- Oiloak, ahateak eta txerriak
Txistuak
- Ardiak
- Beste animalia batzuk
Azienda akuilatzeko tresnak
- Akuilua. Pertika
- Burdin sarea
- Zartailua, zigorra edo usta
V. ANIMALIAK HAZTEKO UKUILUAK ETA BARRUTIAK
Ukuilu tradizionala
Baserri barruko abeletxeak: ukuilua
- Ukuiluaren ezaugarriak
- Banaketak ukuiluetan
- Animaliak asketara lotzea
- Hesiak edo parrilak
- Lastategia
Abeletxe modernoak. Egindako aldaketak
Etxe abereak hazteko barrutiak
Txerrikortak
- Lo egiteko makilak
- Errutegiak
Usategiak
VI. UKUILURATUTAKO AZIENDAREN ELIKADURA
Aziendaren elikadura etxean
- Isurialde mediterraneoa
- Ur-hornikuntza
Idiak
Ardiak eta ahuntzak
Oiloak eta beste hegazti batzuk
Txakurrak eta katuak
Kumeen elikadura
Txahalak
Txerriak
Txitak
Untxiak
Kumeak eta katuak
Aziendaren elikadura mendian
Isurialde atlantikoa
- Hesola bati lotutako soka edo katea
- Hankak elkarrekin lotzea
- Langa
- Belazeak hesitzea
VII. ANIMALIEN UGALTZEA ETA ZAINTZA
Etxe abereen ugalketa-zikloa
Behiak
- Araldia eta estaltzea
- Haurdunaldia
- Erditzea
- Erditutako behiaren zaintza
- Araldia eta estaltzea
- Haurdunaldia eta erditzea
Behorrak
- Araldia
- Haurdunaldia eta erditzea
Astemeak
Oiloak eta usoak
- Sexua finkatzea
- Errutea
- Lokaldiaren bidezko ernalkuntza
- Txitaldia
- Arrautzen jaiotzea
Katemeak
Geldialdiak eta ernalkuntza artifiziala
Aziendaren adina kalkulatzeko prozedurak
Behiak
Animalien gorputzen manipulazioa
Beste mozketa, anputazio eta zulatze batzuk
- Zezenak
- Astoak eta zaldi-azienda
- Ahariak eta
- Txerriak eta ahardiak
- Oilaskoak
Ferratzea
- Zaldi-azienda
- Behi-azienda
VIII. MENDIKO AZIENDA
Bizkaia
Gipuzkoa
Baskonia kontinentala
Araba
Nafarroa
Azienda mendian harrapatzea
Lakioa
Heltze-txakurren erabilera
Eranskina: Lezaungo (N) bazkalekuen aprobetxamendua
IX. ARTALDEAREKIN MENDIRA IGOTZEA
Artaldearen igoera
Klimaren eta bazkalekuen eragina
Mendira igotzea aziendaren ezaugarrien arabera
Eguneroko zikloa duen artzaintza
Artzaintza gaur egun
Artzainaren igoera bakarrik edo lagunduta
Artzainaren animalia-segizioa
Bazkaleku onenak artaldearentzat
Udako bazkalekuak edo garaiak
Isurialde mediterraneoa
Bazkaleku kaltegarriak
Artzainaren urteroko zikloa eta mendiko egonaldia
Artaldearen jaitsiera
X. JABETZA MARKAK
Aziendaren jabetza markak
Ebakia belarrian. Akatsa
- Ebakien motak eta izenak
- Azienda larriari egindako ebakiak
Burdinazko marka
- Burdinazko markak adarretan, apatxetan edo muturrean
Aziendaren markatze-lanetan izandako aldaketak. Krotaloa
Zintzarriak edo dunbak. Arranak, zintzarriak
Zintzarrien soinua
Zintzarri eta ezkila motak
- Ardiak
- Transhumantzia
- Ahuntzak
- Behiak eta behorrak
Aziendaren apaindurak
- Uztaren garraioa
- Nekazaritzako beste lan batzuetan
Aziendaren dotoretzea
- Zamariei zurdak apaintzea
XI. BAZKALEKU KOMUNALAK
Ezaugarriak eta bilakaera
Baso-sartzeak eta ixteak
Uztondoak
Udalen eta diputazioen esku-hartzea
BAZKALEKU KOMUNALEN APROBETXAMENDUA
Komunalak Bizkaian
Anbotoko eta Oiz mendikateak
Karrantza
Bazkalekuen ermandade eta komunitateak Araban
Badaia mendikateko komunitatea
Guibijoko komunitatea
Arkamo Mendikateko Elkartea
Gaubea harana
Mendi komuneroa Toloñon
Guardiako eta haren Lurreko mendi komuneroa
Kodes mendikatea
Partzuergoak Gipuzkoan eta Araban
Entziako Partzuergo Orokorra
Iturrietako Partzuergoa
Ernio eta Jaizkibelgo Mendiak
Aralar mendikateko elkarteak
Aralarko Elkartea
Urbasa eta Andia mendikateak
Nafarroako Pirinioak
Baztan
Zaraitzu
- Debekagunea
- Zatiak eta portuak
- Mendiko galsoroa, kasalenkoa eta komuna
Eskortak
San Martin Unx
Mélida
Partzuergoak
Pirinioen arteko partzuergoak
Hiru Behien Zerga
Euskal Herri kontinentala
Eranskina: Saroiak Baskonian
XII. ARTZAINEN MENDIKO KOKAPENAK
Karrantzako mendiak
Gorbeia mendikatea
Orozko
Zuia
Anbotoko eta Aramotz mendikateak
Oiz mendia
Aizkorri mendikatea
Urbia-Oltza
Degurixa-Alabieta
Izarraitz eta Ernio mendikateak
Aralar mendikatea
Urbasa mendikatea
Andia mendikatea
Entzia mendikatea
Nafarroako Pirinioak
Erdialdeko Nafarroa eta Bardea
Bardea
Mélida
Arabako Mendiak
Valderejo
Arkamo mendikatea
Gorobel mendikatea
Arabako Errioxa. Moreda
Euskal Herri kontinentala Espazioaren antolaketa mendian
Habitat hirukoitza
Lapurdi
- Sara
- Azkaine
Nafarroa Beherea
- Aldude
- Ibarre
- Garazi
- Liginaga
- Muskildi
- Zunharreta
- Etxebarre
XIII. TRANSHUMANTZIA ETA TRANSTERMINANTZIA
Artzaintza ibiltaria
Neguko bazkalekuetarako ibiltaritza
- Pirinioetako haranetatik Bardeara
- Bazkaleku komunerako eskubidea
- Abelbideetan barrena
- Joanaldirako prestakuntzak eta ordena
- Gertaerak eta elikadura abelbidean barrena
- Bardean sarrera eta egonaldia. Itzulera
- Transhumantziako beste mugimendu batzuk Nafarroan
- Transhumantziako mugimendu pirinio-akitaniarrak
Neguko transhumantzia txikia eta transterminantzia
- Transhumantzia Bizkaiko mendietara eta kostaldera
- Transhumantzia Gipuzkoako mendietara eta kostaldera
- Pirinioetako transhumantzia haranetara eta kostaldera
- Nafarroako Erriberako transhumantzia
Udako transhumantzia
- Arabako mendiak
- Bizkaiko mendiak
- Aralar eta Aizkorri mendikateak
- Ernio eta Izarraitz mendiak
- Urbasa eta Andia mendikateak
- Baskonia kontinentala
Bizitza neguko bazkalekuetan
Bizitza udako bazkalekuetan
- Arabako eta Bizkaiko mendiak
- Aralar mendikatea
- Urbasa eta Andia mendikateak
Neguko bazkalekuen erabilgarritasuna
Araba
Bizkaia
Nafarroa
Artzainen ibiltaritzaren egutegia
Ekialdeko Pirinioak
Bizkaiko mendiak
Abelbideak
- Abelbideak Araban
- Abelbideak Nafarroan
Eranskina: Nafarroako abelbideak gaur egun
XIV. ARDI-TXAKURRA. ARDI-TXAKURRA
Ardi-txakurra
Ardi-txakurraren sarbidea
Ardi-txakur motak
Ardi-txakurraren erabilerak
Txakurra beste animalia batzuen zaintzan
Eranskina: Ardi-txakurren lehiaketa
XV. ARTZAIN MOTAK
Artaldearen jabe diren artzainak
Artzain-mutilak. Artzainen seme-alabak
Artalde handien artzainak
Morroiak
Morroi-nagusia
Kontsiderazio soziala
Kontzeju-artzainak
Lanak
- Araba
- Nafarroa
Soldata. Elikadura. Gabonsariak
Aziendaren zaintza txandaka
1. eranskina: Hameka urtetan Iratin bordazain
2. eranskina: Herriko abeltzainen kontratua. 1890. urtea Berganzo (A)
XVI. ARTZAINAREN JANZKERA
Beroki tradizionalak
Kapusaia. Txartesa. Kapilizioa
Bizkar-babes edo zamarra; aurrekoa edo atzekoa
Oinetako tradizionalak
Galtzerdiak
Artzainaren gaur egungo janzkera
Artzainaren tresnak eta armak
Morrala edo bizkar-zorroa. Alportxak
Habaila eta malotea
Txurra. Eskumakila. Zurruna
Eltzagorra. Eltzagorra
Suzko armak
XVII. ARTZAINEN HATUAK ETA ARTISAUTZA
Artzain-tresnak
Zurezko ontziak
Kotxua. Jezteko azpila
Maletxa. Irabiagailua
Gaztanontzia. Zimitza, gaztazala
Gaztandegia
Artzain-edalontziak
Ontziak eta mahai-tresnak
Koilarak
Platerak. Txalia. Taloaska
Gatzontziak. Oliontziak
Urarentzako ontziak
Esku-lanak
Artilearen artisautza
Iraupena eta gainbehera
Garbiketa
Kardatzea
Irutea
Ehuna
Abarkentzako lokarriak. Trailak
Lokarriak, sokak eta bastak
Eskumakilak eta bastoiak, artzain-makilak
Zintzarrientzako idunekoak, uztaiak
Idunekoak egitea
Zintzarriak eta zintzarri-mihiak
XVIII. BASAPIZTIEN EHIZA
Otsoaren ehiza
Otsoaren desagerpena
Ehiza-teknikak
- Tranpak, lakioak eta amu pozoituak
- Uxaldiak eta ehiza eskopetaz
Otso-zuloak
Azeriaren ehiza
- Kutxen bidezko ehiza
- Lakioak
- Zepoak
- Amu pozoituak
- Ehiza eskopetarekin
Txakur basatuak
Harrapari txikiak
Mustelidoak eta biberridoak
Hartza
Basapiztien ehiztarien kontratazioa
Ehizatutako animaliengatik emandako saria
Eranskina: Otso-zulo batzuen deskribapena
XIX. ARDI-JEZTEA. ARDI-JEZTEA
Jeztea, batzaldia
Jeztearen izena eta tokia, jeiztegia, eskorta
Jezteko denbora eta forma. Kukurumuku jeitzi
Esne-ekoizpena
Esnea goritutako harriekin berotzea, esne-harriak
Ardi-esnea eta ahuntz-esnea. Horien erabilera
Gaur egungo trantsizioak
Behi-aziendaren esnea
Eskuz egindako behi-jeztea
Esnearen neurketa, esne-neurriak
Behi-esnearen banaketa eta salmenta
Produktuen garraioa artzain-sarobetik
Produktuen garraioa
XX. GAZTAGINTZA
Ardi-gazta egitea
Gaztagintza Baskonia atlantikoan
- Gazta Bizkaiko eta Arabako artzain-sarobeetan
- Gazta kostaldetik gertuko eremuetan
- Gazta Urbian eta Aralarren
- Gazta Baskonia kontinentalean
Gaztagintza Baskonia mediterraneoan
- Gaztagintza Araban
- Gaztagintza Nafarroan
Ardi-gazten pisua eta forma
- Gazta zaharra
- Erronkariko gazta eta Urbasa gazta
Gazten merkatua
Euskal Herri penintsularreko merkatuak
Ahuntz-gazta egitea
Gaur egungo trantsizioak
Beste esneki batzuk
Gazura
Gaztanbera
1. eranskina: Ataun-Aralarko (G) artzainaren eguna gazta egiteko garaian
2. eranskina: Mendiko gazta eskuz egiteko metodo tradizionala, bortü-gazna, Zuberoan
XXI. ARDI-MOZTEA. ARDI-MOZTEA
Ardi-moztea
Kautela-neurriak
Ardi-mozteko artaziak
Ardi-moztea gaur egun
Artilea
Artilearen salmenta, ehun-fabrikei
Artilearen kalitatea eta estimazioa. Haitzeko ardia
Artilearen ekoizpena eta prezioak
Ardiaren simaurra ardi-simaurra
Eranskina: Ardi-mozteko gaur egungo metodo baten deskribapena
XXII. ANIMALIAK HILTZEA ETXEAN
Animaliak hiltzea etxean egun seinalatuetan
Etxean animaliak hiltzeko erabilitako prozedurak
Txerria hiltzea etxean
Ardiak eta arkumeak hiltzea etxean
Eskortako hegaztiak hiltzea etxean
Untxiak hiltzea etxean
Azienda haragitarako saltzea
- Lehentasunezko salmenta tratanteei
- Salmenta partikularrei azoketan
Ardi-larrua
Larru-erosleak
Larruaren prezioak
XXIII. GANADU FERIAK ETA AZIENDEN SALEROSKETAK
Ganadu feriak
Arabako feriak
Baskoniatik kanpoko feriak
Gaur egungo trantsizioak
Tratanteen bidez eta abeltzainen artean egindako salerosketak
Erosketarako akordioa
Abelburuen ikuskapena
Bostekoa ematea
Alborokea
Azienda erosteko moduak
Aziendaren prezioa
Abeltzaintzak familia-ekonomian duen garrantzia
Abeltzaintza beste jarduera batzuen osagarri gisa
XXIV. ERLEAK
Erleen hazkuntza
Transhumantzia
Erlauntzen fabrikazioa eta erlauntz motak
Oholeko erlauntza
Erlauntza, erlategia
Erlekumeak harrapatzea
Erlekumea geldiaraztea
Erlekumeak erostea
Erlauntzaren zaintza
Abaraskak jasotzea. Abaraskak
Bilketa garaia
Bilketako prozedurak. Eztia dastatzea
Babesteko moduak
Erlezaintzako produktuak lortzea
Argizaria
Erlezaintzako produktuen erabilera
Eztia
Erleei buruzko sinesmenak eta jakintzak
Gaur egungo aldaketak
XXV. GANADUA BABESTEARI BURUZKO SINESMENAK
San Anton abadea, ganaduaren patroia
Errituak haien jaiegunean
- San Antongo lurrindatzeak eta suak
- Ganaduaren kontzentrazioak eliz atarietan
- Nafarroa
- Araba
- Gipuzkoa eta Bizkaia
- Elikagaien eta zintzarrien bedeinkapena
- San Antonen Gurutzeko rodeoak
Done Bladi
San Joan Batailatzailea, artaldeen babeslea
Erramuak eta loreak udako solstizioaren goizean
Tximistaren aurkako zeinu babesleak
Elorri zuria
Kandela bedeinkatuak
Antzinako aizkora
Bedeinkapen erritualak
Txabolak eta artaldeak
Ukuiluak eta eskortak
Eskaintzak
Kutunak
Animalia babesleak
XXVI. SINESMENAK ETA OHITURAK
Oiloen txitaldiari buruz
Arrautza kopuru bakoitia
Ugalketari buruz
Aldaketa atmosferikoei buruz
Heriotzaren iragarpenak
Doluarekin erlazionatutako ohiturak
Sorginen iragarpenak
Ganadua mendira igotzeari buruz
Animalia kaltegarrien aurkako prebentzioak
Etxera egokitzeko errituak
Ganadua
Oilaskoak eta katuak
Bildots-lorra: elkarri laguntzea
Beste ohitura batzuk
Artzainen festak
Opariak eta dohaintzak
Gurtze-lekuak bazkalekuen inguruetan
XXVII. ARTZAINEN JOKOAK
Jokoak egiten diren lekuak
Pilota-jokoak
Txutea
Jaurtiketa-jokoak
Makila-jokoa
Zotzaldatzea
Harrika
Burruna
Harri-jaurtiketa. Abaila
Indar-jokoak
Jauzi-jokoak
Lasterketa-jokoak
Bola-jokoak
Mahai-jokoak
Uxaldiak
Kantuak eta musika-tresnak
Kantua
- Adarrak
- Txistuak eta flautak
- Sunpriñua
- Alboka